نکات مهم درباره کشیدن دندان

اگر چه به نظر می رسد دندان های دائمی یک عمر باقی بمانند اما دلایل زیادی برای نیاز به کشیدن دندان وجود دارد، اگر دندان شما آسیب دیده یا پوسیده بوده و قابل ترمیم نیست یا ترمیم آن بسیار دشوار است. ممکن است دندانپزشک تصمیم بگیرد که آن را بکشید.

کشیدن دندان چیست؟

اصطلاح کشیدن دندان به خارج‌ کردن بدون درد دندان یا ریشه دندان با حداقل آسیب به بافت ‌های اطراف اشاره می ‌کند. اکثر جراحان دندانپزشک، دستورالعمل‌ هایی برای بعد از کشیدن دندان دارند که به صورت چاپ شده به بیمار داده می ‌شود. انجام این دستورالعمل ‌ها پس از کشیدن دندان میزان بروز عفونت و درد را کاهش می‌ دهد. اگر دستورالعمل‌ های پس از کشیدن دندان پیگیری نشوند، می‌ توانند بهبودی را به تاخیر بیاندازند. خشکی حفره یکی از مشکلات بعد از کشیدن دندان است.

یعنی لخته ای که باید داخل ساکت دندانی (فضایی که دندان کشیده شده.) وجود داشته ‌باشد و آن لخته تبدیل به استخوان شود، متاسفانه به علت شست وشوی زیاد بیمار یا ترومای زیادی که به ناحیه وارد شده در حین خارج سازی دندان و یا وضعیت گاز استریلی که در ناحیه خشک گذاشته شده ، لخته خون داخل ساکت از بین میرود. خالی شدن حفره از لخته خون باعث می‌ شود که مواد غذایی داخل آن برود و بوی بدی بگیرد و میکروب‌ ها در آن ناحیه فعال شوند و حفره خشکی تشکیل دهند که بعد از سه روز هم دارای بوی بد و هم دردناک است.

که معمولا برای این افراد درمان دارویی تجویز نمی ‌شود و توصیه می‌شود که با شست وشو و گذاشتن پانسمان‌های خاصی که برای dry socket هست توسط دانپزشک این درد برطرف می شود. لازم است که بیماران  بدانند که دردرمان این موارد خیلی ساده می ‌توان عمل کرد ولی اگر درمان نشود تا 21 روز حتی با مصرف دارو هم درد و هم بوی بد دهان خواهند داشت.

حتما بخوانید: 20 موردی که باعث خرابی دندان ها می شود

چه زمانی نیاز به کشیدن دندان است؟

دندانپزشک شما کشیدن دندان را به عنوان آخرین راه حل در نظر می گیرد. اگر دندان شما شکسته یا پوسیده است. ابتدا دانپزشک سعی می کند آن را ترمیم و یا تاج آن را توسط روکش های دندانی ترمیم و محافظت کند. اما در نهایت اگر دندان قابل ترمیم و نگهداری نباشد بهترین گزینه کشیدن دندان است.

به طور کلی دلایل کشیدن دندان به شرح ذیل می باشد:

• پوسیدگی و عفونت
• بیماری های پریودنتال لثه
• آسیب های وارد شده به دندان
• کشیدن دندان پیش از ارتودنسی

پوسیدگی و عفونت

زمانی که دندان دارای میزان پوسیدگی و عفونت بالا باشد دنداپزشک برای درمان ‌های مختلف مانند ترمیم دندان، درمان ریشه و روش‌ های ترمیمی دیگر برای حفظ دندان اقدام می‌ کند. اما اگر میزان عفونت و پوسیدگی به حدی باشد که امکان انجام هیچ کدام از این روش‌ های درمانی وجود نداشته باشد، دندان کشیده می‌ شود.

آسیب وارد شده به دندان

اگر فرد در حادثه ‌ای دچار شکستگی دندان شود، به نحوی که میزان ریشه باقی مانده و یا نسج سالم باقی مانده بسیار کم و ضعیف باشد و امکان ترمیم آن وجود نداشته باشد، دندان کشیده می ‌شود. در این حالت پس از کشیدن دندان، از روش‌هایی مانند ایمپلنت برای پر کردن جای خالی استفاده می ‌شود.

بیماری های پریودنتال لثه

گاهی اوقات بیماری ‌های شدید لثه باعث آسیب‌ های عمیق به دندان و لثه می‌ شوند. بیماری‌ های لثه به مرور زمان بافت استخوان و لثه را از بین برده و دندان را لق می‌ کنند. در شرایطی که دیگر درمان توسط متخصص لثه کارساز نبوده و نگه داری دندان امکان پذیر نباشد دندان کشیده می ‌شود.

کشیدن دندان پیش از ارتودنسی

زمانی که بیمار قصد انجام درمان ارتودنسی داشته باشد، دندان‌ ها و شرایط قرارگیری آن‌ ها توسط دندانپزشک بررسی می ‌شوند. اگر فرد دارای دندان اضافی باشد و فضای کافی برای قرارگیری دندان‌ ها به صورت مرتب کنار یکدیگر وجود نداشته باشد، دندانپزشک اقدام به کشیدن دندان‌ها می‌کند.

کشیدن دندان چگونه انجام می ‌شود؟

مرحله اول: بی‌حسی

در اولین قدم دندانپزشک، دندان، استخوان و بافت لثه پیرامون آن را بی حس می‌ کند تا در حین درمان کاملاً راحت باشید. در این مرحله ماده بی ‌حسی تزریق می ‌شود.

مرحله دوم: جدا کردن دندان از حفره دندانی (استخوان)

هنگامی که دندانپزشک می ‌خواهد دندان را بکشد با چند وضعیت ممکن است مواجه شود: بخش ریشه دندان کاملاً سفت در داخل استخوان قرار گرفته است و توسط رباط پریودنتال محکم در جای خود ثابت است. رباط پریودنتال بافت‌ های رشته‌ ای هستند که دندان و استخوان را به هم متصل می‌ کنند. برای کشیدن دندان باید حفره دندان کمی بزرگ‌ تر شود و دندان از رباط پریودنتال جدا شود. پس از این مرحله، دندان لق ‌شده و آماده جدا شدن است.

پهن و بزرگ کردن حفره دندان

هنگامی که می‌ خواهید یک میله یا چوب فرو رفته در داخل زمین را بیرون بکشید حتماً می ‌دانید که نمی ‌توان آن را صاف بیرون کشید بلکه ابتدا باید میله‌ را به اطراف و عقب و جلو حرکت داد تا سوراخی که میله در آن فرو رفته است بزرگ‌ تر شود. پس از این که سوراخ به اندازه کافی بزرگ شد می ‌توانید به راحتی میله را بیرون بکشید. استخوان فک ریشه دندان را محکم احاطه کرده است اما بافت نسبتاً اسفنجی دارد به همین خاطر دندانپزشک دندان را به عقب و جلو حرکت داده و تلاش می ‌کند تا اتصال دندان را شل کند. پس از فشارهای جانبی مکرر، به تدریج پهنای حفره دندان بزرگ می‌ شود. هنگامی که دندانپزشک در حال پهن کردن حفره دندان است، رباط پریودنتال چسبیده به دندان پاره می شود. بنابراین دندان به راحتی خارج خواهد شد.

ابزارهای لازم برای بیرون کشیدن دندان

دندانپزشک برای کشیدن دندان از چند ابزار مخصوص دندانپزشکی استفاده می‌ کند تا دندان را گرفته و فشار ملایمی به آن وارد کند و پس از آن دندان را بیرون بکشد. یکی از این ابزارها الواتور کشیدن دندان نام دارد و به ابزار دیگری که برای بیرون کشیدن دندان از آن استفاده می‌شود، فورسپس گفته می‌شود.

حتما بخوانید:آیا امکان بازسازی دندان پوسیده یا شکسته وجود دارد؟

مراقبت هاي بعد از كشيدن دندان

خونريزي

• گاز قرار داده شده را تا نيم ساعت داخل دهان نگهداريد.
• در صورت ادامه خونريزي يك گاز مرطوب را براي چند دقيقه گاز بگيريد.
• تا ۲۴ ساعت از تف كردن و شستن ناحيه با فشار خودداري فرماييد.
• استفاده از ني (براي خوردن مايعات)، كشيدن سيگار، خوردن مايعات داغ تا يك روز ممنوع مي باشد چرا كه مانع شكل گيري لخته ي خوني در محل مي شود.
• تورم
• تورم قطعا تا حدي اتفاق مي افتد و طبيعي است. در صورت وجود تورم، یک كيسه يخ را براي 5 دقيقه در محل قرار دهید و 5 دقيقه برداريد و اين سيكل را در صورت امكان تا ۲۴ ساعت ادامه دهيد.

درد

• در صورت وجود درد از استامينوفن، ايبوپروفن و یا هر مسکن سازگاری استفاده نمايید.
• دقت فرماييد بيشترين تاثير اين داروها هنگامي است كه قبل از شروع درد و بلافاصله بعد از درمان مصرف شوند.
• بهتر است قبل از درمان هم يك دوز از دارو را مصرف فرماييد.
• براي اثر بخشي بيشتر، دارو را در توالي معين شده حتما مصرف فرماييد. (طبق تجويز دندانپزشك مربوطه)

غذا خوردن

• بعد از كشيدن دندان سعي كنيد با آن قسمت غذا نخوريد. مصرف الكل و نوشيدني هاي گرم را تا ۲۴ ساعت قطع كنيد.
• در صورت كشيدن بيش از ۱ دندان رژيم غذايي نرم توصيه مي گردد.

مسواك زدن 

• از مسواك زدن روي محل و در جوار آن براي ۱ روز بعد از كار خودداري فرماييد.
• در روز دوم به صورت خيلي ملايم و نرم مسواك زده شود.
• فقط از دهانشويه هايي كه دنداپزشك تجويز مي كند مصرف نماييد. خيلي از دهانشويه ها حاوي الكل هستند که ترميم زخم را به تاخير مي اندازند.
• در ۲۴ ساعت اول محل را با آب نمك رقیق بشوييد. (نصف قاشق چايخوري نمك در يك فنجان آب) اين شستشو بايد بعد از هر وعده غذايي و قبل از خواب باشد.

DRY SOCKET

اگر ۳ تا ۴ روز پس از كشيدن دندان در محل درد شديد و ضربان دار احساس كرديد، دچار مشكلی به نام Dry socket شده ايد. اين حالت ممكن است باعث مزه ناخوشايند يا بوي نامطبوع در دهان شما شود. در حاليكه محل كشيدن شدن دندان به صورت يك حفره خالي به نظر مي رسد. در اين حالت به علت جابجايي لخته خوني ترميم زخم به تاخير مي افتد. گرچه اين عارضه خيلي شايع نيست، حتماً بايد به دندانپزشك رجوع شود تا اقدامات درماني صورت بپذيرد.

پیامد های عدم رعایت دستور العمل های بعد از کشیدن دندان

اگر دستورالعمل‌ های پس از کشیدن دندان پیگیری نشوند، می‌ توانند بهبودی را به تاخیر بیاندازند. خشکی حفره یکی از مشکلات بعد از کشیدن دندان است. یعنی لخته ای که باید داخل ساکت دندانی (فضایی که دندان کشیده شده.) وجود داشته ‌باشد و آن لخته تبدیل به استخوان شود، متاسفانه به علت شست وشوی زیاد بیمار یا ترومای زیادی که به ناحیه وارد شده در حین خارج سازی دندان و یا وضعیت گاز استریلی که در ناحیه خشک گذاشته شده ، لخته خون داخل ساکت از بین میرود.

خالی شدن حفره از لخته خون باعث می‌ شود که مواد غذایی داخل آن برود و بوی بدی بگیرد و میکروب‌ ها در آن ناحیه فعال شوند و حفره خشکی تشکیل دهند که بعد از سه روز هم دارای بوی بد و هم دردناک است. که معمولا برای این افراد درمان دارویی تجویز نمی ‌شود و توصیه می‌شود که با شست وشو و گذاشتن پانسمان‌های خاصی که برای dry socket هست توسط دانپزشک این درد برطرف می شود. لازم است که بیماران  بدانند که دردرمان این موارد خیلی ساده می ‌توان عمل کرد ولی اگر درمان نشود تا 21 روز حتی با مصرف دارو هم درد و هم بوی بد دهان خواهند داشت.

حتما بخوانید:کشیدن دندان در افراد دیابتی چه شرایطی دارد؟

علائم عفونت بعد از کشیدن دندان

اصلی‌ ترین نشانه و علائم بروز عفونت، درد و تب می‌ باشند. به طور کلی علائم عفونت دندان در دو مرحله ابتدایی و ثانویه وجود دارند که در ادامه به آنها اشاره شده است:

نشانه‌ های ابتدایی عفونت دندان عبارت‌اند از:

• درد دندان
• بروز مشکلات در بلع غذا
• بد طعم شدن دهان
• بوی بد دهان
• حساسیت به نوشیدنی و غذا های سرد و گرم
• درد در قسمت فک، گوش و یا گردن
• متورم شدن گونه
• ایجاد زخم‌ هایی در بافت لثه

در صورتی که با وجود نشانه‌ های ابتدایی برای درمان اقدامی صورت نگیرد، ممکن است علائم دیگری مشاهده شود که عبارت‌اند از:

• سر درد های شدید و خستگی بیش از اندازه
• ایجاد ورم در فک
• تب و لرز
• تنفس بیش از 25 بار در دقیقه
• وجود اسهال و حالت تهوع
• افزایش ضربان قلب تا منجر شدن به سر دردهای شدید

عوارض عدم درمان عفونت بعد از کشیدن دندان

عفونت و آبسه دندان خود به خود درمان نمی‌ شوند و در صورت پاره شدن کیست‌های چرکی شاید درد ناشی از آن کاهش یابد، اما همچنان باید برای درمان عفونت دندان کشیده شده اقدام شود. اگر عفونت دندان درمان نشود، احتمال پخش شدن آن به سایر نقاط بدن مانند گردن و سر وجود دارد که خطرات بسیار جدی را به دنبال خواهد داشت. همچنین اگر فردی دارای سیستم ایمنی بدنی ضعیفی باشد، در صورت عدم درمان عفونت احتمال پخش آن به سایر نقاط بدن نیز وجود دارد.

سوالات متداول

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران