قطره آهن یکی از ضروری ترین مکمل ها برای نوزادان و کودکان محسوب می شود و سلامت آن ها تا حد زیادی در گرو قطره آهن است. شاید در مورد اهمیت آهن برای زنان، به ویژه زنان باردار و شیرده شنیده باشیم؛ اما این ماده مغذی کلیدی، برای نوزادان در طول سال اول زندگی و سال های بعد از آن ضروری است و یکی از عناصری است که رشد بچه ها را تضمین می کند. آهن یک ماده مغذی ضروری برای ساخت هموگلوبین (جزء کلیدی گلبول های قرمز خون) است که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کند. وقتی بدن ما آهن کافی دریافت نمی کند، گلبول های قرمز نمی توانند به اندازه کافی تولید شوند و بافت ها و اندام های ما اکسیژن کافی دریافت نخواهند کرد. همه این ها برای رشد و تکامل مناسب سن لازم است. یک متخصص تغذیه و سخنگوی آکادمی تغذیه و رژیم غذایی، می گوید که اگر نوزاد دچار کمبود آهن باشد، ممکن است دچار نقص ها و تأخیر در رشد شناختی و رفتاری شود. سیاه شدن دندان نوزاد توسط قطره آهن یکی از مشکلاتی است که والدین در رابطه با آن با متخصصین این حوزه درمانی صحبت می کنند. آیا راهی برای رفع سیاهی دندان ناشی از قطره آهن وجود دارد؟ بهترین راهکار برای از بین بردن سیاهی دندان ناشی از قطره آهن چیست؟ و این که چه کنیم تا دندان کودک سیاه نشود؟ از جمله سوالاتی است که از متخصص دندانپزشک اطفال پرسیده می شود.
پوسیدگی دندن کودکان چیست؟
پوسیدگی دندان کودکان، شایع ترین علت مراجعه والدین به دندانپزشکی اطفال است. رویش دندان های شیری از سن 6 ماهگی آغاز می گردد و در سن 7 سالگی این دندان ها به مرور زمان شروع به افتادن می کنند و دندان های دائمی جای دندان های شیری را می گیرند. در صورتی که مراقبت های لازم برای دندان ها انجام نشود، دندان های کودکان دچار پوسیدگی می شوند و می توانند تاثیرات مخربی را از خود به جای بگذارند. دندان هایی که دچار پوسیدگی می شوند، منجر به درد ومشکلات بسیاری می شوند و لازم است تا هر چه سریع تراقدامات درمانی لحاظ شود. بسیاری از کودکان در سنین کم دچار پوسیدگی های دندان های شیری می شوند و این مشکل یکی از مشکلات رایج در میان کودکان است. رفع پوسیدگی دندان در کودکان اهمیت بالایی دارد زیرا احساس درد موجب مشکلات تغذیه و ظاهر نازیبا برای کودک می شود و بر رشد او نیز تاثیرگذار است. به دلیل این که مشکل پوسیدگی در سنین خیلی کم کودک آغاز می شود، درمان آن هم برای کودک، هم برای والدین و هم برای متخصص دندانپزشک اطفال کار دشواری می باشد. به همین دلیل بهتر است با در نظر گرفتن برخی نکات ساده از بروز مشکلات ناشی از رفع و درمان پوسیدگی جلوگیری کرد. متاسفانه پوسیدگی زودرس دندان ها در کودکان در دسته بیماری های عفونی و شایع است که بیشتر کودکان را به خود درگیر کرده است.
علائم پوسیدگی دندان کودکان چیست؟
لکه های رنگی بر روی دندان
حل شدن مینای دندان؛ مصرف زیاد نوشیدنی های گازدار و اسیدی نیز موجب حل شدن مینای دندان در خود می شوند که معمولا با لکه های زرد، قهوه ای و مشکی قابل رویت است.
خشکی دهان
بزاق نقش مهمی در حذف باکتری ها و ذرات غذا از روی دندان دارد. علاوه بر آن در متعادل کردن PH دهان و جلوگیری از پوسیدگی دندان نیز نقش دارد. وقتی دهان بیش از حد خشک باشد، دهان به اندازه کافی بزاق ندارد تا از دندان های شما محافظت کند. پس یکی از علائم هشدار ایجاد پوسیدگی دندان خشکی دهان است.
