پروتز دندان چیست؟
دندان ها به دلایل متفاوتی مانند پوسیدگی و آسیب دیدگی می توانند بیفتند و یا شکل طبیعی خود را از دست بدهند. کار پروتز دندان جایگزینی و ترمیم دندان های افتاده و یا تغییر شکل یافته است. چیزی که مهم است جایگزین کردن دندان های از دست رفته است. در دندانپزشکی تخصصی با انواع پروتز های دندانی میتوان به راحتی جای خالی دندان را پر کرد. برخی از مزایای مهم پروتزهای دندانی عبارت اند از:
- بازتوانی و نگهداری موثر از دهان و دندان
- کاهش تحلیل رفتگی استخوان فک
- افزایش کیفیت زندگی بیماران
- افزایش زیبایی
انواع پروتزهای دندانی
1- پروتز ثابت
پروتز ثابت دندان معمولا میان مردم با نام روکش دندان شناخته می شود. پس از قرارگیری پروتز ثابت درون دهان، فرد متوجه تفاوت آن با دندان های طبیعی خود نخواهد شد. این پروتزها ظاهر بسیار طبیعی دارند و با سمان های مخصوص برای محافظت از دندان هایی که احتمال شکستن آن ها وجود دارد و یا جایگزینی دندانهای از دست رفته نصب می شوند و از پروتز های متحرک محبوب ترند.
۲- پروتزمتحرک
گاهی نمی توان از پروتز ثابت دندان و یا ایمپلنت برای جایگزینی دندان های از دست رفته استفاده کرد. در چنین شرایطی، دندانپزشک استفاده از پروتز دندان متحرک را تجویز می کنند. همان طور که از نام پروتز متحرک مشخص است. این پروتزهای دندانی را می توان به راحتی داخل دهان گذاشت و یا برداشت. پروتز دندانی متحرک بین سالمندان بسیار محبوب است؛ اما این بدین معنا نیست که جوانان از آن استفاده نمی‌کنند.
پروتزهاي متحركها پروتزهایی هستند که شب ها از دهان خارج می شوند تا نسوج زیرین استراحت کنند. این پروتزها شامل اوردنچرهاي متكي بر ايمپلنت، پروتز هاي كامل و پروتز هاي پارسيل مي باشند. اوردنچرهای متکی بر ایمپلنت پروتزهای متحرکی هستند که بر روی 2 یا تعداد بیشتری ایمپلنت قرار می گیرند و جهت بازسازی دندانی و نسجی استفاده می شوند. با استفاده از ایمپلنت ها گیر اینگونه پروتزها بیشتر از دست دندان یا پروتز کامل می باشد و ایمپلنت ها جلوی تحلیل بیشتر استخوان را نیز می گیرند.
پروتزهای پارسیل دارای اجزای فلزی و آکریلی می باشند و در افرادی استفاده می شود که تعداد زیادی از دندانهای خود را کشیده ولی تعدادی دندان باقیمانده در دهان دارند و تمایلی به قرار دادن ایمپلنت نیز ندارند.
پروتز ثابت دندان معمولا میان مردم با نام روکش دندان شناخته می شود. پس از قرارگیری پروتز ثابت درون دهان، فرد متوجه تفاوت آن با دندان های طبیعی خود نخواهد شد. این پروتزها ظاهر بسیار طبیعی دارند و با سمان های مخصوص برای محافظت از دندان هایی که احتمال شکستن آن ها وجود دارد و یا جایگزینی دندانهای از دست رفته نصب می شوند و از پروتزهای متحرک محبوب ترند.
انواع پروتزهای متحرک دندانی
پروتز کامل دندان یا دست دندان
نوعی پروتز متحرک از جنس آکریل می باشد که مانند هر محصولی، عمر محدودی دارد. اگر فردی همه دندان هایش را از دست داده باشد و متقاضی کاشت ایمپلنت نباشد می تواند از پروتز متحرک کامل استفاده کند.
مزایای پروتز کامل دندان
- فول دنچر یا دست دندان کامل قدرت جویدن و تکلم بیمار بی دندان را بازسازی کرده، زیبایی دندان ها و صورت را به شخص برمی گرداند و باعث می شود فرم عضلات لب ها و صورت حفظ شود. البته باید این پروتز توسط متخصص پروتز ساخته شود و از اصول علمی تبعیت کرده باشد تا باعث تحلیل بیشتر فک ها نشوند.
معایب پروتز کامل
- در ابتدا دست دندان گیر و ثبات خوبی دارد اما به تدریج با تحلیل رفتن استخوان و لثه گیر ثبات آن کمتر شده و دهان فرد را زخم می کند. پس پیش از شروع درمان به بیمار پیشنهاد کاشت ایمپلنت داده می شود و کلیه مزایا و معایب پروتزهای متحرک توضیح داده شود.
اوردنچرهای دندانی
پروتز دندان متحرک اوردنچر در واقع یک دست دندان کامل است که بر روی چند پایه ایمپلنت می نشیند. در اصل باید بگوییم این روش درمانی، مشکل لق بودن دندان های مصنوعی را در دهان، حل می کند.
مزایای پروتز اوردنچر
- اوردنچرها به دلیل اینکه بر روی پایه های ایمپلنت سوار می شوند از استحکام بسیار بالاتری نسبت به دست دندان های معمول برخوردار هستند و عمل جویدن را برای فرد بسیار راحت می کنند، این مسئله کمک می کند تا غذای شما راحت تر نیز هضم شود.
- اوردنچر ها مانند دست دندان های معمول دچار لقی نمی شوند و تکلم در آن ها بهتر انجام می شوند.
- اوردنچرها باعث جلوگیری از تحلیل استخوان فک می شوند. در این روش چون پروتز بر روی ایمپلنت ها گذاشته می شود، بر خلاف دندان مصنوعی، منجر به تحلیل رفتن استخوان نمی شوند. ایمپلنت ها در اصل همچون ریشه ای مستحکم بر روی استخوان فک قرار گرفته و از چروک شدن و جمع شدن فک به راحتی جلوگیری می نمایند. از طرف دیگر استفاده از اوردنچر می تواند به حفظ ساختار چهره کمک بسیار زیادی نماید.
معایب پروتزاوردنچر
- شاید یکی از اصلی ترین معایب اوردنچر برپایه ایمپلنت ضرورت خارج کردن پروتز دندانی در هنگام خواب و قرار دادن آن در یک محیط مرطوب باشد. درواقع در این روش درمان پیشرفته نیز بیمار باید همانند دندان مصنوعی سنتی، شب و قبل از خواب، پروتز را از دهان خود خارج کند که طبیعتا برای او خیلی خوشایند نخواهد بود.
پروتز پارسیل متحرک
از دست دادن یک یا چند دندان میتواند تاثیرات منفی را در جذابیت چهره شخص داشته باشد. علاوه بر مشکلات ظاهری از دست دادن دندان میتواند باعث ایجاد مشکلات بسیاری در غذا خوردن و یا صحبت کردن نیز شود. پروتز متحرک پارسیل از انواع پروتز های دندانی است که برای جایگزینی یک یا چند دندان از دست رفته در هر فک استفاده می شود. پروتز پارسیل راه حلی ساده برای پر کردن جای خالی دندان از دست رفته است و زمانی استفاده می شود که تعدادی دندان سالم در هر فک و در ردیف دندان وجود داشته باشد. دندان ها در این نوع پروتز توسط پایه به هم متصل هستند که این پایه شبیه لثه دندان است و تمامی اجزا توسط اسکلت پایه های فلزی به یکدیگر متصل می شوند. از خصوصیات پروتز پارسیل متحرک میتوان به زیبایی، عملکردی همانند دندان های طبیعی و سهولت در عمل جویدن و صحبت کردن اشاره کرد.
انواع پروتز پارسیل متحرک
- پروتز با بافت اکریلیک
- پروتز با چارچوب فلزی
- پروتز انعطاف پذیر (ژله ای)
پروتز دندانی پارسیل متحرک با چارچوب فلزی
رایج ترین نوع پروتزهای دندانی پارسیل، پروتز دندانی پارسیل متحرک با چارچوب فلزی است. این نوع پروتز کیفیت بالایی دارد و از اتصالات دقیقی بهره می‌برد که منجر به بالا رفتن کیفیت زیبایی می‌شود.
پروتزهای دندانی متحرک با بافت اکریلیک
این نوع پروتز دندانی از جنس فلیپر اکریلیک بوده و متحرک است. ارزان‌ترین نوع پروتز پارسیل متحرک، همین نوع است. البته ارزان‌تر بودن این پروتز نشان‌دهنده این است که این نوع پروتز نقطه ضعف‌هایی هم دارد. این نوع پروتز دندانی بهینه‌ترین حالت ممکن را برای فرد فراهم نمی‌کند. درضمن میزان تاثیر گیره‌های اکریلیک از چارچوب فلزی کمتر است. ممکن است برای برخی افراد ظاهر «حجیم» این پروتزها جالب یا راحت نباشد. به همین دلیل معمولا این نوع پروتز، نوعی راهکار موقتی محسوب می‌شود.
پروتز دندانی انعطاف پذیر (ژله ای)
اگر به اکریلیک حساسیت دارید؛ پروتز دندانی انعطاف پذیر، جایگزین مناسب، همین نوع پروتز است. از دیگر مزایای این نوع پروتز میتوان به این موارد اشاره کرد که آن‌ها بسیار راحت هستند و گیره‌های رنگ لثه آن‌ها باعث می‌شود که کمتر در دهان جلب توجه کنند. البته باید خاطرنشان کرد که قیمت این نوع پروتز به دلیل همین مزایا بیشتر است و حتی میتوان گفت که این پروتزها از گران‌ترین انواع پروتزهای پارسیل متحرک محسوب می‌شوند. این نوع پروتز هم به صورت موقت قابل استفاده است.
*با استفاده از انواع پروتز دندان، می توان یک یا چند دندان از دست رفته را به راحتى و به صورت ثابت، متحرک و یا ترکیبى جایگزین کرد.
این نوع پروتز دندانی از جنس فلیپر اکریلیک بوده و متحرک است. ارزان‌ترین نوع پروتز پارسیل متحرک، همین نوع است. البته ارزان‌تر بودن این پروتز نشان‌دهنده این است که این نوع پروتز نقطه ضعف‌هایی هم دارد. این نوع پروتز دندانی بهینه‌ترین حالت ممکن را برای فرد فراهم نمی‌کند. درضمن میزان تاثیر گیره‌های اکریلیک از چارچوب فلزی کمتر است. ممکن است برای برخی افراد ظاهر «حجیم» این پروتزها جالب یا راحت نباشد. به همین دلیل معمولا این نوع پروتز، نوعی راهکار موقتی محسوب می‌شود.
پروتز دندانی پارسیل متحرک با چارچوب فلزی
رایج ترین نوع پروتزهای دندانی پارسیل، پروتز دندانی پارسیل متحرک با چارچوب فلزی است. این نوع پروتز کیفیت بالایی دارد و از اتصالات دقیقی بهره می‌برد که منجر به بالا رفتن کیفیت زیبایی می‌شود.
پروتز دندانی انعطاف‌پذیر (ژله ای)
اگر به اکریل حساسیت دارید؛ پروتز دندانی انعطاف پذیر، جایگزین مناسب، همین نوع پروتز است. از دیگر مزایای این نوع پروتز میتوان به این موارد اشاره کرد که آن‌ها بسیار راحت هستند و گیره‌های رنگ لثه آن‌ها باعث می‌شود که کمتر در دهان جلب توجه کنند. البته باید خاطرنشان کرد که قیمت این نوع پروتز به دلیل همین مزایا بیشتر است و حتی میتوان گفت که این پروتزها از گران‌ترین انواع پروتزهای پارسیل متحرک محسوب می‌شوند. این نوع پروتز هم به صورت موقت قابل استفاده است.
نحوه قرارگیری پروتز پارسیل
پروتز پارسیل توسط دندانها نگه داشته می شود.. افراد در ابتدای استفاده از پروتز متحرک ممکن است تا چند هفته احساس خوبی نداشته باشند و هنگام استفاده از شئ خارجی داخل دهان احساس راحتی نکنند. این شرایط طبیعی است و بعد از گذشت مدتی به وجود پروتز در دهان عادت خواهند کرد.
مزایای پروتز متحرک پارسیل
- برای جای گذاری پروتز پارسیل متحرک نیازی به عمل جراحی نیست و قرار دادن آن در دهان توسط دندانپزشک انجام می شود.
- پروتز متحرک پارسیل به دندان های مجاور آسیب نمی رساند.
- پروتزمتحرک پارسیل مانند یک دندان طبیعی عمل میکند و عمل جویدن و صحبت کردن را برای فرد آسان می کند.
توجه داشته باشید که هنگام استفاده از پروتز پارسیل متحرک نباید از غذاهای خیلی سفت و چسبنده استفاده کنید. بهتر است از غذاهای نرم و با قطعات کوچک تر استفاده کنید و با هر دو طرف دهان عمل جویدن را انجام دهید.
معایب پروتز متحرک پارسیل
- مدت زمان عادت کردن فرد به پروتز طولانی است و موجب ناراحتی فرد می شود.
- وجود قطعات فلزی ( کلاسپ ها) که روی دندانها قرار میگیرند موجب کاهش زیبایی می شود.
- نحوه قرارگیری پروتز پارسیل در بیشتر نواحی سطح دهان است و ممکن است بر کیفیت کارکرد دهان هنگام تکلم و چشایی تاثیر بگذارد.
- در صورت رعایت نادرست بهداشت دهان احتمال ابتلا به عفونت دهانی افزایش پیدا می کند.
- با تحلیل رفتن استخوان و لثه ها، ممکن است پروتز شل شود و در دهان لق باشد که برای تعویض آن باید به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
مراحل ساخت پروتزهای دندانی
مرحله اول: جلسه مقدماتی و مشاوره
پیش از استفاده از هر گونه پروتز در ابتدا متخصص پروتزهای دندانی، دندانهای بیمار را به طور کامل و دقیق معاینه میکند و تمامی گزینه‌های مختلف درمانی را برای بیمارشرح می‌دهد و در ارتباط با بهترین گزینه با بیمار مشورت میکند.
انتخاب گزینه مناسب به وضعیت سلامت دهانی بیمار، هزینه مورد نیاز درمان و انتظارات بیمار از درمان بستگی دارد. دندانپزشک تمامی گزینه‌های موجود را برای بیمار شرح داده و در انتخاب بهترین گزینه به او کمک میکند.
مرحله دوم: قالب گیری، ساخت و طراحی
دندانپزشک پس ازقالب گیری با مواد مخصوص از دهان بیمار قالب تهیه شده را به لابراتوار پروتز های دندانی ارسال می کند. بسیاری از انواع روش های پروتز دندان در لابراتوار ساخته می شود و به همین دلیل این مرحله یکی از ضروری ترین مراحل پروتز دندان به شمار می رود. پس از تحویل کلیه اطلاعات دندانی، ساخت پروتز با توجه به نوع آن در لابراتوار آغاز می شود. ساخت پروتز دندان با توجه به نوع آن حدود ۲ الی ۳ هفته به طول خواهد انجامید.
مرحله آخر: تنظیم پروتز دندان
مرحله آخر در پروتز دندان مربوط به تنظیم کردن آن می شود. پس از اینکه پروتز توسط لابراتوار ساخته شد به بیمار اطلاع داده می شود تا در مطب حضور یابد. دندانپزشک نحوه قرارگیری پروتز و همچنین عملکرد آن را مورد بررسی قرار می دهد و در صورتی که به تنظیمات خاصی نیاز باشد بر روی پروتز اعمال خواهد شد. پس از بررسی های نهایی نوبت به قرارگیری پروتز ساخته شده می رسد و می توانید به صورت دائمی از دندان خود استفاده کنید.
عادت کردن به پروتز متحرک دندان
پس از انجام پروتز دندان بی شک هر فردی احساس می کند که یک شی اضافی در دهان خود دارد و به همین دلیل در ابتدا استفاده کردن از پروتز برای بیمار دشوار خواهد بود و از جمله این مشکلات می توان به: اختلال در صحبت کردن، ترشح بزاق بیش از حد، دشواری در جویدن غذا، مشکل بودن حرکت زبان و… اشاره کرد. اما باید بدانید که با گذر زمان تمامی این مشکلات برطرف می شود و به پروتز متحرک دندان عادت خواهید کرد.
دلیل اهمیت درمان با پروتزهای دندانی چیست؟
از دست دادن یک و یا چند دندان باعث می شود دندان های اطراف نیز به مرور زمان حرکت کنند. در صورتی که نسبت به درمان اقدامی صورت نگیرد، فضای ایجاد شده باعث تغییر پوزیشن دندان ها می شود و در چنین شرایطی، دندان های اطراف برای پر کردن این فضای ایجاد شده به حرکت در خواهند آمد.
حرکت دندان ها می تواند منجر به بروز مشکلاتی برای دهان و فک شود.
دستورات لازم جهت نگهداری از پروتزهای متحرک
- پروتز خود را بلافاصله پس از استفاده، با یک مسواک نرم و مایع دست شویی تمیز کنید، با این کار ذرات چسبیده جدا شده و هر گونه پلاک تشکیل شده در سطح آن زدوده می شود.
- به خاطر داشته باشید نباید برای تمیز کردن این وسیله از خمیر دندان استفاده کنید چرا که اکثر خمیر دندانها حاوی مواد ساینده هستند و باعث خراشیده شدن سطح پروتز شده و باعث استهلاک آن می‌شوند.
- بهتر است هنگام تمیز کردن پروتزیک ظرف پر از آب در زیر دست تان قرار دهید، تا اگر به صورت اتفاقی از دست تان رها شد به لبه روشویی یا کاشی و سرامیک کف، برخورد نکند و دچار شکستگی و صدمه نشود.
- توصیه می شود هر شب پروتز خود را در بیاورید تا لثه ها استراحت کنند و در طول شب د رد نگیرند و همچنین از عفونت نیزجلوگیری شود.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
