تاثير رژيم غذايي در بهداشت دهان و دندان و پروتزهاي دنداني بخصوص لمينيت ها و كامپوزيت ونيرها
اردیبهشت ۸, ۱۴۰۱ ۳:۰۹ ب٫ظنگهداری درست از دندانها و تأمین سلامتی و بهداشت آنها، به رعایت موارد متعددی وابسته است در میان این موارد، تأثیر تغذیه در سلامت دهان و دندان بسیار چشمگیر است.
در این مقاله به بررسی مصرف مداوم برخی مواد غذایی که میتوانند موجب تغییر رنگ، ایجاد پلاک، خرابی و پوسیدگی دندانها و همچنین پروتز های داخل دهانی شوند میپردازیم.
در هنگام بررسی تأثیر رژیم غذایی و تغذیه بر سلامت دندان متوجه می شویم که برخی مواد غذایی اثر مخرب تری دارند. به همین دلیل باید در مصرف آنها اعتدال پیشه کرد.
شکر، پلاک و پوسیدگی دندان:
رایج ترین تأثیر رژیم غذایی و تغذیه بر سلامت دندان ایجاد پوسیدگی و فرسایش مینای دندان است. غذاهای حاوی هر نوع قند به پوسیدگی دندان کمک می کنند. پلاک، لایه چسبنده ای از باکتری است که بر روی دندان های شما تجمع می یابد و از شکر موجود در مواد غذایی تغذیه می کند.
تقریبا تمام غذاها، از جمله شیر، نان، غلات، میوه ها و سبزیجات، حاوی فرمی از شکر هستند. با این حال، نمی تواند تمام مواد غذایی محتوی قند را از رژیم غذایی خود حذف کرد، زیرا برخی از این مواد غذایی برای بدن ضروری هستند. برای کنترل میزان شکر دریافتی، برچسب روی مواد غذا را بخوانید و غذاها و نوشیدنی هایی را انتخاب کنید که حاوی مقدار قند کمی هستند.
غذاها و نوشیدنی هایی که به دندان آسیب می زنند:
در هنگام بررسی تأثیر رژیم غذایی و تغذیه بر سلامت دندان متوجه می شویم که برخی مواد غذایی اثر مخرب تری دارند. به همین دلیل باید در مصرف آنها اعتدال پیشه کرد. انواع نوشابه ها حاوی مقدار زیادی قند هستند. اسیدی بودن این نوشابه ها نیز برای مینای دندان مضر است. آب میوه ها و سبزیجات نیز به دلیل محتوی قند بالا و اسیدی بودن با نوشابه برابری می کنند.
کربوهیدرات:
غذاهای فرآوری شده حاوی کربوهیدرات (چیپس، نان، ماکارونی، شیرینی کراکر، و غیره) درست مانند آب نبات برای دندان مضر هستند. باکتری ها از ذرات باقی مانده غذا در دهان تغذیه می کنند و اسیدی تولید می کنند که منجر به تخریب دندان ها می شود.
آب نبات و آدامس:
خوردن آب نبات و جویدن آدامس شیرین به طور منظم برای دندان هایتان مضر است. وقتی که آدامس یا آب نبات می خورید، شکر دندان هایتان را می پوشاند، که می تواند منجر به تشکیل حفره شود.
تنقلات شیرین:
اسنک هایی مانند کوکی ها، کیک ها یا سایر غذاهای شیرین حاوی مقادیر زیادی شکر هستند که باعث پوسیدگی و ایجاد حفره می شوند.
غذاهای جویدنی چسبناک:
کشمش، بار گرانولا، آبنبات ژلی، کارامل، عسل و شربت به دندان ها می چسبند. در نتیجه شستن آنها برای بزاق سخت است. این امر می تواند موجب پوسیدگی دندان شود.
حتما بخوانید: 20 موردی که باعث خرابی دندان ها می شود
تأثیر رژیم غذایی و تغذیه بر سلامت دندان:
- الگوهای تغذیه و انتخاب غذا، به ویژه در کودکان و نوجوانان، عوامل مهمی هستند که بر سرعت پوسیدگی دندان تاثیر می گذارد. دندانپزشکان بر این باورند که کودکانی که بیش از حد نوشابه مصرف می کنند، بیشتر در معرض پوسیدگی دندان و بیماری های جدی مانند دیابت و پوکی استخوان هستند. با این حال، از غذاهای سرشار از کربوهیدرات، و همچنین برخی از میوه ها، آب میوه، کره بادام زمینی، شیرینی کراکر و چیپس سیب زمینی نیز به ایجاد حفره در دندان کودکان کمک می کند.
- تأثیر رژیم غذایی و تغذیه بر سلامت دندان در افراد مسن و افراد تحت رژیم های لاغری بیشتر دیده می شود. افراد مسن به دلیل مصرف دارو و قرار گیری تحت درمان های پزشکی ضعیف هستند و به تغذیه دقیق تری نیاز دارند. کاهش اشتها نیز از عوارض رایج در افراد مسن، بیمار و مصرف کنندگان داروهای لاغری است که می تواند موجب کاهش دریافت مواد مغذی شود. کاهش دریافت مواد مغذی با پوکی استخوان، از دست دادن دندان و بیماری های لثه مرتبط است.
- افرادی که به شدت دچار کمبود وزن یا اضافه وزن هستند، افرادی که به تازگی وزن از دست داده اند و/یا دچار سوء تغذیه هستند و افرادی که دارو مصرف می کنند (استروئیدها، داروهای سرکوب کننده ایمنی، داروی شیمی درمانی، و غیره)، ممکن است دچار فقر مواد مغذی باشند که می تواند بر وضعیت سلامت دندان های آنها تاثیر منفی داشته باشد.
- اگر دچار هر یک از شرایط فوق هستید، با دندانپزشک خود در مورد درمان و بهبود شرایط خود صحبت کنید. لازم است دندانپزشک از سابقه پزشکی، شیوه زندگی و عادات غذایی و داروهای مصرفی شما اطلاع داشته باشد، تا بتواند از خطرات احتمالی برای بهداشت دهان و دندان پیشگیری کند.
چگونه میتوان از پوسیدگی دندان ها جلوگیری کرد؟
رعایت بهداشت دهان و دندانها
مسواک زدن مکرر و نخ کشیدن، از مهمترین مراقبت های پیشگیرانه هستند. همان طور که مشاهده کردید، تشکیل پلاک، اولین مرحله از پوسیدگی دندان است که با رعایت بهداشت دندان، به راحتی میتوان از آن پیشگیری نمود.
داشتن رژیم غذایی سالم
داشتن رژیم غذایی سالم و عدم مصرف خوراکیهای مضر (که پیشتر ذکر شد) نقش مهمی در سلامت دهان و دندان ایفا میکند.
مصرف آب
مصرف آب و آشامیدنیهای سالم، به میزان مناسب، موجب ترشح کافی بزاق میشود که وظیفه شستشوی طبیعی دندانها بر عهده دارد. خشکی دهان که بر اثر عدم ترشح کافی بزاق، ایجاد میشود، یکی از مهمترین دلایل پوسیدگی دندانهاست.
تعداد دفعات مصرف مواد غذایی
تعداد دفعات مصرف مواد غذایی، در بهداشت دهان و دندان، تأثیرگذار است. بهتر است از مصرف میان وعده های غذایی پرتعداد پرهیز شود و دندانها پس از هر وعده غذایی تمیز شوند.
ظاهر مواد غذایی
شکل و ظاهر مواد غذایی نیز میتواند در پوسیدگی دندانها اثرگذار باشد. همان طور که گفته شد، خوراکیهای چسبنده و جویدنی، میتوانند به سطح دندانها بچسبند و به تشکیل پلاک منجر شوند.
بنابراین اگر به مصرف چنین خوراکیهایی علاقه دارید، بهتر است بلافاصله پس از مصرف، دندانها را مسواک بزنید؛ زیرا قوام مواد غذایی و چسبندگی آنها، به آسانی، موجب آسیب دیدگی دندانها خواهد شد.
تغییر رنگ دندان ها
تغییر رنگ دندانها، پس از مصرف برخی مواد غذایی رنگی (مانند پفک، نوشابه و چای) از تأثیرات فوری غذا بر دندانهاست. برای جلوگیری از این تغییر رنگ، بهتر است مصرف مواد غذایی رنگی را محدود کرده و پس ازمصرف این خوراکیها مسواک بزنید.
مصرف مواد غذایی تخمیر شده
مصرف مواد غذایی تخمیر شده، مانند ماست، دوغ، میتواند فضای دهان را اسیدی نموده و مواد معدنی مینای دندان را حل کنند. به این فرآیند، فرسایش مینا گفته میشود. این فرآیند به صورت تدریجی و در طول زمان اتفاق میافتد.البته این مواد غذایی تخمیر شده، به لطف خاصیت اسیدی خود، می توانند باکتریهای مضر بدن را از بین ببرند، اما مصرف زیاد آنها به مینای دندان آسیب میرساند.
مصرف داروی جویدنی
مصرف داروی جویدنی میتواند ریسک فرسایش مینا را افزایش دهد. زیرا مصرف داروهای جویدنی، باعث تماس مستقیم مواد شیمیایی و دارویی، با سطح دندانها میشوند.
برای تقویت دندان و لثه چه بخوریم؟
کمبود ویتامین و مواد معدنی، میتواند موجب ضعیف شدن مینای دندان شده و سرعت پوسیدگی آن را بیشتر کند. داشتن یک رژیم غذایی سالم و مقوی، در کنار رعایت بهداشت، میتواند دندانها را تقویت کرده و از پوسیدگی آنها جلوگیری کند.
ویتامین D، کلسیم، فسفر و ویتامین A، از مهمترین ویتامینها و مواد معدنی برای تقویت مینای دندان هستند.
همچنین رژیم غذایی سرشار از ویتامین C، آهن، کلسیم و ویتامین D، به داشتن لثه های سالم کمک میکند.
مصرف آجیل و خشکبار، میوه کامل، سبزیجات، منابع پروتئینی بدون پوست و لبنیات، به میزان کافی، میتواند این مواد مغذی را تأمین کند.
درصورتی که رژیم غذایی شما، حاوی این ویتامینها و مواد معدنی نیست، بهتر است با تجویز پزشک، از مکملهای غذایی استفاده کنید.
حتما بخوانید: تقویت مینای دندان چه راه هایی دارد؟
رژیم غذایی صحیح بعد از انجام روکش های دندانی
نکته مهم در مورد روکش دندان آن است که علاوه بر کیفیت روکش ها بایستی از آن ها مراقبت های لازم انجام شود تا طول عمر استفاده از روکش های دندانی افرایش یابد. در زیر به برخی از این نکات اشاره خواهیم کرد:
- سعی نمایید تا بالای نیم ساعت از خوردن هر نوع غذا با دندانی که روکش شده است، اجتناب شود. این امر به این دلیل است که برای الصاق روکش های دندانی به دندان از چسب مخصوص استفاده می شود. هر چه زمان بیشتری از زمان الصاق روکش با پایه دندان بیشتر بگذرد، اتصال قوی تر و محکم تری حاصل می شود.
- بعد از فرصت نیم ساعته برای عدم جویدن غذا با روکش، بایستی سعی شود تا یک شبانه روز از ایجاد فشار بسیار زیاد خصوصا با جویدن غذاهای سفت که منجر به شل و کنده شدن روکش می شود، اجتناب شود.
- برخی بعد از روکش کردن دندان مدت زمانی لازم دارند تا به آن عادت کنند، جای نگرانی نداشته و با گذشت چند روز از داشتن روکش های دندانی احساس لذت خواهند برد.
- اگر دندان روکش شده، عصب کشی نشده باشد، ممکن است در روزهای ابتدایی به غذاهای سرد و گرم حساسیت نشان دهد. این امر گذرا بوده و جای هیچ نگرانی را ندارد. با گذر زمان مشکل حل می شود.
- اگر در هنگام جویدن غذا با روکش های دندانی احساس بلندی آن ها را دارید یا به آن فشار می آید، حتما به دندانپزشک خود مراجعه نمایید تا با تنظیم کردن آن، مشکل را برای شما حل نماید.
- رعایت بهداشت دهان و دندان می تواند باعث افزایش عمر استفاده از روکش های دندانی شود. استفاده از دهانشویه ها و مسواک زدن اصولی می تواند بهداشت دهان و دندان و طول عمر بیشتر را برای روکش های دندانی فراهم آورد.
رعایت نکات تجویزی توسط دندانپزشک باعث زیبایی و طول عمر بیشتر روکش دندان می شود. با رعایت بهداشت امکان عفونت ها و بوی بد دهان و … از بین میرود.
رژیم غذایی صحیح بعد از انجام کامپوزیت ونیر
اگر به تازگی کامپوزیت ونیر انجام داده اید بهتر است از مصرف تعداد محدودی از خوراکی ها و نوشیدنی ها خودداری کنید:
-
نوشیدنی های تیره رنگ
نوشیدنی های تیره رنگ مانند کافئین و چای میتواند موجب زرد شدن کامپوزیت ها شود. بنابراین بهتر است بعد از کامپوزیت دندان مصرف این گونه نوشیدنی ها را محدود کنید. اگر چای یا قهوه نوشیدید؛ بهتر است بلافاصله با آب، دهان خود را بشویید و مسواک بزنید تا اثر این نوشیدنی ها از روی دندانهای شما پاک شود.
-
نوشیدنی ها یا دهانشویه های حاوی الکل
مصرف الکل بیش از حد، باندینگ بین کامپوزیت و مینای دندان را ضعیف کرده و موجب میشود کامپوزیت ها زودتر از حد معمول از روی دندانها بیفتند. بنابراین بهتر است از مصرف نوشیدنی ها یا دهانشویه های حاوی الکل خودداری کنید. می توانید از محلول آب نمک و یا هیدروژن پراکسید به عنوان دهان شویه استفاده کنید.
-
غذاهای سفت
به یاد داشته باشید که کامپوزیت ونیر به اندازه دندان های طبیعی شما مستحکم نیست بنابراین باید دو برابر دندانهای طبیعی خود در مصرف غذاهای سفت با آنها احتیاط کنید. بهتر است از گاز زدن غذاهایی مانند ته دیگ یا گوشت سرخ شده همراه با استخوان با دندانهای جلویی خود که کامپوزیت شده اند؛ خودداری کنید. می توانید از دندان های آسیا برای جویدن غذا های سفت کمک بگیرید تا از ونیر های کامپوزیت خود مراقبت کنید.
-
از کامپوزیت دندان به عنوان ابزار استفاده نکنید
مواد کامپوزیت ممکن است در اثر وارد آمدن فشار زیاد از دندان شما جدا شوند و یا ترک بردارند. در صورتی که با دندان های پیشین خود که ونیر کامپوزیت روی آنها قرار دارد؛ یخ بجوید یا سرمداد یا خودکار یا ناخن های خود را گاز بگیرید یا سعی کنید با آنها آبنبات بجوید؛ احتمال شکستن یا لب پر شدن کامپوزیت های دندان وجود دارد. بهتر است هرگز از کامپوزیت ونیر به عنوان ابزار برای باز کردن درهای بطری یا پاره کردن پلاستیک ها استفاده نکنید.
آیا بلافاصله بعد از کامپوزیت دندان می توانم غذا بخورم؟
با توجه به اینکه بعد از کامپوزیت دندان دوره نقاهتی وجود ندارد می توانید بلافاصله بعد از جلسه درمانی غذاها و نوشیدنی های مناسب را مصرف کنید. خوردن و گاز زدن غذا ها بلافاصله بعد از کامپوزیت دندان مانعی ندارد اما وارد آوردن فشار زیاد مستقیماً روی ونیر های کامپوزیت با مصرف مواد غذایی بسیار سفت می تواند به آنها آسیب وارد کند. در صورتی که دندانپزشک از داروی بی حسی برای شما استفاده کرده، بهتر است تا ۲۴ ساعت از جویدن شدید با کامپوزیت ونیر خود پرهیز کنید. چون طی این مدت میزان فشاری که به کامپوزیت ها وارد می شود را احساس نخواهید کرد. البته می توانید از دندان های آسیا برای خوردن غذا ها کمک بگیرید و بعد از رفع بی حسی می توانید خوردن غذاهای جامد را آغاز کنید.
کشیدن سیگار، مصرف بیش از حد چای، قهوه و شراب قرمز و نوشیدنیها و غذاهای رنگی دیگر میتواند ونیرهای کامپوزیت شما را زرد کند. بنابراین بهتر است به مدت ۴۸ ساعت بعد از جلسه درمانی از خوردن و نوشیدن این مواد غذایی خودداری کنید.
خوردن چه غذاهایی بعد از کامپوزیت دندان مجاز است؟
شما می توانید تمام خوراکی ها و نوشیدنی های مورد علاقه خود را با ونیر های کامپوزیت بخورید. تا زمانی که نسبت به مصرف مواد غذایی احتیاط های لازم را در نظر بگیرید و بهداشت دهان و دندان خود را نیز رعایت نمایید؛ آسیبی به کامپوزیت های شما وارد نخواهد شد.
بعد از نصب کامپوزیت دندان باید غذا های خاصی مصرف کنم؟
نحوه غذا خوردن با کامپوزیت دندان در افزایش طول عمر آنها موثر است. هرچقدر در خوردن غذاهای سفت و حاوی رنگ های زرد و قرمز و مصنوعی احتیاط کنید؛ کامپوزیت شما دیرتر آسیب میبیند و نیاز به ترمیم یا تعویض پیدا می کند. برخی از غذاهایی که می توانید بدون نگرانی از آسیب دیدن کامپوزیت دندان آنها را مصرف کنید؛ عبارتند از:
- مرغ، گوشت و ماهی که به قطعات کوچک تر تقسیم شده باشد
- سیب زمینی پخته، ماکارونی، تخم مرغ
- موز
- نان نرم
- غذاهای کنسروی نرم
آیا کامپوزیت ونیر ها در اثر غذا خوردن زرد می شوند؟
همانطور که در مقاله های قبل اشاره شد؛ کامپوزیت ونیر ها نسبت به لمینیت های سرامیکی، بیشتر مستعد زرد شدن هستند. بنابراین اگر میخواهید لبخند زیبا و جذاب خود را برای مدتی طولانی حفظ کنید بهتر است از خوردن مواد غذایی مانند نوشیدنی های رنگی و حاوی الکل، سیگار کشیدن و جویدن تنباکو خودداری کنید.
اگر نمی توانید این خوراکی ها و نوشیدنی ها را از وعده غذایی خود حذف کنید بهتر است بعد از هر بار مصرف آنها دهان خود را با آب نمک بشویید و بهداشت دهان و دندان خود را به خوبی رعایت نمایید. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بعد از هر وعده غذایی و غرغره آب نمک بعد از نوشیدنی های رنگی می تواند در حفظ و نگهداری کامپوزیت دندان موثر باشد. هر چقدر مواد رنگی و غذاها بیشتر در تماس با کامپوزیت دندان شما قرار داشته باشند و روی آنها باقی بمانند؛ احتمال زرد شدن سریع تر آنها بیشتر است.
رژیم غذایی صحیح بعد از انجام لمینیت های سرامیکی
- پس از انجام لمینیت سرامیکی دندان، امکان حساسیت موقت به نوشیدنی های گرم و سرد وجود دارد. پس نگران نباشید چرا که این حساسیت در مدت کوتاهی رفع می شود.
حداقل دو بار در روز به صورت منظم مسواک بزنید.
• کشیدن نخ دندان را در برنامه روزانه مراقبت از دهان و دندان های خود قرار دهید.
• توصیه می کنیم از مصرف مواد خوراکی رنگدانه دار، پرهیز کنید. این خوراکی ها مثل قهوه، چای، نوشابه و مواد خوراکی دیگری که حاوی رنگدانه های زیادی هستند اشاره کرد. این مواد خوراکی بر روی لمینیت های سرامیکی تاثیری ندارند، بلکه بر روی رنگ مینای طبیعی دندان اثر گذار هستند.
• از خوردن غذاهای سخت، جویدن یخ، آب نبات سفت، ته دیگ و میوه های سفت خودداری کنید. توجه داشته باشید، هرگز از دندان برای شکستن آجیل استفاده نکنید، زیرا این کار به قطع باعث شکستگی دندان و لمینیت دندان شما می شود.
• برای استفاده از دهانشویه حتما از دندانپزشک معالج خود مشورت بگیرید که دهانشویه مخصوصی را به شما پیشنهاد کند.
• مراجعه به دندانپزشک و چکاپ های دوره ای را هر 6 ماه یکبار داشته باشید تا از بیماری های احتمالی پریودنتال پیشگیری شود. - مصرف مواد غذایی چسبناک مانند شیرینی را به حداقل برسانید، زیرا احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می دهد و برای لمینیت دندان مشکل ساز است.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران