شکست ایمپلنت دندان یک مساله مهم است که هم برای بیمار و هم برای جراح بسیار چالش برانگیز است. کاشت دندان با ایمپلنت هر چقدر هم که با دوام یا تضمین شده باشد، می تواند به دلیل سهل انگاری، بهداشت نامناسب دهان و دندان یا عوامل خارجی خاصی تحت تأثیر قرار گرفته و شکست بخورد. زمانی که ایمپلنت دندان شکست بخورد (یا اصطلاحاً پس زده شود)، می تواند درد، ناراحتی و علائم آزاردهنده دیگری ایجاد کند. آنچه در این مقاله می‌خوانید همه چیز درباره نحوه شکست و علائم پس زدن ایمپلنت به همراه روش‌های درمان و پیشگیری از آن است.
برای کاشت ایمپلنت دندان موفق، علاوه بر این که عمل جراحی باید توسط متخصص و ایمپلنتولوژیست حرفه ای انجام بگیرد و جنس ایمپلنت دندان نیز مناسب باشد، حفظ و نگهداری از آن پس از کاشت نیز اهمیت بالایی دارد. اکثر افراد کاندید مناسبی برای کاشت ایمپلنت هستند. در صورتی که استخوان فک کافی داشته باشید که به جراح اجازه دهد پایه ایمپلنت را در استخوان فک بکارید و به بیماری های پریودنتال نیز دچار نباشید، مانعی برای کاشت ایمپلنت وجود نخواهد داشت. اما معمولاً متخصصان دندانپزشک کاشت ایمپلنت را به افراد زیر توصیه نمی کنند:
- افراد سیگاری
- افرادی که به بیماری سیستم ایمنی دچار هستند یا داروهایی در ارتباط با آن مصرف می کنند.
- افرادی که در ناحیه گردن یا سر، رادیو تراپی انجام میدهند.
- بیمارانی که مبتلا به دیابت کنترل نشده هستند.
معمولاً متخصصان دندانپزشک با انجام برخی تست ها شرایط شما را بررسی کرده و مشخص می کنند که آیا کاندید مناسبی برای انجام ایمپلنت هستید یا خیر. در هر صورت نمی توان گفت که درصد موفقیت و یا عدم موفقیت در ایمپلنت دندان برای همه یکسان است. در اکثر موارد بیمارانی که از سلامت عمومی کافی برخوردار باشند و تراکم استخوان فک کافی پس از کشیدن دندان موجود باشد، دلیلی ندارد که کاشت ایمپلنت برای آن ها با شکست مواجه شود. به طور کلی عوامل موثر در موفقیت آمیز بودن ایمپلنت دندان، داشتن لثه های سالم و تراکم استخوان کافی برای نگهداری ایمپلنت، بهداشت دهان و دندان و تبحر متخصص دندانپزشک است که از عوامل تاثیر گذار روی دوام و طول عمر ایمپلنت دندان نیز می باشند.
علائم پس زدن ایمپلنت کدامند؟
- مشکل در جویدن
- التهاب لثه
- تحلیل لثه و استخوان
- افزایش تورم
- شل شدن ایمپلنت
- درد یا ناراحتی شدید
حتما بخوانید: بریج یا ایمپلنت کدام یک را انتخاب کنیم؟
چرا ایمپلنت ها دچار شکست شده یا پس زده می شوند؟
عوامل مختلفی می توانند باعث شکست یا پس زدن ایمپلنت دندان شوند که مهم ترین آن ها موارد زیر هستند:
- پری ایمپلنتیت
- شکست در فرآیند جوش خوردن ایمپلنت به استخوان
- آسیب به عصب و بافت های دیگر
- مشکلات سینوس
- کاشت سریع ایمپلنت
- واکنش آلرژیک
- واکنش جسم خارجی
- آسیب دیدن ایمپلنت
- بهداشت نامناسب دهان و دندان
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
قطعا سطح رسیدگی به بهداشت دهان و دندان و سبک زندگی در موفقیت یا عدم موفقیت در ایمپلنت دندان تاثیر گذار است. چنانچه بیمار آنچنان که باید، توصیه های متخصص و جراح ایمپلنت خود را اجرا نکند و در رسیدگی به بهداشت دهان و دندان کم کاری کند، ممکن است خیلی زود با علائم پس زدن ایمپلنت دندان و شکست آن مواجه شود.
بیماری پری ایمپلنتیت
پری ایمپلنتیت (Peri-implantitis) یا عفونت ایمپلنت دندان، یکی از دلایل اصلی شکست ایمپلنت دندان است. عفونت ایمپلنت یا اطراف آن، می تواند در طی جراحی ایمپلنت یا بعد از جراحی ایجاد شود. همچنین سمنت یا همان چسبی که برای اتصال روکش دندان بر روی پایه ایمپلنت استفاده می شود، ممکن است از زیر روکش نشت پیدا کرده و به داخل بافت لثه وارد شود. در این وضعیت عفونت در لثه ایجاد می شود که می تواند منجر به شکست ایمپلنت شود. پری ایمپلنتیت یا عفونت ایمپلنت می تواند بر روی بافت های سخت و نرم و همچنین استخوان اطراف ایمپلنت تأثیر بگذارد. پری ایمپلنتیت می تواند باعث از دست دادن استخوان اطراف ایمپلنت و شکست کامل ایمپلنت شود. البته این شرایط بعضی اوقات قابل درمان است، اما در بیشتر موارد باید ایمپلنتِ شکست خورده برداشته شده و یک ایمپلنت جایگزین قرار داده شود. بیماران با لثه های نازک، بیماران مبتلا به دیابت، افراد سیگاری و کسانی که بهداشت دهان و دندان آنها ضعیف است، به میزان بیشتری در معرض عفونت ایمپلنت قرار خواهند داشت.
حتما بخوانید: مراحل درمانهاي ايمپلنتي از جراحي تا پروتز
شکست فرآیند استئواینتگریشن
استئواینتِگریشِن (Osseointegration) به فرآیند جوش خوردن ایمپلنت کاشته شده به استخوان فک گفته می شود. این روند، پس از انجام عمل جراحی ایمپلنت شروع شده و معمولا طی چند هفته تا چند ماه پس از عمل ادامه دارد. هرگونه مشکل در فرآیند جوش خوردن ایمپلنت دندان به استخوان می تواند باعث عدم موفقیت در ایمپلنت شود. عوامل زیادی می توانند باعث این اتفاق شوند و محتمل ترین آن ها شامل موارد زیر می شود:
- تراکم ناکافی استخوان
- موقعیت نادرست ایمپلنت کاشته شده
- آسیب به بافت های اطراف
- بارگذاری بیش از حد یا کاشت ایمپلنت یک روزه
- وارد شدن ضربه به ایمپلنت یا شکستگی آن
- عفونت دندان یا شکست ایمپلنت دندان
- آسیب عصب و بافت
یک احتمال دیگر برای عدم موفقیت در ایمپلنت دندان که بسیار نادر است، احتمال آسیب به ساختارهای اطراف ایمپلنت شامل اعصاب و عروق خونی است.
هنگامی که ایمپلنت با فاصله بسیار نزدیکی به عصب قرار بگیرد، بیمار ممکن است درد طولانی مدت، بی حسی یا گزگز در گونه، زبان، چانه، لب ها یا لثه های خود را تجربه کند. آسیب عصب و بافت می تواند موقتی یا دائمی باشد و در این حالت ممکن است نیاز به برداشته شدن فیکسچر و یا پایه ایمپلنت باشد.
مشکلات سینوس
در برخی افراد که برای یک مدت طولانی دندان های آسیاب خود در فک بالا را از دست داده اند، شاهد کاهش تراکم استخوان و تحلیل رفتن آن خواهیم بود. در چنین شرایطی غشای سینوس ماگزیلاری به پایین نزول پیدا کرده و عملا کاشت ایمپلنت را با مشکل مواجه می کند. افرادی که با این مشکل مواجه هستند باید پیش از انجام جراحی کاشت ایمپلنت اقدام به جراحی سینوس لیفت کنند. طی این عمل سینوس ماگزیلاری به بالا هدایت می شود و زیر آن با بافت استخوانی پر می شود. پس از اضافه شدن موفقیت آمیز استخوان و افزایش تراکم آن، ایمپلنت کاشته می شود. چنانچه سینوس لیفت صورت نگیرد، پس از کاشت، ایمپلنت باعث سوراخ شدن غشای سینوس شده که این به نوبه خود موجبات آلودگی و عفونت سینوس را فراهم می کند. عفونت سینوس و جابجایی ایمپلنت از دیگر علائم شکست ایمپلنت یا پس زدن آن محسوب می شود.
کاشت ایمپلنت یک روزه و ایجاد اورلود یا اضافه بار روی آن (Overloading) گاهی اوقات مطابق درخواست بیمار یا ترجیح جراح، ممکن است ایمپلنت به صورت فوری و یا یک روزه کاشته شود. یعنی جراح بلافاصله پس از قرار دادن پایه ایمپلنت در داخل استخوان فک، اباتمنت و روکش دندان را نیز روی پایه قرار می دهد. به عبارت ساده تر تمام پروسه عمل و پروتز که در حالت معمولی می بایست در دست کم 3 جلسه صورت بگیرد، طی یک جلسه انجام داده می شود. کاشت ایمپلنت یک روزه شاید به دلیل کاهش مدت زمان پروسه به تسریع روند بهبودی، کاهش میزان مراقبت های بعد از جراحی ایمپلنت و … کمک کند، اما می تواند باعث بروز عوارض در برخی افراد شود. برای مثال افرادی که تراکم استخوان کافی ندارند، کاشت ایمپلنت یک روزه و قرار دادن اباتمنت و روکش دندان روی آن می تواند باعث سنگین شدن ایمپلنت و نمایان شدن علائم پس زدن یا شکست ایمپلنت شود. زیرا زمان کافی برای استخوان سازی در اطراف ایمپلنت وجود ندارد و یا سرعت آن کم است. به همین دلیل توصیه می شود کسانی که بافت استخوان کافی و مناسب ندارند پس از پیوند استخوان و مستحکم شدن آن اقدام به کاشت کنند و از انجام ایمپلنت یک روزه و فوری خودداری کنند.
حتما بخوانید: بازسازي لبخند توسط ايمپلنت هاي دنداني در ناحيه خط لبخند
واکنش آلرژیک به جسم خارجی
این روزها، ایمپلنت های دندانی معمولاً از آلیاژ تیتانیوم ساخته می شوند، که در بعضی موارد حاوی مقادیر جزئی یا رگه هایی از فلز نیکل هستند. اگرچه این امر بسیار نادر است، اما برخی از بیماران می توانند واکنش التهابی یا آلرژیک به آلیاژ تیتانیوم و نیکل داشته و علائمی را تجربه کنند.
علائم آلرژیک به فلزات و موارد خارجی می تواند شامل موارد زیر باشند:
- احساس سوزن سوزن شدن
- تورم
- خشکی دهان
- از بین رفتن چشایی
- و حتی سندرم خستگی مزمن
آزمایش MELISA که مخفف Memory Lymphocyte Immunostimulation Assay، تنها راه برای بررسی حساسیت و آلرژی به تیتانیوم یا فلزات دیگر است. اما حتی در صورت حساسیت به فلز تیتانیوم، هنوز می توانید بدون ترس از پس زدن یا عدم در موفقیت ایمپلنت صاحب ایمپلنت شوید. شما می توانید به جای ایمپلنت های تیتانیومی از نمونه های زیرکونیا استفاده کنید. ایمپلنت زیرکونیا مانند تیتانیوم با دوام است اما در ساختار آن فلز وجود ندارد.
پس زدن ایمپلنت دندان توسط سیستم ایمنی بدن
به دنبال عمل پیوند هر عضوی، بدن بیمار ممکن است عضو پیوندی را رد کرده و قبول نکند. در موارد نادر نیز ممکن است سیستم ایمنی شخص، ایمپلنت را به عنوان یک جسم خارجی قبول نکند و آن را پس بزند. زیرا بخش‌های مختلف دستگاه ایمنی در برخی افراد ایمپلنت را جزئی از بدن نمی دانند و احتمال اینکه آن را به عنوان یک تهدید جدی برای سلامتی بدن ببینند زیاد است.
آسیب دیدن خود ایمپلنت
علیرغم اینکه ایمپلنت های دندانی از فلزات مستحکمی مانند تیتانیوم ساخته می شوند، اما ممکن است تحت شرایطی دچار آسیب فیزیکی شوند. برای مثال امکان خم شدن یا شکستن آن ها در صورت برخورد ضربه ناگهانی به صورت، وارد شدن فشار مداوم به دندان ها مانند دندان قروچه و … وجود دارد. زمانی که ضربه سنگینی به صورت و ایمپلنت کاشته شده وارد شود، امکان جابجایی، خونریزی و عوارض دیگری که می تواند منجر به شکست و عدم موفقیت در ایمپلنت دندان شود وجود خواهد داشت.
حتما بخوانید: شل شدن پيچ ايمپلنت و راههاي درمان آن
سایر عوامل تاثیرگذار بر روی شکست ایمپلنت دندانی
در حالی که پری ایمپلنت و عدم موفقیت استئواینتگریشن دو عامل اصلی عدم موفقیت در ایمپلنت هستند، دلایل و علل زیر نیز می توانند در این شکست دخالت داشته باشند:
- دیابت
- بیماری لثه
- کوچک بودن فک یا ناکافی بودن توده استخوانی
- مکان نادرست کاشت ایمپلنت دهان
- مصرف برخی داروها
- جاگذاری ضعیف ایمپلنت
- برخی بیماری ها از جمله سرطان
- سیگار کشیدن
- دندان قروچه
افرادی که بیماری های مزمنی مانند دیابت، اختلالات خود ایمنی، سرطان و پوکی استخوان دارند، ممکن است در خطر بیشتری برای شکست ایمپلنت قرار داشته باشند. حتی ممکن است فرد مبتلا به پریودنتیت مستعد ابتلا به پری ایمپلنت باشد که می تواند خطر تخریب استخوان و عفونت های بعد از جراحی را افزایش دهد. بیماری لثه نیز می تواند باعث پوسیدگی دندان یا عدم موفقیت در ایمپلنت شود. به همین دلیل رعایت بهداشت دهان و دندان امری ضروری است.
حتما بخوانید: درمان آپنه در هنگام خواب توسط دستگاههای دهانی برند سومنودنت
درمان شکست ایمپلنت چیست؟
بسته به اینکه علت عدم موفقیت در ایمپلنت چیست روش درمان آن نیز متفاوت خواهد بود. برای مثال اگر از عفونت ایمپلنت دندان رنج می برید احتمالا در صورت عدم درمان عفونت نیاز باشد که ایمپلنت برداشته شده و پس از التیام کامل ناحیه عمل، مجددا جراحی دیگری برای کاشت صورت بگیرد. روش درمان عدم موفقیت در ایمپلنت دندان به علت اصلی بروز آن نیز بستگی دارد. به عنوان مثال:
- اگر دلیل شکست ایمپلنت پری ایمپنتیت است، میتوانید با تمیز کردن و شستشوی ایمپلنت آن را درمان کنید.
- اگر دلیل شکست ایمپلنت بیماری بافت های دهان است با ارتقاء بهداشت دهان و دندان میتوان آن را برطرف کرد.
- و اگر دلیل عدم موفقیت در ایمپلنت به خاطر وارد شدن ضربه یا استرس فیزیکی به توده استخوانی فک باشد، اولین گام برداشتن بافت های ملتهب اطراف ایمپلنت دندان است و سپس عمل پیوند استخوان. البته بسته به میزان آسیب و ضربه ممکن است نیاز باشد تاج ایمپلنت را نیز تعویض کنید.
چگونه از شکست ایمپلنت پیشگیری کنیم؟
بهترین راه برای جلوگیری از شکست ایمپلنت دندان، اطمینان از رعایت بهداشت دندان است که خود شامل موارد زیر می‌شود:
- تمیز کردن دندان ها با مسواک و خمیر دندان مناسب
- استفاده از نخ دندان
- شستشو دهان با دهانشویه ضد باکتری
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه
- رعایت رژیم غذایی مناسب
- پرهیز از عاداتی که ممکن است به ایمپلنت آسیب بزند.
- ترک سیگار و مشروبات الکلی
سوالات متداول
کاشت ایمپلنت دندان برای چه افرادی مناسب است؟
هر فردی که در جستجوی روشی برای جایگزینی دندان است، می‌تواند از کاشت دندان بهره بگیرد. کاشت ایمپلنت دندان برای تمام گروه های سنی مناسب است، به شرط آن که متقاضی درمان از سلامت عمومی مناسبی برخوردار باشد و رشد فک کامل شده باشد. در اکثر موارد در محل دندان غائب باید استخوان کافی برای نگهداشتن ایمپلنت وجود داشته باشد. حتی اگر استخوان تحلیل رفته باشد، می توان این مشکل را با پیوند استخوان جبران کرد تا در محلی که دندان برای مدت طولانی وجود نداشته و استخوان تحلیل رفته است، استخوان کافی برای نگه داشتن ایمپلنت ایجاد شود.
راه حل جایگزینی All-on-4 چیست؟
تکنیک All-on-4راه حلی فوری و مقرون به صرفه برای افرادی است که می خواهند دندان های مصنوعی غیرطبیعی، آزاردهنده و لق را با یک دست دندان ثابت جایگزین کنند. همچنین این راه حل به بیمارانی توصیه می شود که دچار بیماری های پیشرفته دندانی هستند و می خواهند بدون استفاده از دندان مصنوعی عملکرد کامل دندان ها را بازیابند. سیستم All-on-4 ضرورت پیوند بافت و استخوان را برای اکثر بیماران از بین می برد، البته ممکن است لازم شود که عمل لیفت (بالا بردن) سینوس یا ایمپلنت دیگری همزمان با جراحی اولیه انجام شود.
چه مدت پس از جراحی ایمپلنت می توانم به سر کار برگردم؟
فردای روز جراحی می توانید در محل کار حاضر شوید، مگر آن که متخصص دندانپزشک دستور دیگری داده باشد. برای تسکین ناراحتی جزئی نیز دارو تجویز می شود.
جراحی کاشت ایمپلنت دندان چقدر طول می کشد؟
کاشت ایمپلنت دندان بسته به محل و تعداد ایمپلنت ها 60 الی30 دقیقه طول می کشد.
ماندگاری ایمپلنت دندان چقدر است؟
امروزه ایمپلنت یکی از بادوام ترین و پیش‌بینی پذیرترین روش های جایگزینی دندان است. اگر به خوبی از ایمپلنت های خود مراقبت کنید، دندان کاشته شده سال های سال در دهان باقی خواهد ماند. بسیاری از ایمپلنت ها بیش از 40 سال محکم و استوار در استخوان فک باقی می مانند.
اگر دندان برای مدتی طولانی کشیده شده باشد، آیا استخوان فک می تواند ایمپلنت را قبول نماید؟
هنگامی که دندان خود را از دست می دهید، در عرض 4 الی 6 ماه اول پس از کشیدن دندان، 40 درصد از حجم استخوان حامی از دست خواهد رفت! ایمپلنت دندان به حفظ مقدار زیادی از استخوان اصلی که دندان را حمایت کرده کمک می کند. البته اگر ایمپلنت در عرض چند هفته پس از کشیدن دندان در داخل دهان کاشته شود. اگر حجم استخوان از دست رفته بود، بیمار شاید همچنان بتواند از ایمپلنت استفاده کند، که به مقدار حجم از دست رفته استخوان بستگی دارد. گاهی اوقات پیوند استخوان برای افزایش حجم استخوانی که پیچ ایمپلنت در آن خواهد نشست ضروری است. در این موارد، مدت زمان خاصی نیاز است تا پیوند استخوانی خوب جوش بخورد و بعد از آن می توان پیچ ایمپلنت را داخل استخوان جای گذاری کرد.
حس ایمپلنت همانند دندان طبیعی خواهد بود؟
در اطراف ریشه دندان ها الیاف نازکی هستند که ریشه دندان را به استخوان اطراف متصل می کنند و یکی از مهمترین عملکرد آن ها تحمل فشارهایی است که به دندان وارد می شود. به همین دلیل هنگام جویدن، حس فشار به خوبی، در دندان طبیعی درک می شود. در اطراف ایمپلنت این الیاف وجود ندارند در نتیجه احساس جویدن و فشار روی آن نسبت به دندان طبیعی متفاوت است.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
