فیشورسیلانت و جلوگیری از پوسیدگی دندان

یکی از مهم ترین سوالاتی که سال هاست ذهن متخصصان دندانپزشکی را به خود مشغول کرده است پیدا کردن بهترین روش برای جلوگیری از پوسیدگی دندان است. البته تلاش های بسیار زیادی برای پیدا کردن یک راه درمانی بسیار کاربردی انجام شده است که بالاخره در سال ۱۹۰۵ میلادی دندانپزشکی به نام میلر با استفاده از نیترات و نقره نتیجه اولیه را در راستای این هدف دریافت کرد.

بدین صورت که این مواد را بر روی دندان بیمار قرار می دادند تا هرگونه باکتری و مواد غذایی بر روی سطح دندان بیمار و شیارهای دندانی نتواند باقی بماند و موجب پوسیدگی دندانی شود. طبیعتا دندان همانند دیگر اعضای بدن به مراقبت نیاز دارد. می توانید با هزینه کم و انجام برخی مراقبت های پیشگیری، از پوسیدگی دندان که شایع ترین مشکل دندانی است جلوگیری کنید تا زمینه های ایجاد آن را از بین ببرید. یکی از طرح های پیشگیری از پوسیدگی دندانی فیشورسیلانت یا شیار بندی دندان نام دارد که تاثیر بسیار زیادی در زمینه جلوگیری از پوسیدگی دندان دارد و حتی می تواند گاهی پوسیدگی دندانی را به خوبی کنترل کند.

فیشورسیلانت چیست و چگونه انجام می شود؟

سطحی از دندان‌ ها كه به‌ شدت در معرض پوسيدگي قرار دارد، سطح جونده دندان‌ هاست. سطوح جونده دندان‌ هاي عقبي يا همان سطوحي كه غذا بين آن ها جويده و له مي ‌شود، به ‌دليل داشتن شيارهاي فراوان نواحي بسيار مستعدي براي پوسيدگي دندانی محسوب مي‌ شوند. يك راه پيشگيري از ايجاد پوسيدگي در اين دندان‌ ها، استفاده از تكنيكي فيشورسيلانت است.

فيشورسيلانت موادي هستند كه به ‌صورت يك لايه نازك درون شيارهاي سطح جونده دندان ‌هاي آسياي دائمي بچه‌ ها قرار مي‌ گيرد و به كمك آن ها اين شيارها صاف مي‌ شوند. با صاف شدن شيارهاي دندان، از گير كردن مواد غذايي بين اين دندان‌ ها كاسته شده و احتمال پوسيدگي آن ها كاهش مي ‌يابد. اولين دندان دائمي آسياي كودكان در سن 6 سالگي در انتهاي دهان مي‌ رويد (بدون آنكه دندان شيري لق شده و بيفتد.) اغلب والدين نسبت به وجود اين دندان و يا دائمي بودن آن بي ‌اطلاعند.

از آنجايي كه اين دندان تقريبا همزمان با ورود بچه‌ ها به مدرسه و استفاده زياد آن ها از تنقلات، درمي ‌آيد، لازم است كه به شدت از آن مراقبت شود. اين دندان ‌ها يكي از مهم‌ ترين كانديد ها براي فيشورسيلانت هستند و به محض رويش كامل آن ها بايد درمان فيشورسيلانت براي آن ها انجام شود. به دنبال رويش ساير دندان‌ هاي آسياي دائمي، آن ها نيز بايد فيشورسيلانت شوند. فيشورسيلانت در مواردی قابل انجام است كه لقی دندان وجود نداشته باشد، دندان بدون پوسيدگي باشد و بيش از 4 سال از رويش آن ها نگذشته باشد .

هزینه فيشورسيلانت

همان‌ طور که گفتیم فیشورسیلانت یا همان شیارپوشی دندان یکی از روش‌ های جلوگیری از پوسیدگی دندان در دندانپزشکی خصوصا در اطفال می باشد؛ که با توجه به فواید شناخته ‌شده آن امروزه طرفداران بسیار زیادی دارد. به‌همین دلیل بسیاری از افراد درباره قیمت‌ ها و تعرفه‌ های آن سوال می ‌پرسند. برای این ‌که به‌ طور دقیق بگوییم هزینه ‌های فیشورسیلانت چه ‌قدر است؛ ابتدا باید متخصص دندانپزشک اطلاعاتی از وضعیت و شرایط دندان‌ های فرد داشته باشد.

مثلاً متخصص دندانپزشک باید بداند که چه تعداد دندان نیاز به شیارپوشی داشته و وضعیت سلامت دندان‌ های بیمار در چه حدی است؟ همان ‌طور که گفتیم با توجه به این ‌که شیارها و شکاف ‌های متعددی در سطح دندان ‌های آسیاب افراد وجود دارد و این شیارها مکان مناسبی برای رشد جرم‌ های دندانی و باکتری‌ ها بوده و به ‌مرور زمان باعث پوسیدگی دندان‌ ها می ‌شوند، بهتر است دندان ‌ها توسط متخصص دندانپزشک شیاربندی شوند. توصیه می‌ کنیم از همان سنین کودکی فرزندانتان را به طور مرتب برای معاینه نزد متخصص دندانپزشک ببرید تا در صورت لزوم برای آن ها شیار بندی انجام گیرد.

این کار از هزینه‌ های بالا برای ترمیم و عصب‌کشی دندان‌ ها در سال ‌های آینده جلوگیری می‌ کند. اما در نهایت تصمیم نهائی با متخصص دندانپزشک اطفال است که با توجه به بررسی‌ ها و معاینه‌ های لازم  برای انجام فیشورسیلانت دندان کودکان تصمیم می ‌گیرد.

مراحل انجام فیشورسیلانت

روند انجام فیشورسیلانت بدین صورت است که در مرحله اول از انجام آن باید سطح دندان بیمار کاملا تمیز شود و یک ماده اسیدی را چند ثانیه بر روی دندان بیمار قرار داد. متخصص دندانپزشک در این مرحله باید اطمینان حاصل کند که هیچگونه بزاق و آبی در دهان بیمار نباشد. سپس یک ماده مخصوص سیلانت را بر روی سطح دندانی و شیارها قرار داده و با استفاده از یک اشعه آبی رنگ آن را محکم می کنند. پس از آن می توانید به آسانی مانند روند قبل خوراکی میل کنید و هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. این روند درمانی تقریبا ۱۵ دقیقه به طول خواهد انجامید و میزان مهارت و تکنیک متخصص دندانپزشک می تواند تاثیر بسیار بالایی در عایق بندی کاملا صحیح و خوب دندان بیمار داشته باشد.

بهترین روش برای جلوگیری از پوسیدگی دندان

با استفاده از فیشورسیلانت می توان ۸۰ درصد از میزان خطر پوسیدگی دندانی را کاهش داد. این اهمیت فیشورسیلانت مخصوصا در کودکان بسیار حائز اهمیت است زیرا آن ها مواد شیرین و چسبنده زیاد مصرف می کنند و توانایی صحیح مسواک زدن دندان های خود را کمتر از بزرگسالان دارند. به همین علت است که طی تحقیقات انجام شده کودکانی که در سن کم از روش فیشورسیلانت استفاده کردند ۳ برابر کمتر از افرادی است که در کودکی خود از فیشور سیلانت استفاده نکرده اند. دندان یک سرمایه بسیار مهم برای کودکان است که اگر از کودکی به فکر نگهداری و سلامت آن نباشند قطعا در بزرگسالی از آن پشیمون شده و دیگر نمی توانند از آن بهره مفید ببرند.

افراد مناسب برای فیشورسیلانت

فیشور سیلانت برای افراد زیر توصیه می شود:

• فیشور سیلانت توسط متخصص دندانپزشک برای کودکانی که تازه دندان آسیای آن ها درآمده است توصیه می شود.
• بزرگسالانی که در مورد بهداشت دندان خود ابراز نگرانی می کنند.
• بزرگسالانی که به صورت طبیعی شیارهای (فیشور) عمیقی دارند.
• بزرگسالانی که زیاد دچار پوسیدگی دندان می شوند.

با وجود اینکه فیشورسیلانت در بین بزرگسالان محبوبیت زیادی دارد، مخصوصا بین افراد بزرگسالی که زیاد دچار پوسیدگی دندان می شوند و افرادی که فیشورهای آسیب پذیر و برجسته ای دارند، در ابتدا برای پیشگیری از پوسیدگی دندان های دائمی تازه درآمده کودکان و درمان پوسیدگی آن ها مورد استفاده قرار می گیرد.

مزایای درمان فیشور سیلانت

• تمیز کردن فیشورهای عمیق را آسان تر می کند.
• بین 33 تا 71 درصد از پوسیدگی دندان پیشگیری می کند.
• باعث معکوس شدن مراحل اولیه پوسیدگی دندان می شود.
• از دندان های دائمی تازه درآمده کودکان محافظت می کند.
• از نیاز به پرکردن دندان در دوران کودکی که برای کودک ترسناک است، جلوگیری می کند.
• به راحتی و آسانی بر روی دندان ها قرار می گیرند.

معایب و عوارض فیشورسیلانت دندان

از معایب فیشور سیلانت دندان می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در اغلب موارد فیشور سیلانت ها در می آیند یا فرسوده می شوند زیرا در حین قرار دادن فیشور سیلنت ها دندان باید خشک و بدون بزاق باشد و این کار در کودکان با توجه به بزاق زیادی  که دارند مشکل است.
• 50 درصد از فیشور سیلانت ها 5 سال دوام می آورند.
• اگر فیشور سیلانت به خوبی روی دندان را پوشش ندهد و یا بخشی از آن جدا شود دندان دچار پوسیدگی می شود و قسمت زیادی از آن باید پر شود. به طور میانگین، شیار پوش روی دندان‌ ها هر 6 ماه یکبار باید توسط متخصص دندانپزشک اطفال معاینه شود تا در صورت افتادن جایگزین شود.
• برای انجام موفقیت آمیز فیشور سیلانت دندان باید کاملا بدون بزاق باشد با توجه به این کودکان دندان های کوچک و بزاق زیادی دارند این کار مشکل است.
• در صورتی که فیشور سیلانت در بیاید، دندان به وضعیت اولیه خود برمی گردد و فیشور سیلانت را می توان تعویض کرد.
• یکی از خطرات فیشور سیلانت ها این است که بخشی از فیشور سیلانت ها جدا می شود و بخشی به دندان می چسبد یا فیشور سیلانت به خوبی روی دندان را پوشش نمی دهد. در صورتی که این اتفاق بیفتد، دندان مورد نظر دچار پوسیدگی می شود و وقتی پوسیدگی تشخیص داده شد باید قسمت زیادی از دندان پر شود. با گرفتن عکس بهتر می توان این مساله را متوجه شد و این کار باید در چکاب های دوره ای صورت بگیرد.

دلایل انجام فیشور سیلانت

مهم ترین دلیل و ضرورت انجام  فیشور سیلانت جلوگیری از پوسیدگی و حفظ سلامت و ساختار دندان است. فیشور سیلانت را باید مانند یک کاور تصور کنید که هر زمانی باکتری و میکروب که از عوامل اصلی پوسیدگی هستند در دهان وارد و ایجاد می شوند از دندان شما حفاظت می کند و اجاره نمی دهد میکروب ها از مواد غذایی باقی مانده بر روی سطح جونده تغذیه کرده و رشد کنند. باکتری ها و میکروب ها با تغذیه کردن از مواد غذایی به جا مانده تولید اسید می کنند و این اسید تولید شده از فعالیت باکتری ها موجب حل شدن دندان فرد و ایجاد حفره و سوراخ روی دندان می شود. به اصطلاح این سوراخ ها و حفره ها را پوسیدگی و کرم خوردگی می نامند. فیشور سیلانت کمک می کند تا دندان شما در مقابل این مشکلات مقاومت کند و باکتری و میکروب ها مکانی برای پنهان شدن نداشته باشند.

چرا سطح جونده دندان های کودکان برای پوسیدگی مستعدتر است؟

• دندانی که تازه رویش می کند، مینای نابالغ دارد و نفوذ پذیرتر است. بنابراین به راحتی پوسیده می شود.
• شیارهای دندان گیردار هستند. پلاک دندان و باکتری در آنجا باعث پوسیدگی دندان می شود.
• مینای دندان در شیارها نازک تر است و احتمال پوسیدگی دندان در آن بالا تر است.
• دندان های آسیای بزرگ مدت زیادی طول می کشد تا کاملا رویش یابند (بین 5/1 الی 5/2 سال) و در طول این مدت ممکن است بهداشت کامل آن تا رویش کامل دشوار باشد.

آیا می ‌توان پوشش فیشور سیلانت را برداشت؟

معمولا با روشی سریع و آسان با استفاده از لیزر یا فرز دندانپزشکی می ‌توان فیشورسیلانت را با دقت برداشت. بدین شکل ساختار دندان سالم و دست نخورده باقی می ‌ماند و در صورت تمایل می ‌توان مجدد با فیشور سیلانت پوشانده شود.

برداشتن پوشش فیشور سیلانت به دلایل زیر انجام می ‌شود:

• جهت ترمیم ترک خوردگی یا آسیب دیدگی فیشور سیلانت موجود روی دندان
• جهت از بین بردن فیشور سیلانت ‌هایی که به شکل نامناسب قرار داده شده‌ اند.
• جهت ترمیم پوسیدگی باقی ‌مانده زیر فیشور سیلانت
• معمولا فیشور سیلانت بعد از قرارگیری، برداشته نمی ‌شود مگر اینکه متخصص دندانپزشک مشکلی را تشخیص بدهد یا اینکه بیمار (یا والدین کودک) به دلایلی مانند تغییر نوع فیشور سیلانت درخواست برداشتن آن را داشته باشند.

سوالات متداول

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران