تاثیر کرونا بر بیماریهای دهان و دندان و روش جلوگیری از انتقال آن در دندانپزشکی

طبق بررسی گسترده بیش از ۱۸۰ مطالعه منتشرشده، تقریبا از هر ۱۰ بیمار مبتلا به کووید -19 (کرونا) چهار بیمار اختلال در حس چشایی یا از دست دادن حس چشایی را تجربه می‌کنند، اما خشکی دهان بیش از این میزان و ۴۳ درصد گزارش شده است.

محققان این مطالعه به بررسی علائم بهداشت دهان و دندان حدود ۶۵ هزار بیمار مبتلا به کووید-۱۹ در سراسر جهان پرداختند و برخی از نتایج قابل پیش‌بینی و شگفت‌انگیز را منتشر کردند.

دکتر ادموند هیولت، سخنگوی انجمن دندان‌پزشکی آمریکا با مرور این یافته‌ها اظهار کرد: در مورد بیماران مبتلا به کووید-۱۹ به‌ طور خاص، پیام مهم این است که عادات بهداشت دهان و دندان سالم را در طول بیماری حفظ کنند البته اگر قادر به انجام این کار هستند. خشکی دهان، خطر پوسیدگی دندان را به میزان قابل ‌توجهی افزایش می‌دهد، بنابراین مسواک زدن دوبار در روز با خمیردندان حاوی فلوراید، نخ دندان کشیدن یکبار در روز، محدود کردن میان وعده‌ها و پرهیز از غذا‌ها و نوشیدنی‌های شیرین بهترین راه برای حفظ سلامت دهان و دندان طی بیماری است.

در حال حاضر، اکثر افراد می‌دانند که از دست دادن حس بویایی و چشایی از علائم اصلی عفونت با ویروس سارس-کوو-۲ (SARS-CoV- 2 ) است، اما نتایج تحقیق گروهی به رهبری محقق دانشگاه برزیل برخی از این تغییرات را مشخص کرد.

بر اساس نتایج این مطالعه در افراد مبتلا به کووید، حس چشایی کاهش می‌یابد و در واقع به هیپوگوسیا (hypogueusia) مبتلا می‌شوند، یا حس چشایی دچار اختلال شده و در آن همه چیز مزه شیرین، ترش، تلخ یا فلزی دارد (دیسگوزیا) یا کلا طعم و مزه از بین می‌رود که به آن آگوسیا (ageusia) گفته می‌شود.

به دلایلی که هنوز نامشخص است، محققان دریافتند که به نظر می‌رسد این عوارض در بیماران اروپایی کووید شایع‌تر بوده و حدود نیمی از آنان را تحت تاثیر قرار داده است همچنین یک سوم بیماران مبتلا به کووید در آمریکا و یک چهارم بیماران آمریکای لاتین همین مورد را بیان کردند. برخی از بیماران مبتلا به کووید نیز ضایعاتی را روی یا زیر زبان خود یا در امتداد لثه‌ها و کناره‌های دهان گزارش کردند.

حتما بخوانید: مراقبت از دندان در دوران بارداری

هیولت تاکید کرد: این عوارض منحصر به کووید نیست و برای همه اتفاق نمی‌افتد.

وی افزود: روشن نیست که چرا برخی دچار مشکل دهانی می‌شوند در حالی که برخی دیگر این مشکل را ندارند البته حتی عفونت خفیف ممکن است تا حدی اختلال دهانی ایجاد کند.

هیولت تصریح کرد: در حالی که هنوز مشخص نیست علائم دهانی تا چه زمانی ممکن است ادامه یابند، اما به نظر می‌رسد که آن‌ها می‌توانند بخشی از مجموعه علائم شناخته شده به‌عنوان «کووید طولانی» باشند؛ این اصطلاح به بیمارانی اطلاق می‌شود که ماه‌ها پس از بهبودی، بسیاری از علائم اولیه خود را دارند و با مشکلات مربوط به بیماری کووید مبارزه می‌کنند.

مسائل مربوط به سلامت دهان و دندان طی همه‌گیری ایجاد شد، زیرا بسیاری از بیماران چکاپ‌های معمول را به تعویق انداختند.

وی می‌گوید: حتی افرادی که تحت تاثیر مسائل مربوط به کووید قرار نگرفته‌اند باید به خاطر داشته باشند که حفظ سلامت دهان و دندان، کلید اصلی سلامت کلی است. اجازه ندهید ترس از ابتلا به کووید مانعی در ادامه مراقبت از دندان شما شود. ثابت شده است که مراجعه به دندانپزشک در دوران همه‌گیری از نظر خطر ابتلا به کووید-۱۹ بسیار ایمن است.

این توصیه توسط دکتر شروین مولایم، متخصص پریودنتیست و جراح ایمپلنت، مدیر موسسه تحقیقات دهان در لس‌آنجلس نیز مورد استفاده قرار گرفت. وی با ابراز تاسف گفت: با وجود اینکه دو سال از همه‌گیری می‌گذرد مردم هنوز به مطب‌های دندانپزشکی مراجعه نمی‌کنند. آنان روال مراجعه به دندانپزشکی را کنار گذاشته‌اند و نتیجه این امر افزایش خونریزی لثه، بیماری‌های پریودنتال و آثار سوء دندان‌قروچه است.

مولایم توضیح داد: آنچه باعث دندان‌قروچه این افراد در شب می‌شود احتمالا استرس ثانویه آنان از بیماری واقعی است، به این معنی که استرس ناشی از کووید می‌تواند باعث ایجاد درد فک (TMJ) و همچنین ترک ‌خوردگی و خرد شدن دندان‌ها شود.

وی توصیه کرد: در دوران همه‌گیری یا غیر از آن، مراقبت از دندان را در اولویت قرار دهید.

حتما بخوانید: تاثیر یائسگی بر دندان ها

همچنین مطالعات صورت گرفته در زمینه انتقال بیماری کرونا نشان داده که محیط دهان افرادی که رعایت بهداشت ضعیفی دارند، باعث انتقال راحت میکروب ها به داخل ریه شده و باعث ایجاد بیماری و التهاب در قسمت ریه میشود. شست و شوی مداوم دست ها به دلیل ارتباط مستقیم با دهان برای رعایت بهداشت داخل دهان الزامی است. غده های بزاقی، حفره بینی و لوزه ها دارای بیشترین نوع گیرنده های ACE هستند، به همین دلیل ویروس هایی که در قسمت دهان و بینی وجود دارند به راحتی به قسمت دستگاه تنفسی منتقل میشوند. به همین دلیل گفته شده است خمیر دندان و مسواک حاوی پاک کننده هایی است که میتواند نقش میکروب زدایی را در دهان ایفا کند. عفونت دهانی کرونا در افرادی که بهداشت ضعیف دهانی دارند وخیم تر است. فضای میکروبی دهانی یکی از بستر های خطرناک برای انتقال راحت تر کرونا است و این موضوع در افرادی که دارای بیماری زمینه ای مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی، دیابت و … هستند نیز با وخامت بیشتری رو به رو خواهد بود.

این روزها که کرونا به تیتر اول اخبار تبدیل شده یکی از نگرانی های مهم مراجعین و دندانپزشکان روش جلوگیری از انتقال این ویروس است که در ادامه به آن میپردازیم.

استانداردهای کنترل عفونت برای مراجعان دندانپزشکی در کرونا

در شرایط نرمال استانداردهایی برای کنترل عفونت وجود دارد به نام standard precaution  که همواره باید انجام شود. در مواردی که عفونت یا عامل میکروبی خاصی وجود دارد سطح مراقبت ها تغییر کرده و با نام  transmission based precautions معرفی میگردد که در مورد ویروس کرونا  استاندارد شرایط کنترل عفونت با نام airborne   and droplet precautions باید رعایت گردد.
این موارد برای جلوگیری از عوامل عفونی هست که از طریق راه تنفسی یا تماس مخاطی با ترشحات تنفسی منتقل میشود.

استفاده از رسپیریتور، ماسک جراحی

یکی از این استاندارهای دندانپزشکی در کرونا، استفاده از رسپیرستورهای جراحی مثل N95 می باشد که میتواند باعث کاهش انتقال میکروارگانیسمهایی شود که در طول زمان معلق بودن در هوا عفونی باقی میمانند. حضور در چنین فضایی باعث میشود، میکرو ارگانیسم ها توسط افراد تنفس نشود. نکته مهمی که باید همواره مد نظر داشته باشید این است که توانایی فیلتراسیون ماسکها بعد از ۲۰ دقیقه به علت مرطوب شدن از داخل و خارج کم میشود لذا در صورت طولانی بودن زمان درمان لازم است حتما تعویض ماسک صورت پذیرد.

حتما بخوانید: 20 موردی که باعث خرابی دندان ها می شود

آیا برای پیشگیری از کرونا تنها ماسک های N95 قابل اعتماد است؟

تحقیقی درباره انواع ماسک ها انجام شده است. محققین بررسی کرده اند که چقدر ماسک های n95 نسبت به ماسک های معمولی ریسک انتقال ویروس آنفولانزا را کاهش می دهند؟ نتیجه مطالعه به شرح زیر است:
ماسکهای معمولی که کاملا برروی صورت به درستی قرار میگیرند و به اصطلاح seal شوند، میتوانند ۹۵٪ مانع ورود پارتیکلهای ویروس آنفلونزا شوند. این میزان برای ماسکهای N95 که محکم با صورت فیت شده اند ۹۹٪ است. در مقابل در صورتی که ماسکها به صورت شل روی صورت قرار بگیرند ۵۶٪ و ماسکهای N95 حدود ۶۶٪ پارتیکلهای ویروس را  بلاک مینمایند.

درمان دندانپزشکی در دوران کرونا

• بیشتر فعالیت های دندانپزشکی تولید آئروسل (aerosol) میکنند. آئروسل ذرات معلقی اند که از تراش خوردن دندان بیمار و پخش آن در هوا بوجود می آید. اگرچه در حالت عادی این ذرات برای بیماران ضرر خاصی ندارد. اما این ذرات میتوانند عامل انتقال ویروس باشند. چرا که  این آئروسل ها ابعاد تقریبی سه میکرو متر یا کمتر دارند که میتواند از راه تنفس منتقل گردند. همچنین با توجه به ابعاد آنها قابلیت حمل ویروس کرونا را دارند. معمول ترین عوامل تولید airborne aerosol، توریین، اسکیلر اولتراسونیک و پوآر آب و هوا است. بنابراین بهتر است هیچ درمان غیر اورژانسی (الکتیو) برای بیماران مشکوک انجام نشود.
• در صورت انجام درمان باید موارد transmission based precautions رعایت شود.
• استفاده از پوشش مخصوص
• استفاده از دهانشویه قبل از شروع کار.
• استفاده از رابردم و تکنیکهایی که ایجاد آئروسل رو به حداقل میرسانند.
• تمیز کردن سطوح در دو مرحله

نمونه اقدامات ضروری جهت پیشگری از ابتلا به کرونا در دندانپزشکی خانم دکتر مهناز ارشد:

• قطرات بزاق پخش شده حین درمان دندانپزشکی از مهمترین دغدغه های دندانپزشک و دستیاران میباشد لذا پاک سازی و ضد عفونی کردن تجهیزات و سطوح با استفاده از دستگاه های تجهیز شده امری ضروری است.
• ضدعفونی روزانه و همچنین بعد از اتمام درمانِ هر بیمار سطوح فلزی پلاستیکی و یا شیشه ای.
• کنترل و نظارت بر بیماران جهت استفاده از پک های بهداشتی نظیر پوشیدن گان، کلاه، کف پوش و دستکش و همچنین استفاده مداوم از ماسک.
• ضدعفونی کردن چندین باره دستگیره ها، شیرآلات و سطوحی که بیماران با آنها تماس دارند.
• عدم پذیرش بیمارانی که دارای علائمی مانند سرفه، تب و نفس تنگی هستند.
• استفاده دندانپزشکان از شیلد محافظی گان، دستکش و ماسک .
• برقراری و کنترل فاصله اجتماعی در فضای مطب.
• استفاده از دهانشویه قبل از شروع درمان.
• برقراری دستگاه تهویه مناسب در محیط درمان و اتاق انتظار مطب.

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران