پوسیدگی دندان چیست؟
هنگامی که بافت سخت دندان (مینای دندان) در اثر ترشح اسید به وسیله باکتری به نام استرپتوکوک مواد معدنی خود، یعنی کلسیم و فسفر را از دست می دهد، دندان دچار فرسایش می شود. اصطلاحا گفته می شود که شخص دچار دندان پوسیده شده است.
برای درمان حفره ، دندانپزشک قسمت پوسیده شده دندان را برداشته و سپس دندان را که پوسیدگی آن برداشته شده است ، “پر” می کند. همچنین از پر کردن ها برای ترمیم دندان های شکسته یا ترک خورده استفاده می شود. امروزه انواع مختلفی ماده جهت پر کردن دندان موجود است. دندان ها را می توان با طلا، سرامیک؛ آمالگام (که شامل جیوه مخلوط با نقره ، قلع ، روی و مس است) و یا با کامپوزیت پر نمود. براساس محل پوسیدگی و تشخیص دندانپزشک از یکی از این مواد استفاده می شود.
چه زمانی نیاز به ترمیم دندان است؟
دندانپزشک شما برای اینکه متوجه شود که دندان شما پوسیده شده است یا نه و اینکه آیا نیاز به پرکردن دندان دارید، از روش های زیادی استفاده می کند.
۱– معاینه ظاهری دندان
بعضی از نقاط دندان که تغییر رنگ پیدا کرده است، نشان دهنده ی پوسیده شدن می باشند، اما همه ی تغییر رنگ ها به معنای پوسیدگی نیستند. دندانپزشک از یک وسیله فلزی نوک تیز به نام اکسپلورر برای پیدا کردن پوسیدگی احتمالی استفاده می کند. مینای دندانی که سالم باشد، سفت است و فشار این ابزار فلزی را تحمل می کند. اگر دندان پوسیده باشد، مینای دندان نرم تر می باشد و این وسیله فلزی کمی به مینای پوسیده می چسبد.
۲– تصویر برداری با اشعه ایکس
عکس های مخصوصی که با استفاده از اشعه ایکس گرفته می شوند می توانند پوسیدگی های دندانی را را نشان دهند.
انواع روش های ترمیم دندان
۱– ترمیم با آمالگام (مواد سیاه رنگ)
آمالگام، آلیاژی از جیوه، نقره، قلع، روی و مس است که از استحکام و طول عمر بالایی برخوردار می باشد. در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار میگرفت، امروزه به دلیل توجه بیشتر به مسایل زیبایی استفاده از آن کمتر شده است. ولی در ترمیم های زیر لثه که خونریزی دارد همچنان انتخاب اول می باشد.
2–ترمیم با کامپوزیت (مواد همرنگ دندان)
کامپوزیت از محبوب ترین گزینه ها در انواع روش های ترمیمی دندان ( مخصوصا ترمیم زیبایی دندان جلو) هستند.این مواد از رزین های ترکیبی تولید شده و رنگی مشابه با رنگ دندان های شما داشته دارند.
مزایای ترمیم با مواد آمالگام
- ترمیم های آمالگام ازدوام و طول عمر بالایی برخوردار هستند.
- استحکام بالایی دارند و به خوبی در مقابل نیروهای حاصل از جویدن مقاومت می کنند.
- در نواحی ای که خونریزی دارند و زیر لثه می باشند قابل استفاده است.
مزایای ترمیم با مواد کامپوزیتی
شاید یکی از مهمترین مزایای ترمیم های کامپوزیتی این باشد که با رنگ دندان مطابقت دارند. امروزه کامپوزیت ها در رنگ بندی های متنوعی عرضه می شوند. حتی برای نواحی مختلف دندان مانند مینا و عاج طبقه بندی متفاوتی از کامپوزیت ها و در رنگ های متنوع موجود است.
ترمیم های کامپوزیتی به صورت میکرو مکانیکیو شیمیایی به بافت و ساختار نسج دندان اتصال می یابند و توسط اشعه های مخصوص سفت می شوند و به مقاومت بسیار بالایی می رسند.
- در ترمیم های کامپوزیتی به برداشتن نسج دندان کمتری نیاز است چرا که نیازی به ساختن محلی برای محکم نگه داشتن مواد ترمیمی ندارند و با دندان باند می شوند.
چه زمانی دندان ها نیاز به ترمیم دارند؟
به طور کلی دندانها از نظر پوسیدگی به 5 مرحله دسته بندی میشوند:
- دندان کاملا سالم
- تغییرات اولیه ی قابل مشاهده مینایی
- تخریب مینا بدون درگیری عاج
- درگیری عاج بدون حفره دار شدن دندان
- درگیری عاج به همراه حفره
به طور کلی از شماره ی ۳ به بعد دندان نیاز به ترمیم دارد ولی در مورد شماره ۲ دندانپزشک با توجه به شرایط پوسیدگی که آیا یک پوسیدگی فعال و درحال پیشرفت می باشد و یا غیر فعال است تصمیم به ترمیم می گیرد.
چرا دندان باید ترمیم شود؟
دندان های پوسیده شده حاوی باکتری هایی هستند و این باکتری ها با تکثیر خود باعث گسترش پوسیدگی می شوند. سرعت این گسترش بستگی به میزان رعایت بهداشت دهان و دندان دارد مثل استفاده از مسواک و نخ دندان همچنین محل پوسیدگی و ژنتیک فرد. در صورتی که هرچه زودتر جهت جلوگیری از گسترش پوسیدگی اقدامی صورت نگیرد، این پوسیدگی عصب دندان را درگیر کرده و نیاز به درمان ریشه جهت زدودن باکتری ها از کانال دندان خواهد بود. همچنین تشکیل آبسه از عوارض گسترش عفونت پوسیدگی دندان می باشد. پس برداشتن پوسیدگی ها برای جلوگیری از گسترش آن ها و پر کردن محل برداشت پوسیدگی ها جهت جلوگیری از تجمع مجدد باکتری ها در آن محل ضروری است.
از ترمیم های کامپوزیتی جهت اصلاح فرم، رنگ و پریدگی لبه دندان در ناحیه زیبایی نیز استفاده می شود.
با چه اقداماتی می توان از ایجاد پوسیدگی دندان پیشگیری کرد؟
به نظر می رسد که انجام اقدامات زیر مهم ترین شیوه برای پیشگیری از پوسیدگی دندان ها است:
- مسواک زدن دو بار در روز
- استفاده از نخ دندان یک بار در روز
- استفاده ازخمیردندان های حاوی فلوراید
- چکاپ منظم توسط متخصص دندانپزشک به منظور تشخیص پوسیدگی دندان ها و در صورت لزوم ترمیم دندان پوسیده
- نوشیدن آب به مقدار کافی برای افزایش تولید بزاق
- افزایش مصرف لبنیات و مواد غذایی سرشار از کلسیم
- کم کردن تعداد میان وعده ها و مصرف کمتر مواد حاوی کربوهیدرات و یا اسیدیته بالا
- مصرف میوه و سبزیجات غنی از فیبر و داشتن یک رژیم غذایی کم قند
- استفاده از دهانشویه های حاوی فلوراید
کلیک کنید: بهداشت دهان و دندان
حساسیت های احتمالی بعد از پر کردن دندان ها
معمولا پر کردن دندان عوارض خاصی ندارد، مگر آن که حجم زیادی از دندان بازسازی شده باشد.
حساسیت دندان نسبت به گرما و سرما: هنگام مصرف مواد سرد مثل بستنی یا مواد داغ مثل چای، دندان ممکن است تیر بکشد که بعد از مدت کوتاهی رفع خواهد شد.
درد هنگام جویدن: خیلی اوقات علت آن می تواد بلند بودن ترمیم دندان باشد، در این موارد از فشا ر آوردن روی دندان خودداری کنید و برای کوتاه کردن ترمیم به دندانپزشک خود مراجعه کنید. فشار آوردن روی ترمیم، آن را کوتاه نمی کند، بلکه می شکند.
مراقبت های بعد از ترمیم با آمالگام
- تا ۱ ساعت بعد از ترمیم دندان با مواد سیاه ( آمالگام) از خوردن مواد غذایی خودداری کنید. در این مدت، ترمیم انجام شده نسبت به فشار و شکستگی ناشی از آن بسیار حساس است.نوشیدن مایعات منعی ندارد.همچنین تا یک شبانه روز، برای جویدن غذا، بیشتر از سمت دیگر دهان که در آن ترمیمی انجام نشده استفاده کنید.
مراقبت های لازم بعد از ترمیم با کامپوزیت
- بعد از ترمیم دندان با مواد همرنگ (کامپوزیت) خوردن خوراکی‌های جویدنی ایرادی ندارد؛ ولی مصرف نوشیدنی های رنگی مثل چای، قهوه و مواد غذایی دارای رنگ دانه را باید تا ۱ روز به تعویق بیندازید. درصورت استفاده از این مواد، بخصوص در بیست و چهارساعت اول، باید هرچه سریع‌تر دهان‌خود را شست و شو دهید. ا ین ترمیم‌ها تا مدتی به جذب مواد رنگی حساس هستند.
نکته:
- ترمیم دندان مانع رعایت بهداشت دهان نمی‌شود ولی باید توجه داشت که برای زدن مسواک وکشیدن نخ دندان بخصوص در ترمیم‌های آمالگام، باید حداقل چند ساعت از زمان انجام ترمیم بگذرد.اگر نخ کشیدن روی دندان ترمیم شده مقدور نیست باید به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
- وجود درد وحساسیت خفیف به آب سرد وگرم بعد از ترمیم دندان، طبیعی است.این درد پس از گذشت چند روز برطرف می‌شود؛ البته ممکن است گاهی تا یک الی دو ماه به طول بینجامد. با این حال، اگرپس از گذشت چند روز از شدت درد کاسته نشد و یا درد به صورت شبانه یا نبض دار بروز کرد حتما به دندانپزشک خود مراجعه نمایید.
- احساس بلندی در دندان ترمیم شده می‌تواند ناشی ازبی حسی ناحیه باشد.متفاوت بودن شکل ترمیم نسبت به حفره پوسیدگی وتازگی آن برای حفره دهان، باعث توجه بیش از حد به ترمیم واحساس بلندی کاذب می‌شود.
- در صورتی که درمنزل و بعد از برطرف شدن بی‌حسی در محل ترمیم احساس بلندی یا تیزی و زبری کردید، به دندا‌پزشک خود مراجعه کنید تا نسبت به برطرف کردن آن اقدام نماید.
- بی حسی ناحیه مورد ترمیم برحسب نوع بی‌حسی ممکن است یک تا چند ساعت به طول بینجامد.
نکته‌ای که در این مدت لازم است رعایت شود، این است که مراقب باشید لب و گونه را ناخواسته گاز نگیرید و زخمی نکنید
- در برخی بیماران ممکن است، برخورد قاشق‌های استیل به ترمیم آمالگام، باعث ایجاد حالتی مانند برق گرفتگی خفیف شود.گاز گرفتن ورقه‌های آلومینیومی مثل پوست شکلات هم منجر به بروز این حالت می‌شود.اگر این حالت زیاد پیش می‌آید و شما را آزار می‌دهد باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا نوع ترمیم را تعویض کند.
- وقتی یک دندان ترمیم می‌شود این به معنای آن نیست که دیگر نیاز به هیچ درمان دیگری نیست و این دندان پرونده‌اش در قبال پوسیدگی بسته شده است. ممکن است دندان در محل انجام ترمیم دچار پوسیدگی ثانویه شود و یا از محلی غیر از محل انجام ترمیم مورد پوسیدگی جدید قرار بگیرد.در واقع ترمیم دندان، نیاز آن را به رعایت بهداشت بیشتر می‌کند. پس حتی اگر تمام پوسیدگی‌های دندانیتان را با ترمیم برطرف کرده‌اید لازم است به طور مرتب از مسواک و نخ دندان استفاده کنید و هرشش ماه یکبار به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
سوالات متداول
آیا ترمیم پوسیدگی دندان درد دارد؟
احساس درد بعد از ترمیم پوسیدگی دندان رایج است. اما این درد در طی یک یا دو روز از بین می رود. اگر بعد از پر کردن دندان غذای خیلی سرد یا گرم و همچنین غذای سفت خورده شود، دندان درد می گیرد ولی به مرور این احساس درد از بین میرود.
چند ساعت بعد از ترمیم دندان می توان غذا خورد؟
بعد از ترمیم دندان، محل ترمیم شده به شدت حساس است، بنابراین سعی کنید با قسمتی از دندان که ترمیم انجام گرفته تا حدود 1 ساعت غذای سفت نخورید.
آیا دندان پوسیده ترمیم می شود؟
دندان باید در صورت داشتن ترک، شکاف و پوسیدگی پر شود. بهتر است پس از بررسی وضعیت دندان پوسیده توسط متخصص دندانپزشک، سریع اقدام به ترمیم دندان پوسیده کنید تا از پوسیدگی بیشتر آن و نیاز به درمان های جدی تر جلوگیری شود.
آیا لثه ها بعد از ترمیم پوسیدگی دندان دچار درد و حساسیت می شوند؟
لثه های اطراف دندان ترمیم شده ممکن است برای چند روز دردناک و حساس باشند. همچنین ممکن است کبودی اضافی در اطراف ناحیه ای که داروی بی حسی تزریق شده وجود داشته باشد که بعد از چند روز از بین میروند.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
