همه ما احتمالاً زمانی در طول زندگی خود از دست دادن دندان به دلیل پوسیدگی یا شکستگی را تجربه می کنیم. بنابراین دانستن انواع روش های جایگزینی دندانهای از دست رفته به ما کمک می کند هنگام از دست دادن دندان، انتخاب بهتری برای پرکردن جای خالی آن داشته باشیم.
بهترین گزینه برای پر کردن جای خالی دندان در هر فردی بسته به شرایط او ممکن است متفاوت باشد. بنابراین باید در مورد هر روش و معایب و مزایای آن و شرایط لازم برای انجام آن درمان اطلاعاتی داشته باشید تا تصمیم درستی بگیرید. در اینجا این اطلاعات در اختیار شما قرار می گیرد.
ایمپلنت دندان ثابت و اوردنچر دو تکنیک جدید و پیشرفته هستند که می توانند جایگزین مناسبی برای دندان مصنوعی باشند. انتخاب یکی از این روشها برای افرادی که یک یا چند دندان خود را از دست داده اند؛ چندان آسان نیست. دندان مصنوعی را می توان تقریبا برای تمام بیمارانی که تعداد زیادی از دندان هایشان از بین رفته، به کار برد اما ایمپلنت دندان ثابت یا اوردنچر تنها در صورتی که لثه و استخوان فک فرد از استحکام و سلامت کافی برخوردار باشد؛ قابل استفاده است چون در روش کاشت ایمپلنت یا اوردنچر از دو یا چند ایمپلنت به عنوان پایه برای نگهداری پروتز دندان مصنوعی استفاده می گردد.
طبق آمارهای موجود سالمندانی که از دندان مصنوعی استفاده می کنند به بیماری‌های لثه دچار شده یا با تحلیل استخوان فک مواجه می شوند. با توجه به این آمارها به نظر می رسد استفاده از اوردنچر یا ایمپلنت دندان گزینه مناسب تری نسبت به دندان مصنوعی متحرک باشد.
حتما بخوانید: دلایل تحلیل رفتن لثه چیست؟
بدیهی است که هر دو روش ایمپلنت دندان و دندان مصنوعی متحرک می تواند اعتماد به نفس شما را برگرداند تا هم از داشتن لبخندی زیبا لذت ببرید و هم بهداشت دهان و دندان خود را حفظ کنید. اما اگر نمی دانید بین ایمپلنت دندان و دندان مصنوعی کدام یک را انتخاب کنید باید تفاوت بین این روشها را بررسی کرده و مزایا و معایب آنها را نسبت به شرایط خود بسنجید.
ایمپلنت های دندانی
ایمپلنت روشی دائمی برای دندان های از دست رفته می باشد. ایمپلنت جایگزین ریشه های دندان می شود و یک پایه قوی برای دندان دائمی (ثابت) یا متحرک ایجاد می کنند که با دندان های طبیعی شما سازگاری دارد و به شما علاوه برتوانایی جویدن غذا نمای دندان واقعی را نیز می بخشد.
موارد مورد احتیاط در ایمپلنت:
- افرادی که دیابت یا مرض قند کنترل نشده دارند بهتر است ابتدا به پزشک مراجعه نمایند. قند خون خود را کنترل کرده و به زیر صد و پنجاه برسانند سپس اقدام به این درمان کنند.
- افرادی که سیگار می کشند مشکلی برای گذاشتن ایمپلنت دندان ندارند. با جرمگیری صحیح و کامل قبل از کار و هر شش ماه یکبار می توانند از Implant استفاده کنند.
- کسانی که از داروهای خانواده بیس فسفونات برای پوکی استخوان استفاده می کنند. با تغییر داروی خود به خانواده ای دیگر پس از شش ماه می توانند Implant بگذارند.
- کسانی که رادیوتراپی یا شیمی درمانی کرده اند تا شش ماه نمی توان برایشان Implant گذاشت.
- در کل امروزه بسیاری از مواردی که در گذشته از موارد منع Implant بوده اند با افزایش دانش و تجربه تغییر کرده اند. دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که امکان گذاشتن Implant برایشان میسر است و این ممانعت بی مورد بوده است.
مزیت ایمپلنت های دندانی
- احتمال موفقیت این درمان بالای ۹۵ درصد است بنابراین یکی از موفق ترین درمان ها محسوب می شود.
- ایمپلنت بسیار با دوام و مقاوم است.
- ایمپلنت دندان بر خلاف روشهای دیگر جایگزینی دندانهای از دست رفته، نیازی به مراقبت ویژه و جداگانه ندارد بلکه همانند دندانهای دیگرتان تنها کافیست که بهداشت دهان را به طور صحیح رعایت کنید.
- احساس راحتی ایمپلنت دندان درست همانند دندان های طبیعی است.
- ایمپلنت از نظر زیبایی کاملاً طبیعی و شبیه دندان های واقعی است.
- ایمپلنت تنها روشی است که از تحلیل رفتن استخوان فک جلوگیری می کند.
- برای ثابت نگه داشتن ایمپلنت نیازی به بهره گیری از دندان های مجاور نیست و آسیبی به آنها وارد نمی شود.
- در بلند مدت به دلیل عدم نیاز به تعویض ممکن است مقرون به صرفه تر از روشهای دیگر تمام شود.
معایب ایمپلنت های دندانی
- این درمان تهاجمی تر از روشهای دیگر است و برای انجام آن باید عمل جراحی صورت بگیرد.
- دفعات نیاز به مراجعه به دندانپزشک بیشتر است و طول درمان طولانی تری دارد.
- ممکن است نیاز به پیوند استخوان داشته باشید.
- گرانتر از روشهای دیگر است.
دست دندان کامل (فول دنچر)
شواهد اینطور نشان می دهد که استفاده از دندانهای مصنوعی سابقه ای بیش از ۲۰۰۰ساله دارد. حالا با پیشرفت تکنولوژی و علم دندانپزشکی در جایگزین کردن دندانهای از دست رفته در جایگاه ویژه ای قرار داریم. پروتز کامل دندان یا دست دندان برای اشخاصی استفاده میشود که تمام دندان های خود را از دست داده اند.
دنچر یا دست دندان کامل به بیمار بی دندان قدرت جویدن و صحبت کردن می دهد، زیبایی صورت به شخص بازگردانده میشود، و باعث می شود فرم عضلات لب ها و صورت حفظ شود. البته باید این پروتز توسط متخصص پروتز ساخته شود و مطابق اصول علمی باشد.
اما استفاده از دندانهای مصنوعی متحرک یا دست دندان به دلیل هزینه بالایی که درمان ایمپلنت دارد و یا نگرانی از انجام جراحی ایمپلنت یا سایر مسائل آن هنوز به عنوان یک گزینه درمانی مناسب برای بسیاری از مراجعین بی دندان استفاده از درمان دست دندان کامل یا دندان مصنوعی است.
مزایای دست دندان کامل (فول دنچر)
- ظرف مدت کوتاهی زیبایی و شکل صورت دوباره جوان شده و اعتماد به نفس به بیمار برمی‌گردد.
- پشتیبانی خوبی از عضلات گونه و چانه و لب ها ایجاد میشود و از چروک خوردن و جمع شدن آنها جلوگیری می شود. بنابراین ابعاد و ساختار صورت دوباره مثل قبل می شود.
- تکلم و تلفظ کلمات بهتر میشود و فرد دوباره توانایی غذا جویدن پیدا می‌کند.
- برای گذاشتن دندان مصنوعی هزینه زیادی لازم نیست بنابراین بیشتر مردم می توانند از آن استفاده کنند.
- پس از مدتی که استخوان فک تحلیل رفت، می توان با تعویض قاعده، دوباره پروتز را اندازه کرد.
معایب دست دندان کامل (فول دنچر)
- عملکرد دندان مصنوعی ضعیف تر از پروتزهای دیگر است و با آن نمی توانید هر غذایی را بجوید چرا که ممکن است پروتز آسیب ببیند.
- از نظر زیبایی نیز دندان مصنوعی معمولی به پای روشهای دیگر نمی رسد.
- هر روز باید آن را در بیاورید و خوب تمیز کنید و در طول شب آن را دربیاورید تا لثه فرصت ریکاوری و التیام داشته باشد.
- مرتباً باید سطح داخلی دندان مصنوعی ترمیم یا تعویض و یا کلا پروتز تعویض شود چرا که آن طول عمر کمی دارد و از طرفی با تحلیل رفتن استخوان فک، پروتز پس از مدتی دیگر اندازه نخواهد بود و گشاد خواهد شد.
- دندان مصنوعی معمولی، شکننده بوده و به راحتی ممکن است بشکند.
- از آنجایی که پروتز ثابت نیست امکان گم کردن آن وجود دارد.
- در دندان مصنوعی کامل، فرآیند تحلیل رفتن استخوان فک به علت فشار دندان مصنوعی بر روی لثه و استخوان سرعت می گیرد.
- ممکن است بر حس چشایی تاثیر گذاشته و لذت بردن از غذا را کاهش بدهد.
