یکی از مشکلات رایج زیبایی و بویژه هنگام لبخند زدن، نمایان شدن بیش از حد لثه است که به آن لبخند لثه ای (Gummy smile) هم گفته میشود ولی عبارت دقیق تر برای این مشکل: “نمایش بیش از حد لثه” یا Excessive gingival display میباشد که به اختصار EGD بیان میشود.
علت ایجاد لبخند لثه ای
برخی از علل لبخند لثه ای عبارت اند از:
- دیده شدن بافت زیادی از لثه در فک بالا می تواند به دلیل رشد نادرست دندان های جلویی باشد. دندان هایی که با بافت بیش از حد لثه پوشیده شده اند، حتی در مواردی که طول مناسبی دارند، به نظر کوتاه می آیند.
- ماهیچه ای که کنترل حرکت لب بالایی را برعهده دارد می تواند بیش فعال باشد. در این صورت در هنگام خندیدن لب بالایی بیشتر از حد نرمال بالا می رود و بافت بیشتری از لثه به نمایش گذاشته می شود.
- نحوه رشد فک بالا و استخوان آن می تواند باعث بروز لبخند لثه ای شود. به عنوان مثال وجود برآمدگی در فک در ناحیه لثه می تواند باعث دیده شدن لثه در هنگام لبخند زدن شود.
- بیماری های لثه یا پریودنتال
نمایش ژنژیوال
گاهی اوقات لبخند لثه ای به علت نحوه نمایش ژنژیوال هنگام لبخند زدن احساس ناخوشایندی را در بیماران ایجاد می کند. معمولاً نمایش بیش از حد خط لثه روی یک یا دو دندان مشاهده میشود اما همین مقدار ناچیز، کل لبخند بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورتی که لثه بیش از حد روی دندانها را بپوشاند؛ به نحوی که اندازه، طول و ارتفاع دندان کوتاهتر به نظر برسد باید اصلاح طرح لبخند لثه ای برای بیمار انجام گیرد.
معمولاً دو دلیل اصلی برای نمایش بیش از حد ژنژیوال وجود دارد:
- لثه بیش از حد پایین آمده و روی تاج دندان را پوشانده است.
- دندان کوتاه است و به همین علت هنگام لبخند زدن دندان و لثه با هم نمایان می شوند.
در شرایطی که لثه پایین آمده باشد معمولاً لیفت لثه برای بالابردن لثه انجام می گیرد و در شرایطی که دندان کوتاه باشد میتوان از لمینیت سرامیکی یا ونیر کامپوزیت برای اصلاح لبخند لثه ای یا بلند کردن دندان استفاده کرد.
سه روش درمانی برای برطرف کردن لبخند لثه ای وجود دارد:
- جراحی فک یا جراحی اورتوگناتیک ماگزیلا
- جراحی زیبایی لثه یا Esthetic crown lengthening
- جراحی افزایش طول لب بالا یا Lip repositioning
روش اول در موارد شدید و در اتاق عمل و با بیهوشی عمومی انجام میشود و به آن جراحی Orthognatic گفته میشود.
این روش بسیار کارآمد میباشد و در سال های اخیر نیز پیشرفت های زیادی در بهبود تکنیک ها و متدهای این نوع جراحی حاصل شده است و عوارض آن نیز بسیار کاهش یافته است. این نوع جراحی توسط همکاران جراح فک و صورت انجام میگیرد و اکثرا در مواردیکه نمایش لثه بیش از شش تا هشت میلیمتر است و یا ارتفاع صورت زیاد است تنها راه درمان است.
روش Esthetic crown lengthening: در این روش مقداری از لثه اطراف دندان های جلو برداشته میشود. برداشت لثه با لیزر یا تیغ جراحی انجام میشود. لیزر مزیت چندانی در این روش ندارد.
مقدار برداشت یا کوتاه کردن لثه در این روش با محدودیت های زیادی روبروست و این مقدار باید با دقت فراوان تنظیم شود. در مواردی که کوتاه کردن لثه بیش از یک تا یک ونیم میلیمتر لازم باشد جراحی وسیع شده و نیاز به برداشت استخوان اطراف دندان نیز خواهد بود که به آن Osteoctomy گفته میشود و معمولا همراه اصلاح فرم استخوان اطراف دندان یا Osteoplasty میباشد. در این جراحی باید دقت شود که ریشه دندان از لثه بیرون نزند یا به اصطلاح Exposed نشود چون باعث نازیبا شدن دندان ها و نیز ایجاد حساسیت در دندان ها خواهد شد. در این روش نسبت طلایی دندان ها یعنی نسبت عرض به طول دندان ها که هشت به ده است باید حاصل شود.
مزایای لیفت لثه
از مهم ترین مزایای لیفت لثه، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زیبایی ظاهر لبخند و افزایش زیبایی چهره
- بالا رفتن اعتماد به نفس به دلیل از بین رفتن بافت های اضافی لثه
- ماندگاری و دائمی بودن لیفت لثه
- متناسب تر شدن لثه‌های نامتقارن
- بهبود پیدا کردن ظاهر دندانها
- درمان برخی از بیماری های مربوط به لثه
روش جراحی لب: به این روش Lip repositioning اطلاق میشود ولی عبارتی که اخیرا در مقالات جدید مورد استفاده قرار میگیرد و صحیح تر هم به نظر میرسد Lip stabilization technique یا به طور اختصار Lip stat میباشد که به معنی تثبیت لب است.
در این روش عضلات بالابرنده لب ( که اصلی ترین آن ها چهار عضله هستند) مهار میشوند به طوریکه در هنگام لبخند وسیع دیگر نمیتوانند مثل قبل انقباض داشته باشند در نتیجه لب هنگام لبخند وسیع کمتر بالا خواهد رفت. حسن این تکنیک نسبت به روش تزریق بوتاکس و یا سایر روش های مشابه این است که لب به هیچ وجه حالت غیر طبیعی نخواهد داشت چه در حالت استراحت و چه در حالت لبخند. به طوریکه لب در حالت استراحت اصلا فرقی با وضعیت خود قبل از جراحی نخواهد داشت و فقط هنگام لبخند کمتر بالا میرود.
نحوه انجام لیفت لثه در مطب
برای انجام لیفت لثه، ابتدا متخصص دندانپزشک وضعیت دهان و دندان بیمار را مورد بررسی قرار می دهد تا روش درمان مناسب را برای او انتخاب نماید. معمولا لیفت لثه بین 2 تا 3 ساعت در یک جلسه و با کمک بی حسی انجام می گیرد. این جراحی به دو شیوه قابل انجام است که در زیر به بررسی آن ها می پردازیم:
لیفت لثه با استفاده از تیغ جراحی و برش لثه
در این روش، ابتدا متخصص دندانپزشک با تزریق داروی بی حسی ناحیه مورد درمان را بی حس می کند. در ادامه با کمک اسکالپل یا تیغ جراحی، بافت اضافی لثه را برش می زند. با این کار خط لثه دچار تغییر شکل شده و لبخندی متقارن و زیبا برای بیمار ایجاد می شود. با وجود اینکه به دلیل استفاده از بی حسی در حین درمان احساس دردی وجود ندارد، اما در اکثر مواقع این جراحی با خونریزی همراه است.
لیفت لثه با لیزر
در روش لیفت لثه با لیزر به جای استفاده از تیغ جراحی از لیزر استفاده می شود. برای استفاده از این روش، متخصص دندانپزشک باید مهارت و تجربه کافی را داشته باشد، زیرا روشی بسیار دقیق و دارای ظرافت می باشد. لیفت لثه با لیزر، دارای مزایایی نسبت به روش قبلی می باشد که در زیر به این مزایا اشاره شده است:
دقت بیشتر: متخصص دندانپزشک به کمک لیزر می تواند بسیار دقیق خط لثه را برش بزند. به همین جهت دقتی که در این روش وجود دارد به هیچ عنوان با روش تیغ جراحی قابل مقایسه نمی باشد.
خونریزی بسیار کمتر: لیزر همزمان با ایجاد برش بر روی لثه، با سوزاندن بافت ها میزان خونریزی را به شدت کاهش می دهد.
تقریبا بدون درد: لیزر همزمان با ایجاد برش، اعصاب و بافت ها را نیز می سوزاند، به همین جهت بیمار درد زیادی نخواهد داشت. این روش بدون نیاز به بی حسی نیز قابل انجام است و برای افرادی که نیاز به بی حسی دارند، میزان کمتری ماده بی حس کننده نسبت به روش سنتی تزریق می شود.
بهبودی سریع تر: به دلیل اینکه لیفت لثه به کمک لیزر نیازی به بخیه ندارد، به همین دلیل زخمی ایجاد نکرده و دوره نقاهت آن نسبت به روش سنتی بسیار کمتر خواهد بود.
احتمال عفونت کمتر: لیفت لثه با لیزر، احتمال ایجاد عفونت را به شدت کاهش می دهد.
زمان جراحی کوتاه تر: لیفت لثه در روش سنتی 2 تا 3 ساعت زمان می برد، در حالی که در این روش یک ساعت یا کمتر لیفت لثه به اتمام می رسد.
عوارض درمان نکردن لبخند لثه ای
لبخند لثه‌ای باعث میشود که دندانها کوتاه و ناسالم به نظر برسند. بافت لثه باید دقیقاً بالای گردن یا طوق دندان باشد که به آن محل اتصال مینای دندان به ریشه گفته میشود. در صورت ابتلا به لبخند لثه‌ای، ممکن است بافت لثه ۵۰ درصد یا بیشتر از دندانها را پوشانده باشد. وجود بافت اضافی لثه باعث ایجاد مشکل در تمیز نگه داشتن و رعایت بهداشت دهان و دندان میشود. این کار باعث ایجاد بیماری در بافت لثه شده که می‌تواند منجر به خونریزی و افزایش احتمال پوسیدگی دندانها شود.
غذا و باکتری‌ها در زیر بافت اضافی لثه جمع میشوند و باعث قرمزی، تورم و خونریزی لثه میشوند. به این وضعیت ابتدایی ژنژیویت (التهاب لثه) گفته میشود. التهاب لثه اولین مرحله بیماری‌های لثه است. اگر این مشکل بدون درمان رها شود باعث بیماری‌های لثه و از بین رفتن تدریجی دندانها میشود. اکثر مردم بیشتر به دندانهای جلویی توجه دارند در حالی که این مشکلات ممکن است در دندانهای عقبی هم اتفاق بیفتد.
سلامت بافت لثه چه تاثیری در اصلاح لبخند لثه ای دارد؟
سلامت بافت لثه برای اصلاح طرح لبخند لثه ای با عوامل مختلفی از جمله فاکتورهای بیولوژیکی، رعایت بهداشت دهان و دندان، نحوه قرارگیری لثه و یکپارچه بودن آن، رنگ لثه، پهنای بیولوژیکی و کانتورهای اصلاح و ترمیم ارزیابی می شود.
پهنای بیولوژیکی به فاصله مناسب بین خط لثه ترمیم شده و استخوان کرستال گفته می شود. اگر این فاصله به درستی تنظیم نشود؛ امکان واکنش های مزمن پریودنتال، قرمز شدن، خونریزی و تورم لثه بعد از اصلاح طرح لبخند لثه ای وجود خواهد داشت.
اور کانتور (Over contour) یا کانتور بیش از حد خط لثه نیز منجر به تحریک و عدم وجود بافت کافی برای نگه داشتن دندان ها می شود که می تواند مشکلات بیشتری را برای بیمار ایجاد کند.
رنگ طبیعی لثه از صورتی روشن تا صورتی تیره است که بسته به شرایط فک و دهان هر بیمار متفاوت است. بیمارانی که دندانهای بسیار تیره‌ای داشته باشند معمولاً بافت لثه آنها تغییر رنگ میدهد. دندانپزشک باید پیش از اصلاح طرح لبخند لثه ای با بررسی رنگ ژنژیوال از سلامت لثه بیمار مطمئن شود.
در صورتی که علت تغییر رنگ لثه، بیماری های پریودنتال باشد ممکن است پیش از اصلاح طرح لبخند لثه ای بیمار نیاز به پیوند بافت لثه پیدا کند.
شرایط خاص دیگری نیز وجود دارد که بیمار ممکن است پیش از اصلاح طرح لبخند لثه ای به علت از دست دادن یک یا چند دندان نیاز به ایمپلنت، پیوند استخوان فک، ارتودنسی یا روکش دندان داشته باشد. دندانپزشک در جلسه مشاوره با بررسی شرایط بیمار بهترین روش اصلاح طرح لبخند را به او پیشنهاد خواهد داد.
فایده درمان لبخند لثه ای چیست؟
درمان لبخند لثه ای علاوه بر زیباتر کردن لبخند و افزایش اعتماد بنفس فرد می تواند رسیدگی به بهداشت دهان و دندان را آسان تر کند زیرا امکان تولید و تجمع پلاک در زیر لثه و روی دندان ها کاهش میابد در نتیجه احتمال ابتلاء به بیماری های لثه مانند التهاب و ورم لثه کاهش میابد.
سوالات متداول
آیا جراحی لیفت لثه درد دارد؟
بعد از جراحی لثه بیشتر افراد درد کمی را احساس می کنند که این درد با مسکن های معمولی آرام می شود. در صورتی که لثه شما تورم پیدا کرده است، از کمپرس یخ برای کاهش درد آن استفاده کنید. هم چنین مصرف آنتی بیوتیک هایی که متخصص دندانپزشک در صورت نیاز برایتان تجویز کرده سبب کاهش درد می شوند.
آیا لیفت لثه با لیزر عوارضی دارد؟
لیفت لثه با لیزر هیچ عوارضی برای بیمار ایجاد نمی کند و درد و خونریزی ندارد. طول درمان آن نهایتا تا یک ساعت زمان می برد و به جهت اینکه نیازی به بخیه زدن ندارد، بیمار به سرعت بهبودی کامل خود را به دست می آورد.
چرا اکثر بیماران تمایل به استفاده از روش لیزر برای لیفت لثه دارند؟
لیفت لثه با لیزر برتری های بسیاری نسبت به روش سنتی دارد. لیزر در حین درمان با سوزاندن بافت ها، خونریزی را به میزان زیادی کاهش می دهد. نور لیزر سبب از بین رفتن میکروب ها شده و محیط دهان را استریل می کند و به همین جهت از بروز عفونت، زخم و تبخال جلوگیری می کند و… .
برای درمان لبخند لثه ای به چه متخصصی مراجعه کنیم؟
ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که برای اصلاح لبخند لثه ای چه باید کرد؟ تنها راه حل ممکن مراجعه به متخصص دندانپزشک است. اصولا یک خط لبخند با ظاهر مطلوب، باید کمترین میزان بافت لثه را نشان دهد. به همین دلیل، دندانپزشک عمومی هنگام معاینه با توجه به شکل و اندازه لب، ماهیچه های صورت، شکل و اندازه دندان ها و بافت لثه، شما را به یکی از متخصصان زیر ارجاع می دهد:
- جراح دهان، فک و صورت
- جراح و متخصص بیماری های لثه (پریودنتیست)
- متخصص دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی
- متخصص پروتز (پروستودنتیست)
- متخصص ناهنجاری های فک – صورت (ارتودنتیست)
به عنوان مثال، اگر مشکل شما رشد بیش‌ازحد استخوان فک فوقانی باشد، برای جراحی فک به منظور درمان لبخند لثه ای باید به جراح دهان، فک و صورت مراجعه کنید. مطمئنا پیش از هرگونه اقدامی، یک تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی ریشه دندان ها و استخوان فک لازم است. اصلاح طرح لبخند یکی از عمده ترین کارهایی است که متخصص دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی و پروتز انجام می دهد. به همین دلیل، برای اصلاح طرح لبخند لثه ای می توانید به این دو متخصص مراجعه کنید. برای از بین بردن لبخند لثه ای به دلیل رویش غیر طبیعی دندان ها، بهتر است با ارتودنتیست مشورت کنید. معمولا همزمان با درمان نامرتبی و شلوغی دندان ها، مشکل شما نیز برطرف می شود.
بوتاکس چگونه برای لبخند لثه ای کار می کند؟
در بعضی از افراد یک لبخند لثه ای را می توان به راحتی و به طور مؤثر با بوتاکس درمان کرد. این درحالی است که پیش تر، درمان این نوع لبخند با جراحی انجام می شد و شامل برش دادن بعضی از قسمت های لثه، تغییر موقعیت لب و بلند تر کردن دندان ها بود. امروزه درمان آن با بوتاکس تنها در 10 دقیقه انجام می شود. بوتاکس دارای سم بوتولینوم نوع A است و در صورت تزریق، می تواند ماهیچه های لب فوقانی را شل کرده و هنگام لبخند زدن، بالا آمدن لب فوقانی را محدود کند، بنابراین لثه پوشیده می ماند. دو یا چند واحد بوتاکس در ناحیه ی بین بینی و لب فوقانی تزریق می شود تا لبخند اصلاح شود و لبخندی جذاب تر و طبیعی تری ایجاد نماید. لب بالایی که با بوتاکس شل شده است، دیگر هنگام لبخند زدن منقبض نمی شود و به اندازه ی قبل بالا نمی رود. باید توجه داشت که فقط متخصصان آموزش دیده می توانند این درمان را انجام دهند، زیرا ماهیچه ها و اعصاب زیادی در اطراف لب و دهان وجود دارد. تزریق بوتاکس دقیقاً در محل مناسب برای حل مشکل لبخند ضروری است. مهم ترین ویژگی این درمان غیرتهاجمی بودن و اثرگذاری سریع آن است. این درمان فوق العاده مؤثر است و نتایج معمولاً 3 تا 6 ماه ماندگاری دارند. فرد می تواند بلافاصله پس از درمان به زندگی روزمره ی خود بازگردد. اثر کامل درمان پس از گذشت دو هفته پس از تزریق ظاهر می شود.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
