بهداشت دهان و دندان - دکتر مهناز ارشد

بهداشت دهان و دندان

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتز های دندانی، ایمپلنت و زیبایی، استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران

سلامت دهان و دندان یک شاخصه کلیدی برای سلامت عمومی ، بهزیستی و کیفیت زندگی است. این بیماری طیف وسیعی از بیماری ها و شرایطی را شامل می شود که شامل پوسیدگی دندان ، بیماری پریودنتال ، از دست دادن دندان ، سرطان دهان ، تظاهرات خوراکی عفونت HIV ، ترومای دهان ، دندان و نواقص هنگام تولد مانند شکاف لب و کام است.

بهداشت دهان و دندان هر جنبه ای از زندگی ما را لمس می کند. دهان شما پنجره ای برای سلامت بدن است. این می تواند نشانه هایی از کمبودهای غذایی یا عفونت عمومی را نشان دهد. بیماریهای سیستمیک ، آنهایی که بر کل بدن تأثیر می گذارد ، ممکن است ابتدا به دلیل ضایعات دهان یا سایر مشکلات دهان آشکار شوند.

چه 80 ساله و چه 8 ساله باشید ، سلامت دهان و دندان شما مهم است. امروزه بیشتر افراد از سلامت دهان و دندان بسیار خوبی برخوردار هستند و دندان های طبیعی خود را در تمام طول زندگی حفظ می کنند. با این حال ، پوسیدگی همچنان شایع ترین بیماری مزمن دوران کودکی است. هر ساله حدود 100 میلیون آمریکایی از دیدن دندانپزشک خودداری می کنند ، حتی اگر معاینات منظم دندانپزشکی و بهداشت دهان و دندان خوب می تواند از بروز بسیاری از بیماری های دندان جلوگیری کند. بسیاری از افراد بر این باورند که فقط در صورت درد احساس نیاز به مراجعه به دندانپزشک دارند یا فکر می کنند چیزی اشتباه نیست ، اما مراجعه منظم به دندان می تواند به یک سلامتی دهان و دندان منجر شود.

شما می توانید با مسواک زدن همیشه دندان های خود دو بار در روز با یک خمیر دندان فلورایددار و تمیز کردن بین دندان ها یک بار در روز با نخ یا یک تمیز کننده بین دندانی ، بهداشت دهان و دندان را تامین کنید ، هر سه یا چهار ماه یکبار مسواک خود را جایگزین کنید و یک رژیم متعادل داشته باشید. فراموش نکنید که برای حفظ لبخند و سلامتی خود ، معاینات منظم دندانپزشکی داشته باشید.

بهداشت دهان و دندان هر جنبه ای از زندگی ما را لمس می کند. دهان شما پنجره ای برای سلامت بدن است. دهان می تواند نشانه هایی از کمبودهای غذایی یا عفونت عمومی را نشان دهد. بیماری های سیستمیک ، آنهایی که بر کل بدن تأثیر می گذارد ، ممکن است ابتدا به دلیل ضایعات دهان یا سایر مشکلات دهان آشکار شوند.

چه 80 ساله و چه 8 ساله باشید ، سلامت دهان و دندان شما مهم است. امروزه بیشتر افراد از سلامت دهان و دندان بسیار خوبی برخوردار هستند و دندان های طبیعی خود را در تمام طول زندگی حفظ می کنند. با این حال ، پوسیدگی همچنان شایع ترین بیماری مزمن دوران کودکی است. هر ساله حدود 100 میلیون آمریکایی از دیدن دندانپزشک خودداری می کنند، حتی اگر معاینات منظم دندانپزشکی و بهداشت دهان و دندان خوب می تواند از بروز بسیاری از بیماری های دندان جلوگیری کند. بسیاری از افراد بر این باورند که فقط در صورت درد احساس نیاز مراجعه به دندانپزشک دارند یا فکر می کنند چیزی اشتباه نیست، اما مراجعه منظم به دندانپزشک می تواند به سلامتی دهان و دندان منجر شود.

شما می توانید با مسواک زدن مرتب دندان های خود، دو بار در روز با یک خمیر دندان فلورایددار و تمیز کردن بین دندان ها یک بار در روز با نخ یا یک تمیز کننده بین دندانی مثل واترجت، بهداشت دهان و دندان را تامین کنید ، هر سه ماه یکبار مسواک خود را جایگزین کنید و یک رژیم متعادل داشته باشید. فراموش نکنید که برای حفظ لبخند و سلامتی خود ، معاینات منظم دندانپزشکی داشته باشید.

دلایل خون ریزی لثه هنگام مسواک زدن

خونریزی از لثه ها هنگام مسواک زدن بسیار شایع است اما این بدان معنا نیست که باید نادیده گرفته شود. خونریزی لثه ها به دلیل حذف ناکامل پلاک دندان ایجاد می شود. باکتری های موجود در پلاک میکروبی موجب تحریک و التهاب لثه ها می گردند و به دنبال آن خونریزی لثه ها به هنگام مسواک زدن و یا نخ دندان کشیدن رخ می دهد. این حالت ژنژیویت نامیده می شود که اولین مرحله از بیماری لثه است.

کمی درباره ژنژیویت

ژنژیویت معمولا وضعیتی التهابی بدون درد است و خونریزی از لثه ممکن است اولین علامت آن باشد. از دیگر علائم آن می توان به لثه های ملتهب، قرمز و حساس و مزه و بوی بد دهان اشاره کرد. در این مرحله، بیماری لثه قابل درمان و برگشت پذیر می باشد. بنابراین بسیار مهم است به منظور پیشگیری از بیماری های پیشرفته لثه، خونریزی از لثه ها در مرحله اولیه بروز آن نادیده گرفته نشود.

دلایل خونریزی لثه هنگام مسواک زدن چیست؟

ژنژیویت اولین مرحله ی بیماری لثه است. اگر پلاک میکروبی روی دندان ها با مسواک و نخ دندان به طور کامل برداشته و حذف نشود، باعث ایجاد بیماری در لثه ها و التهاب آنها می شود. زمانی که ژنژیویت اتفاق می افتد ، لثه ها متورم و قرمز می شوند و گاهی اوقات در هنگام مسواک زدن خونریزی می کنند. ژنژیویت مرحله ای از بیماری است که قابل برگشت بوده و با رعایت دقیق بهداشت دهان و استفاده ی صحیح از مسواک و نخ دندان بهبود می یابد.

استفاده ی نامنظم نخ دندان نیز می تواند منجر به خونریزی لثه شود. به عنوان مثال اگر برای چند روز نخ دندان بکار نبرید و سپس برای حذف پلاک میکروبی بین دندان ها از نخ دندان استفاده کنید ، ممکن است متوجه خونریزی لثه ی خود شوید. البته این مشکل بیشتر از یک هفته طول نمی کشد و با ادامه ی استفاده ی صحیح و منظم از نخ دندان برطرف می شود.

راه های پیشگیری از خونریزی لثه

مراقبت از دهان و دندان ها

بهترین راه برای کاهش میزان پلاک و جلوگیری از خونریزی لثه ها تقویت و بهبود بهداشت دهان و دندان است.

با یک خمیر دندان حاوی فلوراید دو بار در روز دندان های خود را مسواک بزنید و حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید. اگر لثه های شما به صورت مداوم خونریزی می کنند حتما به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

نکته

زبری مسواک باعث تحریک لثه ها و خونریزی آنها می شود. انجمن بهداشت دهان و دندان آمریکا (ADA) توصیه می کند از مسواک نرم یا متوسط برای تمیز کردن دندان ها استقاده کنید.

گاهی ابزارهای شما مناسب هستند ولی روش استفاده شما از آنها درست نمی باشد. به یاد داشته باشید که به صورت ملایم و بدون فشار دست مسواک بزنید و از فشار دادن نخ روی لثه و دندان خود بپرهیزید.

روش صحیح مسواک ‌زدن تکنیک اصلاح شده‌ی بس Modified Bass است. براین‌اساس، مسواک‌زدن با حرکات دایره‌ای و بالاوپایین درست است و وقتی به مرز لثه می‌رسید، باید سر مسواک را به زاویه‌ی ۴۵ درجه برسانید و فشار ملایمی را وارد کنید تا زیر لثه تمیز شود و سپس مسواک را آنجا به‌حر‌کت در‌آورید و خارج کنید. مسو‌اک‌تان نباید لثه را سوراخ کند. البته تمیزکردن زیر لثه مهم است، چون غذا و باکتری زیادی آنجا به ‌دام می‌افتند.

همیشه باید روی زبان‌تان را مسواک بکشید یا از یک ساینده‌ی زبان استفاده کنید. باکتری و پلاک به زبان می‌چسبند و ایجاد بوی بد دهان میکنند، پس هربار که مسواک می‌زنید، این کار را انجام دهید. برای انجام درست این کار دو تا سه دقیقه وقت بگذارید.

تا نیم‌ساعت بعد از غذاخوردن مسواک نزنید. این مدت زمان لازم است تا بزاق شما فرصت کافی داشته باشد تا اسید حاصل از خوردن و آشامیدن را خنثی کند. قبل از آن دندان‌های شما در حساس‌ترین حالت هستند و مسواک‌زدن می‌تواند به مینا آسیب بزند.

