تقویت مینای دندان چه راه هایی دارد؟

تقویت مینای دندان با راهکارهای کاربردی می تواند به سلامت کلی دندان های شما کمک زیادی بنماید. طبق اطلاعات انجمن دندانپزشکی آمریکا، مینای دندان شما سخت ترین ماده در کل بدن می باشد. مینای دندان همچنین با 96 درصد مواد معدنی، بالاترین ماده معدنی را دارا می باشد. این مواد معدنی که شامل فسفات و کلسیم هستند. مینای دندان را با دوام ساخته و از آن در برابر آسیب محافظت می نمایند.

درآمدی بر مینای دندان

با افزایش سن، سطح مواد معدنی در دندان و دهان به طور طبیعی کاهش می یابد. این فرآیند که به کاهش مواد معدنی (demineralization) معروف است، می تواند مینای دندان شما را ضعیف کرده و حتی منجر به پوسیدگی دندان شود. کاهش مواد معدنی و پوسیدگی دندان، زمانی اتفاق می افتد که باکتری ها و قند در دهان شما اسیدهایی ایجاد کنند که مینای دندان شما را از بین می برند. عوامل دیگر مانند خوردن غذاهای بسیار سفت و سخت نیز می توانند به مینای دندان شما صدمه بزنند. این امر به ویژه اگر مینای دندان شما ضعیف شده باشد، بیشتر صدق می کند. متأسفانه، زمانی که مینای دندان خود را از دست بدهید، نمی توانید آن را دیگر بازیابید.

برخلاف استخوان ها یا سایر قسمت های بدن شما، مینای دندان نمی تواند خود را بازسازی کند زیرا هیچ سلول زنده ای ندارد. از این رو، بدن شما سعی می کند با تأمین مواد معدنی دهان، که به فرآیند بازسازی مجدد معروف است، با اثرات کاهش مواد معدنی مقابله کند. بزاق که توسط غدد بزاقی موجود در دهان شما تولید می شود، حاوی فسفات، کلسیم و سایر مواد معدنی است که به طور طبیعی دندان های شما را تقویت کرده و دهان را از میکروب های معمولی پاک می کند. بزاق همچنین دهان شما را به محیط اسیدی کمتری تبدیل می کند. بدون از بین بردن مواد شیمیایی آن ها می توانند مینای دندان شما را ضعیف کرده و در برابر پوسیدگی دندان آسیب پذیر کنند. خوشبختانه امکان تقویت مینای دندان شما قبل از پوسیدگی دندان وجود دارد. در ادامه با روش های تقویت مینای دندان آشنا خواهیم شد.

مینای دندان چیست؟

مینای دندان (Tooth Enamel) سخت ترین پوشش بدن انسان است که قسمت خارجی دندان را می پوشاند. این قسمت از بخش بیرونی دندان که به عاج شهرت دارد محافظت می کند. بسیاری از موارد می توانند باعث کاهش استحکام مینای دندان یا تغییر رنگ آن ها و دندان ها شوند. تقویت و ترمیم مینای دندان به بهبود و افزایش سلامتی دندان ها کمک می کند.

وظیفه مینای دندان

این بافت سخت بر روی قسمت خارجی دندان ها قرار می گیرد و از آن ها محافظت می کند. ممکن است اقدامات روزمره ای که انجام می دهید، مانند جویدن، گاز گرفتن و خورد کردن به دندان های شما آسیب بزند اما مینای دندان از این آسیب ها جلوگیری می کند. همچنین مینای دندان از آسیب شیمیایی و آسیب ناشی از تغییرات دما نیز جلوگیری می کند.

فرسایش مینای دندان

درست است که مینای دندان محکم ترین بافت بدن می باشد اما همواره در معرض آسیب ها و فرسایش قرار دارد. این بخش از دندان معمولا با استخوان مقایسه می شود. اما استخوان در اثر آسیب یا شکستگی می تواند ترمیم خود به خودی داشته باشد. در صورتی که در مینای دندان این ویژگی وجود ندارد. در واقع اگر مینای دندان شما آسیب ببیند به صورت طبیعی ترمیم نمی شود و بهبود در اثر فعالیت سلول ها دیده نمی شود زیرا این بخش عاری از سلول می باشد. عوامل متعددی هستند که می توانند به مینای دندان های شما آسیب بزنند.

دلایل فرسایش مینای دندان

فرسایش مینای دندان زمانی رخ می دهد که PH محیط دندان ها از مقدار طبیعی آن کمتر شده و محیط اسیدی شود. عوامل متعددی می تواند باعث این تغییر PH شوند مانند:

• مصرف انواع نوشابه ها از جمله نوشابه های گازدار و انرژی زا
• برگشت اسید معده به دهان در اثر ریفلاکس (اسیدهای معده بسیار قوی هستند.)
• نوشیدنی های حاوی برخی آبمیوه ها مثل مرکبات
• مصرف بسیار زیاد قند و نشاسته
• مصرف زیاد مواد اسیدی مانند سرکه یا ترشیجات
• انواعی از مشکلات گوارشی که باعث اسیدی شدن محیط دهان می شوند.
• مصرف برخی داروها مثل آسپرین
• خشکی دهان و کم بودن بزاق
• عدم استحکام مینای دندان به دلیل مشکلات ژنتیکی و ارثی
• در برخی از موارد عوامل محیطی مانند دندان قروچه یا ساییدگی زیاد دندان ها به علت استرس و اضطراب می تواند استحکام مینای دندان را کاهش دهد.

علائم فرسایش مینای دندان

علائم این مشکل بسته به شدت فرسایش می تواند متفاوت باشد اما به صورت کلی وجود یک سری علائم خبر از فرسایش مینای دندان می دهند. اگر در هنگام مصرف مواد غذایی شیرین مثل شکلات یا انواع شیرینی ها احساس درد در دندان های خود داشتید مستعد آسیب مینای دندان هستید. همچنین ایجاد حساسیت نسبت به مواد سرد یا گرم نیز می تواند نشان دهنده مراحل اولیه فرسایش باشد. اگر مشاهده کردید رنگ دندان هایتان کمی تغییر کرده، می توان آن را نشانه ای از فرسودگی مینای دندان تلقی کرد. از علائم دیگر می توان به ترک برداشتن یا خشن شدن لبه های دندان اشاره کرد. همچنین فرو رفتگی هایی که در سطح دندان ها ایجاد می شوند می توانند ناشی از فرسایش مینای دندان باشند.

حتما بخوانید: ساییدگی دندان و راههای درمان آن

عوارض فرسایش مینای دندان

فرسایش مینای دندان در صورتی که درمان نشود می تواند مشکلات متعددی را برای شما به وجود آورد. این فرسایش می تواند باعث از بین رفتن بخش زیادی از دندان های شما شده و شما را مجبور کند تا برای بهبود آن از درمان های پیچیده و طولانی مدت دندانپزشکی استفاده کنید. در صورت ادامه فرسایش مینای دندان، می تواند باعث ایجاد حساسیت های شدید نسبت به سرما و گرما، زرد و لکه دار شدن دندان ها، شکستگی دندان ها و ایجاد حفره شود. این عوارض بسته به مدت زمان فرسایش و پیشرفت آن، راه های درمانی متفاوتی دارند.

روش های تقویت مینای دندان

1-در انتخاب نوع خمیر دندان نهایت حساسیت را داشته باشید.

شاید فکر کنید که همه خمیردندان ها از یک فرمول ساخته می‌ شوند و دقیقا مشابه هم هستند. اما لطفا شما چنین تصور اشتباهی نداشته باشید. اگر به قیمت خمیردندان ها توجه کنید می‌ بینید که محدوده قیمت آن ها خیلی با هم تفاوت دارد. ما میتوانیم یک خمیردندان 2 هزار تومنی بخریم و یا حتی می‌ توانیم خمیردندانی به ارزش 50 هزار تومن داشته باشیم. باور کنید همه خمیردندان ها خوب نیستند. بنابراین شما باید در انتخاب خمیر دندان دقت کنید و حساسیت به خرج دهید. همیشه سعی کنید خمیردندانی را انتخاب کنید که حاوی فلوراید باشد. زیرا فلوراید یک تقویت کننده ذاتی برای تقویت مینای دندان است. خمیردندان هایی که حاوی موارد زیر باشند میتوانند تا حداقل حدود 3 تا 12 درصد از تحلیل رفتن مینای دندان پیشگیری کنند:

• سدیم کلراید
• عنصر کلسیم محلول
• فسفات
• یون فلوراید

همه مواد بالا مواد معدنی محسوب می شوند. مینا دندان هم دقیقا از چنین مواد معدنی تشکیل شده است. زمانی که مینا دندان تحلیل میرود یعنی با کمبود مواد معدنی مواجه شده است. استفاده از خمیر دندان های حاوی مواد معدنی بالا به تقویت مینا دندان کمک می کند.

2-آدامس بجوید، اما… بدون شکر

جویدن آدامس مادامی که بدون شکر باشد نه تنها ضرری برای دندان ها ندارد، بلکه فایده هم دارد. در کل فرآیند جویدن مفید است. زیرا باعث افزایش ترشح بزاق می شود. اگر دقیقا پس از مصرف خوراکی های مفید یا مواد غذایی، آدامس بدون قند بجوید، بزاق دهان ترشح می ‌شود. در بزاق، آنزیم هایی وجود دارند که به جذب کلسیم و فسفات کمک زیادی می‌ کنند. ترشح بزاق قادر است اسید تولید شده ناشی از تجزیه برخی از مواد غذایی در دهان را خنثی کند. و PH دهان را در محدوده تعادل نگاه می ‌دارد. مطالعات متعدد نشان می‌ دهد که جویدن آدامس بدون قند در مدت 20 دقیقه به پیشگیری از پوسیدگی دندان های شما کمک زیادی می کند.

3-دور قند، شکر و نشاسته را خط بکشید.

برخی غذا ها واقعا برای سلامتی دندان ها و مینای دندان مضر هستند. برخی از این غذا حاوی مواد مغذی زیاد هستند و برای سلامتی کلی بدن ما مفید هستند. اما ماهیت آن ها به گونه ای است که به دندان ها آسیب میرسانند. به طور کلی موارد زیر برای سلامتی دندان ها مضر هستند و برای تقویت مینا دندان بهتر است کمتر مصرف شوند:

غذا ها و خوراکی های:

• سفت و سخت
• شیرین و سرشار از قند و شکر یا نشاسته
• چسبناک
• همراه با رنگ ها و شیرین کننده های مصنوعی
• فرآوری شده
• میوه ها، غذاها و خوراکی هایی که بزاق دهان را کاهش می دهند.

حتما بخوانید: تاثیر شیرینی روی دندان

غذاهایی که برای تقویت مینا مناسب هستند را بیشتر مصرف کنید.

برای تقویت مینای دندان خود اگر هیچکاری هم نمی کنید، دست کم مواد غذایی حاوی مواد معدنی بخورید. بدن تمام تلاش خود را می کند تا مواد معدنی را جذب کند. همه انواع لبنیات داراری مقادیر بالایی از مواد معدنی مثل کلسیم و فسفر هستند که در تولید و ترمیم مینای دندان نقش موثری دارند.

مسواک بزنید.

مسواک زدن پس از مصرف مواد غذایی و خوراکی ها و حتی نوشیدنی هایی که باعث لکه دار شدن دندان ها می شوند همیشه باید مورد توجه قرار بگیرد. دست کم روزی 2 بار باید با خمیر دندان های با کیفیت مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید. پیشتر از این می گفتند هر 6 ماه یکبار مسواک خود را باید تعویض کنید. اما اکنون توصیه می شود که هر 3 تا 4 ماه حتما اقدام به تعویض مسواک کنید. هر بار که مسواک به دست می گیرید باید با اصول صحیح به مدت 2 الی 3 دقیقه مسواک بزنید. و در همه جهات دندان ها را تمیز کنید. علاوه بر دندان ها، از تمیز کردن و مسواک زدن زبان هم نباید غافل شد. زیرا زبان محل تجمع شمار زیادی از باکتری ها است. و با هر بار برخورد به مینای دندان باعث انتقال باکتری به سطح آن می

شود. برای تقویت مینای دندان لازم است که مواد غذایی روی سطح یا لا به لای دندان ها را با نخ دندان از بین ببرید زیرا اگر اینکار را نکنید، مینا فرسوده می ‌شود.

اگر مشکل گوارشی دارید لطفا درمانش کنید.

هیچکس نمی‌ تواند ارتباط بین دستگاه گوارش و عملکرد گوارشی را با سلامت دهان و دندان انکار کند. اما متاسفانه افراد کمی به این ارتباط توجه می‌ کنند. اگر سوزش سر دل یا بیماری ریفلاکس معده به مری دارید حتما باید آن را درمان یا مدیریت کنید. بازگشت اسید به مری و دهان می‌ تواند محیط دهان را اسیدی کنید. محیط اسیدی نیز بد ترین محیط برای مینای دندان می باشد. بنابراین برای تقویت مینا دندان باید مشکلات گوارشی را درمان یا مدیریت کنید.

میوه و آب میوه ها را در حد اعتدال مصرف کنید.

در حالی که میوه بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل است، می تواند بسیار اسیدی نیز باشد. برخی از میوه ها که بیشترین تاثیر را در تخریب مینای دندان دارند، مرکبات هستند. مانند گریپ فروت و پرتقال که به دلیل خاصیت اسیدی بودنشان به مرور زمان دندان ها را آسیب پذیر می کند. آب میوه ها نسبت به میوه های طبیعی در وهله بد تری قرار دارند زیرا اغلب حاوی قند های اضافی و اسانس هستند و نسبت به میوه ها عامل اسیدی تری به شمار می روند.

غذاهای غنی از مواد معدنی بخورید.

دندان ها دارای ماهیت متخلخل هستند و می توانند مواد معدنی مفید را جذب کنند و یا به سادگی از دست بدهند. نکته اصلی این است که اطمینان حاصل شود که دندان ها بیشتر از مقدار از دست رفته، مواد معدنی را دریافت می کنند که به این فرآیند را مجدد سازی گفته می شود. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به از بین رفتن پلاک های دندانی کمک می کند. با این حال، انجام این امور تاثیری در بازسازی مجدد دندان ها ندارد، برای حفظ استحکام دندان ها باید رژیم غذایی سرشار از مواد معدنی داشته باشید. غذاهای غنی از مواد معدنی عبارت اند از: آبگوشت، تخم مرغ، سبزیجات مانند کلم بروکلی، اسفناج، ریحان، قارچ و … .

حتما بخوانید: تاثير رژيم غذايي در بهداشت دهان و دندان و پروتزهاي دنداني بخصوص لمينيت ها و كامپوزيت ونيرها

غذاهای سرشار از ویتامین های محلول در چربی مصرف کنید.

غذاهای سرشار از ویتامین  A، D ،E و K2 می توانند سلامت دندان ها و مینا را بهبود بخشند. ویتامین D به جذب کلسیم و فسفر کمک می کند. در حالی که  ویتامینK2  تضمین کننده رسیدن کلسیم به دندان ها و استخوان ها می باشد. مراقب مصرف مکمل های حاوی مقدار زیاد ویتامین محلول در چربی باشید زیرا این مواد می توانند باعث مسمومیت شما نیز شوند.

نوشیدن آب فراوان

نوشیدن آب به دفع مواد غذایی مضر و باکتری ها از سطح دندان ها و لثه کمک می کند. همچنین، نوشیدن آب به رقیق شدن اسید مضر ناشی از مواد غذایی و از بین رفتن باکتری در دهان کمک می کند. خشکی دهان می تواند دندان های شما را در معرض پوسیدگی دندان قرار دهد و نوشیدن آب به تولید بزاق و شستن دندان ها کمک می کند.

دندان قروچه را متوقف کنید.

دندان قروچه با گذشت زمان می تواند مینای دندان شما را از بین ببرد و لایه های عمیق تری از دندان های شما (عاج) را نشان دهد. اگر شما نیز از این مشکل رنج می برید بهتر است با دندانپزشک خود مشورت کرده تا او بهترین گزینه درمانی را به شما ارائه دهد.

هیپوپلازی مینای دندان چیست؟    

هیپوپلازی یکی از مشکلات رایج مینای دندان در کودکان است. هیپوپلازی، هم در دندان‌ های شیری و هم در دندان‌ های دائمی دیده می‌ شود. در چنین شرایطی، مینای دندان نازک شده و شبیه به یک لایه گچی می ‌شود. از علائم بصری این مشکل می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد لکه‌های سفید روی دندان
• سفید شدن غیر عادی بخشی یا تمام قسمت ‌های دندان
• وجود شیار یا لایه لایه شدن دندان
• حساسیت دندان نسبت به سرما یا گرما
• بروز حفره‌های دندانی
• ایجاد لکه‌ های زرد روی قسمت عاج دندان
• ساییدگی دندان

این عارضه، باعث می‌ شود دندان‌ ها در برابر پوسیدگی، مقاومت پایینی داشته باشند. برخی از دلایلی که باعث بروز این مشکل می ‌شوند عبارتند از:

• آسیب و فشار بر روی دندان ها
• عفونت دهانی
• کمبود ویتامین یا مواد معدنی بدن
• ابتلا به یرقان و بیماری‌ های کبدی
• ابتلا به سلیاک
• ابتلا به سندروم‌ های ارثی مانند سندروم آشر، سکل، هیملر و…
• کمبود ویتامین یا نقص در سلامتی مادر در زمان بارداری
• مصرف سیگار یا الکل توسط مادر باردار
• افزایش وزن مادر در زمان بارداری

هر چه زودتر بتوانید این عارضه را تشخیص دهید و برای جلوگیری از پیشرفت آن اقدام نمایید، در درمان آن موفقیت بیشتری خواهید داشت. چکاپ‌ های منظم می ‌تواند در تشخیص زودهنگام این بیماری، مفید باشد.

سوالات متداول

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران