کراون (روکش) زمانی مورد نیاز است که حجم وسیعی از دندان از بین رفته باشد. این از بین رفتن میتواند دلایل متفاوتی داشته باشد. به عنوان مثال می تواند در اثر پوسیدگی یا تروما یا ضربه باشد. کراون ها می توانند به صورت تمام سرامیک یا متال سرامیک ساخته شوند و کل دندان را پوشش می دهند. اما تفاوت روکش تمام سرامیک و روکش متال سرامیک چیست؟
باید خاطرنشان کنیم که با پیشرفتهایی که در مواد و تکنیکها بوجود آمده روکشها می توانند زیبایی، قدرت و شفافیت یک دندان طبیعی را به شما به ارمغان بیاورند. در این مقاله به تفاوت این دو روکش میپردازیم.
روکش دندان در چه شرایطی کاربرد دارد؟
استفاده از انواع روکش های دندانی می تواند برای بزرگسالان و کودکان مورد استفاده قرار بگیرد.
برای افراد بزرگسال در شرایط زیر از روکش های دندان استفاده می شود:
- محافظت کردن از دندان ضعیف و پوسیده در مقابل شکستن و ترک خوردن.
- برای پوشاندن و حمایت کردن از یک دندان که دارای پرکردگی وسیعی است.
- برای محافظت کردن از دندان هایی که درمان ریشه برای آن ها انجام شده است.
- برای ترمیم و پوشاندن دندان‌هایی که تغییر رنگ داده اند و یا بد شکل هستند.
- روکش دندان جلو به منظور اصلاح طرح لبخند.
- روکش دندان عقب به منظور حمایت از دندان آسیب دیده.
- برای نگه داشتن بریج در جایگاه خود
- برای پوشش دادن ایمپلنت دندان
- برای ترمیم کردن دندان شکسته و یا به شدت فرسوده
کاربرد روکش دندان برای کودکان چیست؟
استفاده از این درمان برای کودکان و روی دندان های شیری می تواند در حالت های زیر کاربرد داشته باشد:
- محافظت از دندان هایی که در معرض پوسیده شدن قرار دارند.
- برای محافظت از دندان به شدت پوسیده
- برای کاهش دادن تعداد دفعات تزریق بی حسی (معمولاً برای کودکانی استفاده می شود که با متخصص دندانپزشک همکاری نمی کنند.)
روکش های تمام سرامیک
روکشهای تمام سرامیکی به طور کامل از جنس سرامیک باکیفیت بالا (بهترین و مرغوب‌ترین نوع سرامیک) ساخته شده‌اند. این روکشها همان کاری را انجام می‌دهند که روکشهای قدیمی‌تر و با جنس‌های دیگر انجام می‌دادند، از جمله محافظت از دندان‌های ضعیف شده، بازسازی دندان‌های شکسته، نگه داشتن بریج دندانی در جای خود و یا اصلاح دندان‌هایی که تغییر رنگ یا تغییر شکل داده‌اند. ویژگی مهم و منحصر به فرد روکشهای تمام سرامیکی که نقطه برتری آنها از نظر زیبایی نسبت به روکشهای فلزی یا طلایی قدیمی محسوب می‌شود، قابلیت این روکشها در انتقال بهتر نور از طریق جسم دندان است. در واقع بدنه ضخیم و شفاف روکش سرامیکی به بهترین شکل میتواند از نظر نفوذ نور به آن مشابه با مینای دندان‌های طبیعی عمل کند. این باعث می‌شود که شکل ظاهری طبیعی دندان پس از روکش کردن با روکشهای تمام سرامیکی به خوبی بازسازی شود و ظاهر درخشنده یک دندان طبیعی را پیدا کند و در ظاهر اصلاً قابل تشخیص نباشد.
حتما بخوانید: جدید ترین درمان های زیبایی دندان در سال2023
مزایا ی روکش های تمام سرامیک
- برتری در زیبایی؛ روکشهای تمام سرامیکی ظاهری کاملاً طبیعی و زیبایی را دارا هستند و از نظر زیبایی به هیچ وجه با روکشهای طلا یا فلزی قدیمی قابل مقایسه نیستند.
- مناسب برای ترمیم آسیب‌دیدگی‌ها یا ناهنجاری‌های دندان‌های جلویی که از نظر زیبایی اهمیت زیادی دارند.
- بدون خطر نمایان شدن قسمت فلزی یا لبه‌های فلزی در اطراف دندان.
- اصلاح مشکل تغییر رنگ دندان‌ها که با درمان های زیبایی دیگر قابل پوشش نمی باشد.
- بازیابی قدرت جویدن غذا به شکل طبیعی که به خاطر آسیب‌دیدگی دندان‌ها از دست رفته بوده است.
- جایگزینی دندان‌های افتاده به منظور بهبود سلامتی و زیبایی دهان با استفاده از بریج دندان.
- ایجاد زیباترین و طبیعی‌ترین طرح لبخند.
- پیوند وسازگاری بالایی با لثه دارند.
حتما بخوانید: بریج یا ایمپلنت کدام یک را انتخاب کنیم؟
روکشهای تمام سرامیکی برای چه افرادی مناسب است؟
روکشهای تمام سرامیکی برای افرادی که قصد دارند شکل ظاهری و عملکرد طبیعی دندان‌های جلویی خود را بازسازی کنند، گزینه مناسبی است. زیبایی منحصر به فرد این روکشها باعث می‌شود که درخشندگی و جلوه دندان‌های طبیعی را داشته باشند و از نظر ظاهری قابل تشخیص از دندان طبیعی نباشند. این روکشها به دلیل ماهیت خاص مواد سرامیکی، برای افرادی که از دندان قروچه شدید رنج می‌برند و یا برای دندان‌های عقبی که فشار زیادی روی آنها وارد می‌شود، توصیه می‌شوند.
روکش های PFMیا فلز سرامیک
روکش های PFM نسبت به همه‌ی روکش های سرامیکی مقرون به صرفه تر هستند. با اینکه به زیبایی روکش های سرامیکی نیستند،اما همچنان کاندیدای خوبی برای ترمیم دندان عقبی محسوب می شوند.روکش های PFM چیزخاصی جز پیوند بین فلز و سرامیکی نیستند. درابتدا یک پوشش فلزی تهیه می‌شود که با دندان موردنظر کاملاً تناسب دارد. سپس یک لایه (روکش) سرامیک روی پوشش فلزی فیوز می‌شود که به روکش یک ظاهر طبیعی می‌دهد.
مزایای روکش های فلز سرامیک (PFM)
- روکش های PFM، پایداری و مقاومت روکش را تامین می کنند.
- روکش های PFM جذابیت بالایی دارند و غالباً ترجیح داده می شوند، و ظاهری طبیعی به دندان ترمیم شده می دهند.
- درصد موفقیت روکش PFM نسبت به درمان های دیگر بیشتر است و همچنین طول عمر آن نیز زیاد است.
- ارزانتر هستند.
معایب روکش های فلز سرامیک (PFM)
- زیبایی کمتر
- امکان مشخص شدن لبه های فلزی در آینده در اثر تحلیل لثه
بهترین روکش دندان برای شما چه نوع روکشی است؟
اینکه بهترین روکش دندان برای شخص شما چه باشد به عواملی از جمله موارد زیر بستگی دارد:
- موقعیت دندان (خلف یا قدام)
- تعداد دندان های آسیب دیده و نیازمند روکش
- ترجیح شما
- نظر متخصص پروتز
مراحل انجام روکش دندان به چه صورت است ؟
تعداد جلساتی که جهت آماده سازی و تحویل روکش های دندانی نیاز است به نوع روکش بستگی دارد.
مرحله اول: آماده سازی های اولیه
که در تمامی انواع مشترک است، شامل آماده سازی دندان می باشد. البته ممکن است دندان نیاز به درمان های دیگر مانند درمان ریشه و ترمیم داشته باشد. آماده سازی دندان ها پس از انجام درمان های اولیه انجام می شود و شامل تراش سطح جونده و دور تا دور دندان می باشد. میزان تراش دندان ها بسته به نوع روکشی که قرار است بر روی دندان ها قرار گیرد متفاوت خواهد بود. پس از آماده سازی دندان، قالب گیری از دندان با کمک مواد مخصوص جهت انتقال به لابراتوار انجام می گیرد. علاوه بر قالب گیری از دندان مورد نظر، قالب فک مقابل نیز تهیه می شود. به این دلیل که تکنسین لابراتوار با برقراری رابطه ی فکین با هم، بتواند روکش را با نواحی تماس صحیح با دندان های مقابل بازسازی کند.
مرحله دوم: امتحان کردن زیر ساختار روکش
در این مرحله فریم و یا زیرساختار روکش بر روی دندان امتحان می شود. در روکش های فلز چینی این فریم فلزی است و در روکش های تمام سرامیکی، یکی از انواع سرامیک است. در این مرحله رنگ روکش نهایی با نظر خود فرد انتخاب شده و مجددا کار به لابراتوار ارسال می شود.
مرحله سوم: اضافه شدن لایه سرامیکی
لایه ی سرامیکی در این مرحله بر روی فریم اضافه شده و روکش به طور کامل ساخته می شود و از نظر اندازه، فرم، رنگ و نواحی تماس با دندان های مجاور و مقابل بررسی و چک می گردد. پس از اعمال تغییرات احتمالی، مجددا کار جهت گلیز نهایی به لابراتوار فرستاده می شود.
مرحله چهارم: نصب روکش
در آخرین مرحله، روکش جهت گلیز نهایی در کوره قرار می گیرد، و نهایتا روکش با سمان (چسب) موقت و یا دائم بر روی دندان چسبانده می شود. البته در مورد بعضی از روکش های تمام سرامیک که ساختاری یکپارچه دارند (مونولیتیک) وهمچنین در روکش های فلزی، مرحله دوم که چک فریم است، حذف می شود.
مطالبی که باید قبل از روکش کردن دندان بدانید:
- اگر چه روکش کردن فواید زیادی برای سلامت و زیبایی دندان‌ها دارد اما باید معایب این کار را نیز در نظر داشته باشید. پیش از این که روکش به دندان چسبانده شود باید بخش زیادی از ساختار سالم دندان تراشیده شود تا بتوان بدون افزایش حجم دندان، آن را روکش کرد. به همین علت روکش کردن درمانی غیر قابل بازگشت محسوب می‌شود.
- برخی از افراد پس از روکش کردن ممکن است موقتاً احساس درد یا ناراحتی داشته باشند که معمولاً خیلی زود برطرف می‌شود. حساسیت دندان به سرما و گرما نیز از عوارض کوتاه مدت روکش کردن است. برای کاهش حساسیت دندان میتوانید از خمیر دندان‌های مخصوص دندان‌های حساس استفاده کنید.
- مشکل دیگر ممکن است احساس درد یا حساسیت دندان در هنگام جویدن یا تماس دندان‌ها با یکدیگر باشد که در بیشتر موارد علت آن بلند بودن روکش است که باعث فشار آمدن به دندان‌های مقابل می‌شود این مشکل را به راحتی می‌توان با تنظیم ارتفاع روکش توسط متخصص پروتز، برطرف کرد.
- گاهی اوقات ممکن است روکش لب پر شده و یا بشکند. به خصوص روکشهای فلز سرامیکی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند. لب پر شدگی های کوچک را می‌توان بدون درآوردن روکش ترمیم کرد اما در صورتی که شکستگی در چند جای روکش باشد یا بزرگ باشد باید روکش تعویض شود.
- در برخی بیماران چسبی که برای چسباندن روکش استفاده شده است ممکن است شسته شده و خارج شود. در نتیجه روکش شل شده و امکان نفوذ باکتری‌ها به فضای زیر آن و پوسیدگی دندان فراهم می‌شود. گاهی اوقات هم ممکن است روکش کامل از دندان جدا شود که علت آن عدم استفاده درست از چسب دندان برای نگه داشتن روکش و یا اندازه نبودن روکش است. این مشکل را می‌توان با تنظیم یا تعویض روکش برطرف کرد.
- در موارد نادر واکنش آلرژی به روکش ممکن است تجربه شود.
طول عمر روکش های دندانی
اگر روکش به درستی توسط متخصص پروتز ساخته شده باشد، احتمال جدا شدن و خرابی روکش خیلی به ندرت می باشد.
به یاد داشته باشید احتمال پوسیدگی دندان های زیر روکش به همان اندازه محتمل است که دندان ها بدون روکش هستند، با اهمیت دادن به بهداشت دهان و دندان ها طول عمر روکش دندانی خود را افزایش دهید.
در هر حال روکش های دندانی یکی از درمان های رایج در پروتز دندان می باشند که اگر به درستی و اصولی انجام شود نه تنها آسیبی به دندان ها نمی رساند بلکه در صورتی که آسیب رسیده به دندان شدید باشد روکش های دندانی می تواند قابلیت قبلی دندان را بازگردانند.
چه تفاوتی بین روکش های دندانی و بیلداپ دندان وجود دارد ؟
دو روشِ روکش دندان و بیلداپ، تفاوت‌های فاحشی با هم دارند. این دو روش هرچند که در نهایت یک هدف را دنبال می کنند اما دست کم در سه مقوله زیر با هم متفاوت هستند.
نحوه آماده سازی و میزان تهاجمی بودن
برخلاف روکش دندان که بافت دندانی باقیمانده به میزان بسیار زیادی (۱٫۵ تا ۲ میلیمتر دور تا دور دندان) باید تراش بخورد، در بیلداپ دندان ها تقریبا تمامی نسج باقیماندهِ دندانی حفظ می گردد و تراش تنها محدود به کوتاه کردن دیواره های ضعیف دندان است که در نهایت توسط ماده ترمیمی پوشش داده می شوند .
احتمال تشخیص پوسیدگی دندان
علاوه بر آن، دندان بازسازی شده بر خلاف دندانی که روکش روی آن قرار می گیرد، در صورت بروز پوسیدگی (حتی جزئی و اندک)، هم به طور کلینیکی و هم از طریق رادیوگرافی قابل تشخیص است. این در حالی است که متاسفانه پوسیدگی ایجاد شده در زیر روکش دندان در بسیاری از اوقات نه در معاینه ی کلینیکی و نه در رادیوگرافی قابل تشخیص نیست، مگر زمانی که پوسیدگی بسیار پیشرفت کرده و عمده ساختار و نسوج دندان را از بین برده باشد .
تعداد جلسات مورد نیاز
در حالیکه درمان غیر مستقیم با روکش دندان (بسته به نوع آن) نیاز به ۲ تا ۴ جلسه زمان دارد، درمان مستقیم دندان ها با بیلداپ دندانی تنها در یک جلسه امکان پذیر است.
سوالات متداول
علت درد دندان تراش خورده برای روکش چیست؟
همانطور که می دانید، جهت نصب روکش لازم است دندان تراشیده شده و مدتی به همین حالت باقی بماند تا روکش دندان آماده شود، ممکن است بسیاری از بیماران در این مدت دچار دندان درد شده و همین مسئله سبب نگرانی آنها شود. از این رو بهتر است با دلایلی که سبب درد دندان تراش خورده برای روکش می شود آشنا شوید. هنگامی که دندانپزشک متخصص جهت آماده سازی دندان برای نصب روکش، اقدام به تراشیدن دندان می کند، لازم است دقت و ظرافت خاصی را در این زمینه به خرج دهد، در طول تراشیدن دندان، ضخامت زیادی از مینای دندان برداشته شده و در نتیجه لایه محافظتی از روی عاج دندان برداشته می شود. در واقع با تراشیدن مینای دندان که از عصب های دندان در برابر محرک های محیطی حفاظت می کرد، دندان حساس شده و بیمار احساس درد می کند.
طول دوره درمان روکش چه مدت طول می کشد؟
جدای از درمان های اولیه ی احتمالی مورد نیاز ( جراحی افزایش طول تاج، درمان ریشه، بیلداپ دندان و پست و کور ) جهت آماده شدن دندان برای روکش، حدودا 3 الی 4 هفته برای مراحل ساخت روکش زمان لازم است. این زمان به منظور چک کردن هر مرحله از ساخت روکش در داخل دهان است تا کار نهایی از نظر فرم و رنگ، طبیعی و زیبا و از نظر تطابق با دندان، دقیق و کاملا منطبق بر ساختار دندان زیرین باشد. به این ترتیب علاوه بر عملکرد و زیبایی مناسب، از ایجاد پوسیدگی ثانویه زیر روکش که از مشکلات شایع روکش های دندان است، جلوگیری به عمل می آید. البته در مورد روکش های تمام سرامیک مونولیتیک و همچنین در روکش های فلزی این مدت زمان کاهش خواهد یافت.
کدام یک از انواع روکش برای دندان شما مناسب تر است؟
هر کدام از انواع روکش های ذکر شده، محاسن و معایب خود را دارند. انتخاب مناسب از بین روکش های مختلف بستگی به دو فاکتور اساسی دارد. “استحکام” و “زیبایی” دو عاملی هستند که در انتخاب روکش مناسب از اهمیت بسیاری برخوردارند. البته ارزیابی اولویت هر کدام از این دو عامل نسبت به دیگری است که طرح درمان نهایی را مشخص می کند.
چه عواملی موجب شکستن روکش دندان می شوند؟
به طور کلی شکستن روکش دندان دو علت اصلی دارد. علت اول، لابراتواری است. به این صورت که اگر یک سری نکاتِ تخصصی در مراحل ساخت تاج (در لابراتوار) به خوبی رعایت نشود، بعد ها باعث پریدگی یا آسیب به تاج می شود. علت دوم عدم مراقبت درست از جانب بیمار است. چنانچه شخص به نکات و توصیه ها توجه نداشته باشد و به عنوان مثال خوراکی یا اشیاء سفت و سخت گاز بزند، ممکن است منجر به شکستن روکش دندان شود.
با روکش دندان شکسته چه کنیم؟
شکستگی روکش یک مورد اورژانسی نیست. ولی اگر اتفاق افتاد، بهتر است یک قرار ملاقات با دندانپزشک یا متخصص ترمیمی و زیبایی ترتیب داده شود تا روکش تعمیر و یا تعویض شود. این نکته را یاد آور می شویم که عدم توجه به شکستن روکش دندان و یا به تعویق انداختنِ مراجعه به متخصص، می تواند در آینده مشکلاتی مانند گیر پلاک میکروبی، مشکل لثه، پوسیدگی دندان، آسیب به دندان های مقابل یا مجاور و … را به همراه داشته باشد.
شکستگی روکش چطور درمان می شود؟
اگر شکستگی جزئی باشد (به عنوان مثال لب پر شدگی ایجاد شده باشد) می توان آن را ریپیر یا تعمیر کرد. معمولاً اینکار با کامپوزیتِ همرنگِ روکش انجام می شود. ولی زمانی که آسیب وارده زیاد است (و یا مثلاً لب پر شدگی گسترده است) باید روکش به طور کامل تعویض گردد.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