نخ دندان

نخ دندان یکی از راهکارهایی است که می‌توان با آن از پوسیدگی زودهنگام دندان‌ها پیشگیری کرد. نخ دندان دقیق ترین و مؤثرترین ابزار برای نظافت دندان‌ها است. همان طور که گفته شد استفاده از نخ دندان باعث پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.

استفاده از نخ دندان باعث خوشبو شدن دهان می‌شود. از آن جایی که مواد غذایی در بین دندان‌ها گیر می افتند و تنها راه تمیز کردن آن، استفاده از نخ دندان است، آلودگی ها و جرم هایی که در بین دندان باقی مانده اند، با کمک نخ دندان، از بین می‌روند و بوی بد ناشی از آن از بین می‌رود.

شاید عجیب باشد اما محققان دریافته اند که استفاده از نخ دندان باعث کاهش سکته قلبی و مغزی می‌شود. از آن جایی که جرم و باکتری دهان از طریق دستگاه گوارش و در نهایت خون در تمام بدن پخش می‌شود، اگر از این باکتری‌ها بکاهیم، از سکته مغزی و قلبی پیشگیری می‌کنیم. حتی استفاده از نخ دندان در سلامت دستگاه گوارش نیز مؤثر است.

استفاده از نخ دندان باعث می‌شود بیماری‌های مربوط به لثه کاهش یابد. عفونت لثه و دیگر بیماری‌هایی که از جرم بین دندان‌ها ایجاد می‌شود، با استفاده از نخ دندان کاهش می‌یابد.

نخ دندان نقش مهمی در بهداشت دهان و دندان دارد. با روش صحیح استفاده از نخ دندان همراه شما هستیم.

مراحل انجام نخ دندان:

در ابتدا نخ دندانی را که یک دست و نازک است، از داروخانه تهیه کنید.

20 تا 25 سانتی متر از آن را ببرید.

برای این که تسلط کافی به نخ دندان داشته باشید، دو سر نخ را به یکدیگر گره بزنید تا حلقه درست شود و شما به راحتی بتوانید دندان‌هایتان را نخ کنید. این روش باعث کاهش هدر رفت نخ دندان می‌شود. اگر به صورت گره باز هم دندان‌های خود را نخ کنید، باز هم نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد.

از انگشت شست و سبابه، برای به حرکت درآوردن نخ در بین دندان‌ها استفاده کنید.

از هر قسمت نخ دندان فقط یکبار استفاده کنید. چرا که هر قسمت مواد غذایی به جای مانده در بین دندان‌ها را برمی دارد و در صورتی که مجدداً از آن استفاده شود، مواد غذایی به بخش دیگر دندان‌ها منتقل می‌شوند که در عمل، نتیجه‌ای در پاکسازی دندان‌ها نخواهد داشت.

نخ دندان را از یک طرف دیواره دندان وارد کنید و سپس در هنگام خروج، از دیواره دیگر با کمی فشار خارج کنید.

احتمالاً اولین باری که از نخ دندان استفاده می‌کنید، از لثه خون می‌آید اما اگر این کار را چندین بار تکرار کنید، می‌توانید میزان فشار وارده بر لثه را کنترل کنید.

بعد از کشیدن نخ دندان، مسواک بزنید تا فضای خالی شده بین دندان‌ها نیز، با مسواک تمیز گردد.

بوی بد دندان هنگام نخ کشیدن نشانه چیست؟

زمانی که نخ دندان شما پاره می‌شود و یا بوی بدی از آن به مشامتان می‌رسد نشانه این است که دندان شما، دچار پوسیدگی شده است. پوسیدگی دندان با نخ دندان و مسواک کشیدن درست نمی‌شود، از این رو حتماً باید به دندانپزشک مراجعه کنید. استفاده از نخ دندان و مسواک تنها می‌تواند از پوسیدگی پیشگیری کند.

فواید نخ دندان چیست؟

چه زمانی از نخ دندان استفاده کنیم؟

زمان استفاده از نخ دندان بعد از وعده‌های غذایی است. به ویژه اگر وعده‌های غذایی شیرین و چرب باشد بهتر است هر چه سریعتر بعد از اتمام آن، از نخ دندان استفاده کنید. در استفاده از نخ دندان زیاده روی نکنید و وسواس به خرج ندهید. معمولاً در ساعات پایانی شب، قبل از مسواک زدن، مهم‌ترین زمان استفاده از نخ دندان است. در طول روز سه بار نخ دندان بکشید تا از پوسیدگی دندان‌هایتان تا حد زیادی پیشگیری کنید.

واترجت دندانی

اکثر مشکلات و بیماری های دندان و لثه از تجمع و گیر کردن خورده های غذا و باکتریها در فواصل دندان ها و لثه ها ایجاد می شود. برای این منظور اکثر ما از مسواک و نخ دندان استفاده میکنیم. اما ریسک استفاده از نخ دندان برای افرادی که تحت درمان بریج، روکش، ایمپلنت و یا ارتودنسی هستند بسیار زیاد است. از طرف دیگر با نخ دندان نمی توان زوایای زیادی از دندان و زیرلثه را تحت شست و شو قرار داد برای حل این مشکل از وسیله ای به نام واترجت استفاده میشود.
همانطور که گفته شد استفاده از ترکیب مسواک و نخ دندان تا حدی پاسخگوی نیاز خواهد بود اما به طور کامل نمی تواند روش کاملی باشد مخصوصا زمانی که ما برای استفاده از نخ دندان دچار مشکل باشیم. واترجت با استفاده آب را با فشار زیاد از لوله ای باریک به دهان منتقل می کند. همچنین با چرخاندن دستگاه میتوان نقاطی که به وسیله ی مسواک قابل تمیز کردن نمی باشد را شست وشو داد و تمیز کرد.

فواید استفاده از واترجت دندان

این سیستم بهترین وسیله تمیز کردن ایمپلنت ، بریچ ، روکش ها و لامینت ها است.
برای سلامتی و بهداشت لثه های بیمار موثر است .
پلاک های میکروبی را به نحوه احسن از لبه روکش ها و ایمپلنت ها و شیار لثه ای برمیدارد. به راحتی و در کمتر از چند ثانیه 99% تمیز می کند و میزان تاثیر آن 2 تا 3 برابر نخ دندان و یا برس های زبر بریچ دندانی است.

دهان شویه

دهانشویه مایعی است که برای شستشو و تمیز نگه داشتن دهان استفاده می شود. معمولاً دهانشویه ها حاوی مواد ضد عفونی کننده نیز هستند که باکتری هایی که در دهان زندگی می کنند را از بین می برند. بعضی از مردم از دهانشویه برای از بین بردن بوی بد دهان، مشکلات لثه و برخی دیگر برای جلوگیری از پوسیدگی دندان استفاده می شوند.

چگونه از دهانشویه استفاده کنیم؟

همیشه برای مصرف محصولات بهداشتی باید طرز استفاده آن را از روی برچسب یا بروشور محصول بخوانید. به طور کلی اکثر دهانشویه ها به روش زیر استفاده می شوند:

ابتدا دندان های خود را مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. اگر از خمیر دندان فلوراید دار استفاده می کنید بعد از مسواک زدن کمی صبر کنید چرا که دهانشویه اگر بلافاصله پس از خمیر دندان استفاده شود فلوراید خمیر دندان را می شوید.
به اندازه ای که روی محصول درج شده است از دهانشویه استفاده کنید. معمولاً بین ۳ تا ۵ قاشق چایخوری کفایت می کند.
دهانشویه را در دهان خود بریزید و آن را در دهان بچرخانید. مراقب باشید دهانشویه را قورت ندهید.
مدت ۳۰ ثانیه دهانشویه را در دهان غرغره کنید و سپس بیرون بریزید.

آیا با استفاده از دهانشویه دیگر نیازی به مسواک زدن نیست؟

توجه داشته باشید دهانشویه جایگزین مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن نمی شود. تنها راه موثر از بین بردن پلاک و باکتری های سطح دندان ها و زیر لثه، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به شیوه صحیح است.

مزایای استفاده از دهانشویه

کاهش احتمال پوسیدگی دندان:

شستشوی دهان با محلول حاوی فلوراید می تواند احتمال پوسیدگی دندان را کاهش دهد. تحقیقات زیادی به مزایای فلوراید در کاهش از دست رفتن مواد معدنی دندان اشاره داشته اند.

مبارزه با بیماری لثه:

در اثر بیماری پریودنتال، لثه و حفره دندان ملتهب می شود. باکتری ها و پلاک می توانند موجب عفونت بافت شوند. یک دهانشویه آنتی باکتریال مانند دهانشویه های حاوی الکل یا کلرهگزیدین می توانند از بیماری پریودنتال پیشگیری کنند.

تسکین آفت دهان:

دهانشویه با سم زدایی از ناحیه زخمی می تواند میزان باکتری های ملتهب کننده را کاهش دهد. هر چند که این کار را محلول آب نمک نیز می تواند انجام دهد.

مراقبت از زنان در دوره بارداری:

بیماری پریودنتال بزرگترین خطر پیش روی زنان باردار است که می تواند موجب زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد در هنگام تولد شود. باکتری های دهان می توانند وارد جریان خون مادر شده و موجب افزایش التهاب شوند که خود محرکی بر انقباض است. دهانشویه می تواند با پیشگیری از بیماری پریودنتال سهم زیادی در سلامت دهان و دندان مادران باردار داشته باشد. مزایای دهانشویه بسیار است، اما نباید فراموش کرد که تمام دهانشویه ها با هم یکسان نیستند. برای انتخاب محصول مناسب با نیازهای خود با دندانپزشک خود مشورت کنید.

انواع دهان شویه ها و موارد کاربرد آن ها

دهانشویه های بهداشتی – آرایشی

این گروه از دهانشویه ها حاوی الکل هستند و آنتی سپتیک یا ضد عفونی کننده هم نامیده می شوند. از این دهانشویه ها برای رفع بوی بد دهان البته به صورت موقتی استفاده می شود، زیرا آنها سبب از بین رفتن میکروب های عامل بوی بد دهان نمی شوند.

همچنین این گروه از دهانشویه ها برای شستن باقی مانده ی مواد غذایی از میان دندان ها و لثه نیز کاربرد دارند و باعث کاهش فلور میکروبی دهان می شوند.

در تحقیقات انجام شده بر روی این دهانشویه ها ، نشان داده شده است که استفاده از این دهانشویه ها به تنهایی باعث کاهش بوی بد دهان، به مدت حدودا 4 ساعت شده، اما همراه شدن آنها با استفاده از مسواک و نخ دندان و همچنین تمیز کردن زبان به طور قابل توجهی موجب کاسته شدن از بوی بد دهان می گردد.

دهانشویه های درمانی

این گروه از دهانشویه ها سبب کاهش پلاک دندانی، التهاب لثه، پوسیدگی دندان و بوی ناخوشایند دهان می شوند .

دهانشویه های حاوی فلوراید:

این دهانشویه ها نه تنها می توانند پوسیدگی را در مراحل اولیه متوقف کنند بلکه موجب پیشگیری از ایجاد پوسیدگی در بقیه ی دندان ها نیز می گردند.

ترکیبات فعال در این دهانشویه ها معمولا سدیم فلوراید است که در دو غلظت 0.2% و 0.05% موجود هستند. در غلظت 0.2% تنها یک بار در هفته و در غلظت 0.05% هر روز نیاز به استفاده از این دهانشویه ها می باشد. مدت زمان استفاده باید فقط 30 ثانیه بوده و از آن بیشتر نشود. مطالعات نشان داده اند که اثر ضدپوسیدگی این دهانشویه ها حدود 30 تا 40 درصد می باشد.

دهانشویه های کلرهگزیدین :

توصیه ی معمول دندانپزشکان، استفاده از دهانشویه های کلرهگزیدین به عنوان ضد پلاک و ضد عفونی کننده است. استفاده از کلرهگزیدین معمولا پس از جراحی های پریودنتال به منظور کنترل التهاب و پلاک زیر لثه ای در مدت زمان محدود تجویز می شود. دهانشویه ی کلرهگزیدین به دلیل اثر جانبی نظیر ایجاد حس سوزش در مخاط دهان و زرد کردن دندان ها و ترمیم های کامپوزیتی و همچنین کامپوزیت ونیر ها، برای استفاده ی روزانه و مداوم توصیه نمی شود.

کلرهگزیدین بوسیله ی اکثر سورفاکتانت های موجود در خمیر دندان ها غیرفعال می گردد، به همین دلیل این ماده را نمی توان به خمیردندان ها اضافه کرد و به طور جداگانه به صورت دهانشویه ارائه می شود. به دلیل این غیرفعال سازی، باید دقت کرد که دهانشویه های کلرهگزیدین 30 دقیقه قبل و یا بعد از مسواک زدن استفاده نشوند.

دهان شویه های با بیس روغنی:

این دهان شویه ها هم در کاهش پلاک و هم در ژنژیویت (التهاب لثه) موثر هستند، زیرا روغن می تواند موجب تغییر دیواره ی سلولی باکتری ها شود. این دهانشویه ها شامل ترکیبات فعالی چون منتول، تیمول و اکالیپتول در الکل هستند. از عوارض جانبی اندک آنها می توان به سوزش خفیف مخاط دهان و همچنین تغییررنگ خارجی بر روی دندان ها به میزان کم اشاره کرد.