- دندان مصنوعی کامل به علت تکان خوردن به خصوص در هنگام جویدن غذا، ممکن است باعث درد گرفتن و زخم لثه شود. از طرفی استفاده از چسب دست دندان چندان راحت و جالب نیست و راه حل بلند مدت محسوب نمی شود.
- ممکن است هنگام صحبت کردن صدای تلک تلک بدهد و باعث خجالت کشیدن فرد شود.
چرا باید جای خالی دندانهای از دست رفته را با ایمپلنت دندان ثابت یا دندان مصنوعی متحرک پر کنم؟
جای خالی یک یا چند دندان علاوه براینکه موجب می شود اعتماد به نفس خود را از دست بدهید روی زیبایی ظاهری شما نیز تاثیر نامطلوبی دارد. اما این اصلی ترین دلیل برای پر کردن جای خالی دندانهایتان با دندان مصنوعی متحرک یا ایمپلنت نیست. برای انتخاب یکی از روش های جایگزین کردن دندان های از دست رفته باید بدانید که جای خالی دندان واقعاً سلامت سایر دندانها، لثه و استخوان فک شما را به خطر می‌اندازد. زمانی که یک دندان از دست میرود دندانهای مجاور و مقابل به سمت فضای بی دندانی کج می شوند و استخوان تحلیل می رود.
جای خالی دندان همچنین روی ساختار استخوان فک شما نیز تاثیر می گذارد. چون دندانهای مجاور دندان از دست رفته جا به جا می‌شوند تا بتوانند جای خالی را پر کنند. این جابجایی ممکن است با کج شدن سایر دندان ها شود. با حرکت سایر دندانها، استخوان فک نیز در طول زمان تغییر شکل داده و ساختار فک شما ناپایدار تر می شود.
حالا شما می دانید که چرا با از دست دادن یک یا چند دندان خود باید به نحوی جای خالی آنها را پر کنید تا از عوارض جانبی آن در امان باشید.
آیا دندان مصنوعی متحرک انتخاب مناسبی است؟
دندان های مصنوعی، متحرک هستند. سابقه استفاده از دندان مصنوعی متحرک بسیار طولانی است و به قرن ها پیش باز می گردد. دندان های مصنوعی نسبت به ایمپلنت های دندانی ارزان ترند اما در دهان شما ثابت نیستند و تا حدودی جابجا می شوند. البته نیازی نیست که در طول روز آنها را از دهانتان خارج کنید اما شب ها باید حتما از دهان خارج کنید و در محیط مرطوب قرار بگیرند. استفاده از دندان مصنوعی به علت مشکلاتی که حین جویدن یا صحبت کردن برای فرد ایجاد می کند؛ برای همه راحت و مناسب نیست.
توجه داشته باشید که اگر دندان های مصنوعی به درستی در محل خود مستحکم نشوند ممکن است هنگام خوردن غذا یا صحبت کردن از دهان بیرون بیفتند. همچنین در صورتی که دندان های مصنوعی به درستی در جای خود قرار نگیرند می توانند موجب عفونت لثه شوند. دندانهای مصنوعی را باید به طور منظم ترمیم کرد و اگر نشانه ای از شکستگی در خود پروتز دندان یا عفونت در لثه دیده شود؛ باید چک شده و در صورت نیاز جایگزین شوند.
ایمپلنت دندان ثابت
برخلاف دست دندان، ایمپلنت دندان ثابت را نمیتوان از دهان خارج کرد. بلکه پروتز ایمپلنت توسط متخصص پروتز در دهان ثابت می شود. اتصال دائمی پروتز روی ایمپلنت احساس راحتی بیشتری برای بیمار فراهم می آورد. مراقبت از آن نیز دقیقا مانند دندان طبیعی با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه انجام می شود.
علل شکست ایمپلنت دندان
معمولا شکست ایمپلنت دندان در کوتاه مدت به دلیل نپذیرفتن جسم خارجی توسط بدن صورت گرفته و شکست ایمپلنت دندان در بلند مدت می تواند بعد از اتمام درمان و به دلایلی مانند عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد شود. علائم پس زدن ایمپلنت دندان می تواند ساده و یا پیچیده باشد که دندانپزشک متخصص می تواند آن را تشخیص دهد. اگر شکست ایمپلنت به دلیل شل شدن پیچ باشد، دندانپزشک متخصص با تعویض پیچ و یا محکم نمودن آن به رفع مشکل بیمار خواهد پرداخت. اما در شرایط پیچیده تر که ممکن است شکست ایمپلنت دندان بر اثر عدم تراکم کافی استخوان باشد، جراح باید پیوند استخوان بدون برداشت ایمپلنت را انجام دهد. گاهی مواقع تحلیل لثه می تواند سبب شل شدن پایه ایمپلنت دندان شود که با پیوند لثه، این مشکل بر طرف می گردد. در ادامه تمام علل شکست ایمپلنت دندان را مورد بررسی قرار می دهیم.
آبسه لثه پس از ایمپلنت دندان
اگر در ناحیه ایمپلنت احساس درد و ناراحتی داشتید و چانه شما دچار تورم گردید، می توان گفت شاید علائمی از شکست ایمپلنت دندان باشد. پس باید سریعا به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید تا دندانپزشک متخصص با بررسی عکس اشعه ایکس به تشخیص آبسه بعد از ایمپلنت دندان بپردازد. در صورت مشاهده تحلیل لثه، احتمال بروز و گسترش عفونت تا استخوان فک وجود داشته و در این زمان کاشت ایمپلنت دندان با شکست رو به رو خواهد شد. به همین دلیل توصیه می شود تا در صورت مشاهده علائم اولیه هر چه سریع تر به مطب دندانپزشکی مراجعه شود تا بدون نیار به خارج کردن ایمپلنت، با پیوند لثه مشکل رفع گردد.
پس زدن پایه ایمپلنت دندان
یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است در کوتاه مدت و یا بلند مدت پس از کاشت ایمپلنت دندان اتفاق بیفتد، پس زدن پایه ایمپلنت دندان است. این نکته را در نظر داشته باشید که در صورت بروز کمی درد می توانید آن را به کمک دارو های مسکن رفع کنید، اما اگر درد بیش از اندازه تا حدود 5 تا 7 روز به کمک دارو های مسکن بر طرف نشد، می تواند نشانه ای از پس زدن پایه ایمپلنت دندان باشد.
جا به جایی میکرو در پایه ایمپلنت دندان
این اتفاق زمانی رخ می دهد که پایه ایمپلنت دندان در جایگاه مناسبی قرار نگرفته باشد و یکی از اصلی ترین دلایل شکست ایمپلنت دندان به حساب می آید. مشاهده این نوع شکست ایمپلنت بیشتر در ایمپلنت فوری دندان مشاهده شده است. معمولا در کاشت ایمپلنت دندان، تاج دندان بعد از جوش خوردن پایه ایمپلنت به استخوان فک روی آن قرار می گیرد، اما در ایمپلنت فوری بعد از کاشت ایمپلنت بلافاصله تاج دندان روی آن قرار داده می شود. در این صورت پایه ایمپلنت فشار زیادی را تحمل کرده که سبب جا به جایی و عدم جوش خوردن آن با استخوان فک خواهد شد.
شکستن تاج ایمپلنت
احتمال دارد به دلایلی مانند ترک خوردن و یا شکستن اباتمنت و یا قسمتی از تاج دندان، تاج دندان مصنوعی شل شده که این اتفاق سبب شکست ایمپلنت دندان می باشد. در این شرایط متخصص دندانزپشک باید اباتمنت و تاج دندان را عوض کند.
ناکافی بودن تراکم استخوان فک
اگر دندانپزشک مهارت و تخصص لازم در کاشت ایمپلنت دندان را نداشته باشد و توجهی به تراکم استخوان فک نکند، در این صورت کاشت ایمپلنت دندان به درستی انجام نشده و پایه ایمپلنت به استخوان فک جوش نمی خورد. اگر مبتلا به پوکی استخوان باشید، احتمالا تراکم کافی استخوان برای کاشت ایمپلنت دندان را ندارید. اگر استخوان فک نتواند از پایه ایمپلنت دندان و تاج دندان حمایت کند، کاشت ایمپلنت دندان با شکست مواجه می شود.
واکنش های آلژیک
واکنش بدن نسبت به تیتانیوم می تواند از دلایلی باشد که کاشت ایمپلنت دندان با شکست رو به رو می کند. اگر بعد از کاشت ایمپلنت نشانه هایی مانند از دست دادن حس چشایی، تورم و یا خارش در دهان مشاهده شد، باید هر چه سریع تر به مطب دندانپزشکی مراجعه شود. در صورتی که این اتفاق دلیل پس زدن ایمپلنت دندان باشد، جراح پایه ایمپلنت دندان را از دهان بیمار خارج می کند. در این شرایط متخصص دندانپزشک از پایه های دیگر و یا روش های دیگری برای جایگزینی دندان از دست رفته استفاده می کند.
عفونت ایمپلنت دندان
گاهی اوقات در طی جراحی کاشت ایمپلنت دندان، عفونت گسترش پیدا می کند. عفونت خود می تواند به دلایل متعددی مانند سیگار کشیدن، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و یا داشتن برخی از بیماری های خاص، ایجاد شود. در صورت وجود عفونت، پایه ایمپلنت به درستی با استخوان فک جوش نخورده که این اتفاق دلیل اصلی شکست ایمپلنت دندان می باشد.
عدم رعایت توصیه های دندانپزشک متخصص
در صورتی که بعد از کاشت ایمپلنت دندان، نکات و توصیه های دندانپزشک رعایت نشود، احتمال شکست ایمپلنت دندان وجود دارد، بنابراین فعالیت و سبک زندگی تاثیر زیادی بر موفقیت و ماندگاری ایمپلنت دندان دارد.
آسیب عصب فکی
یکی دیگر از دلایلی که می تواند سبب عدم موفقیت کاشت ایمپلنت دندان شود، آسیب به رشته های عصبی در زمان جراحی می باشد. در صورتی که پیچ ایمپلنت نزدیک به رشته عصبی قرار داده شود، احتمال آسیب به رشته عصبی وجود داشته که می تواند با علائمی مانند بی حسی و احساس خارش در ناحیه دهان همراه باشد.
سوالات متداول
آیا شما کاندید مناسبی برای درمان اوردنچر هستید؟
به طور کلی اگر فردی به اندازه ای سالم باشد که بتوان دندانش را کشید یا تراکم استخوان کافی جهت کاشت ایمپلنت دندان داشته باشد، کاندید مناسبی برای قرار دادن ایمپلنت های اوردنچر است. کاندید های بالقوه این نوع پروتزها افرادی هستند که از عدم ثبات دندان های مصنوعی خود ناراضی اند، همچنین افراد بی دندان با شرایط دندانی خیلی پیچیده که نمی توانند به طور موفقیت آمیزی پروتزهای ثابت یا متحرک را در دهان نگه دارند. تحقیقات نشان داده که افزایش سن یا پوکی استخوان نیز مانعی برای بهبودی یا اتصال موفقیت‌آمیز ایمپلنت نیست زیرا با روش های مختلفی می توان از موفقیت آمیز بودن کاشت ایمپلنت و داشتن اوردنچر اطمینان حاصل کرد.
بهداشت دندان ایمپلنت شده چقدر مهم است؟
تمیز کردن اطراف دندان ایمپلنت شده به اندازه دندان های طبیعی مهم است. بیوفیلم باکتریایی (پلاک) همانند دندان طبیعی روی دندان ایمپلنت شده نیز جمع می شود پس باید به طور روزانه تمیز شود. بدون حذف روزانه پلاک دندانی ممکن است عفونت ایجاد شود که موجب از دست رفتن اتصالات ایمپلنت دندان می شود. این واکنش می تواند از نظر سرعت و شدت بسیار فجیع باشد و به سرعت موجب از دست رفتن استخوان اطراف ایمپلنت شود. از دست رفتن استخوان نیز منجر به از بین رفتن ایمپلنت می شود. ایمپلنت ها هیچگاه پوسیده نمی شوند و هیچ کدام از مشکلات مربوط به ریشه دندان طبیعی را ندارند. تنها نگرانی واقعی در مورد ایمپلنت ها، بیماری های لثه یا فشار زیاد به ایمپلنت به دلیل عادت هایی نظیر دندان قروچه کردن و فشار دادن دندان ها روی هم است.
آیا افراد سیگاری می توانند از ایمپلنت های دندان بهره مند شوند؟
میزان موفقیت ایمپلنت های دندان در طولانی مدت ممکن است در افراد سیگاری نسبت به غیر سیگاری ها کمتر باشد. سیگار کشیدن موجب کاهش تراکم و کیفیت استخوان و کاهش روند بهبود زخم می شود. اینکه چگونه این فاکتورها موجب کاهش عمر ایمپلنت می شوند واضح است. البته این بدین معنا نیست که جایگزینی ایمپلنت در افراد سیگاری ممنوع است، اما این افراد باید بدانند که اگر به این عادت خود ادامه بدهند احتمال عدم موفقیت درمان ایمپلنت افزایش می یابد.
چه دارو هایی می توانند بر شکست ایمپلنت دندان اثرگذار باشند؟
با توجه به تحقیقات انجام شده توسط محققان دانشگاه مک گیل، دارو های ضد افسردگی اثرات مستقیمی بر شکست ایمپلنت دندان داشته اند. دارو های ضد افسردگی مانند Prozac، Lexapro و .. می توانند با کاهش رشد استخوان دلیلی بر شکست ایمپلنت دندان باشند.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