بوی بد دهان
هشتاد تا نود درصد از بوی بد دهان به دلیل باکتری های باقی مانده در دهان است و آن ده تا بیست درصد می تواند به دلیل مشکلاتی نظیر، آبریزش از پشت بینی که در پشت گلو جمع می شود، بیماری و عفونت لثه، مشکلات روده ای باشد.
توجه!!!
لکه های سیاه و قهوه ای بر روی دندان های کودکان می تواند به دلیل مصرف قطره های آهن باشد ولی برای مطمئن شدن و تشخیص درست،مراجعه به متخصص دندانپزشک اطفال مربوطه توصیه می شود. متخصص دندانپزشک اطفال به والدین توصیه می کنند که جلسات ویزیت برای بررسی وضعیت دندان های کودک خود را با شروع رویش دندان های شیری آغاز کنند ویزیت های منظم نزد دندانپزشک اطفال می توانند تا حد قابل توجهی قبل از پوسیدگی دندان های کودک از بروز آن جلوگیری کند. در صورتی که بهداشت دهان و دندان کودکان رعایت نشود، مواد قندی سبب تغذیه باکتری های پوسیدگی زا می شوند، همین باکتری ها سبب تولید اسیدی می گردند که می توانند پوسیدگی را سبب شوند.
میزان نیاز کودک به قطرهٔ آهن
در حدود همان زمانی که کودک خوردن مواد غذایی کمکی را شروع می کند، نیازش به آهن افزایش پیدا می کند. کودکان در شش ماهگی به ۰/۲۷ میلی گرم روزانه و از هفت تا ۱۲ ماهگی به ۱۱ میلی گرم آهن نیاز دارد و در این مرحله، اهمیت زیادی دارد که کودک منبع خوبی از آهن داشته باشد. منابع خوب شامل گوشت قرمز پوره شده، سرلاک غنی شده با آهن، حبوبات پوره شده مثل عدس، لوبیا قرمز و لوبیا چیتی هستند. همچنین اگر کودکتان غذا های غنی از آهن نمی خورد، پزشکش ممکن است یک مکمل آهن را توصیه کند. کودکان زودرس نیز معمولاً به یک مکمل آهن نیاز دارند، چون کودکان زودرس ذخیرهٔ آهن کمتری دارند و به مکمل ها نیاز دارند، زیرا آن ها در سه ماههٔ آخر بارداری ذخیرهٔ آهن کافی از مادر دریافت نکرده اند. هرچه یک کودک زودرس، زود تر از موعد به دنیا بیاد و هرچه سرعت رشد او بیشتر باشد، زود تر به خوردن قطرهٔ آهن نیاز پیدا خواهد کرد.
اهمیت دریافت آهن برای کودکان
دریافت آهن کافی در کودکان اهمیت زیادی دارد، زیرا کمبود آهن می تواند باعث تأخیرهای جدی در رشد و تکامل کودک شود و عوارض بلند مدتی داشته باشد. اما عموماً، کودکان سالم و فول ترم در سه ماههٔ آخر بارداری، به اندازه ای از مادرشان آهن دریافت می کنند که تا چهار ماهگی به آهن نیازی نداشته باشند. وقتی کودک خوردن مواد غذایی کمکی و جامد را شروع می کند، یعنی معمولاً در چهار تا شش ماهگی که ذخایر آهن شروع به کاهش می کنند، می توانید با دادن سرلاک های غنی شده با آهن، پورهٔ گوشت گاو، قطره آهن و دیگر غذا های غنی از آهن به او کمک کنید که این نیاز را تأمین کند. اگر کودکتان با شیر مادر تغذیه می شود و در چهار ماهگی هنوز مواد غذایی جامد نمی خورد، کارشناسان تغذیهٔ کودک توصیه می کنند که هر روز یک مکمل آهن ۱۱ میلی گرمی به او بدهید. دلیل این توصیه آن است که شیر مادر برخلاف شیر خشک حاوی آهن اندکی است و ذخایر آهن رو به کاهش کودک برای جبران کمبود آن کافی نخواهد بود. وقتی کودک خوردن غذا های غنی از آهن را شروع می کند، احتمالاً دیگر نیازی به مکمل آهن نخواهد داشت. همچنین مهم است که تا یک سالگی به کودک شیر گاو ندهید، زیرا در جذب آهن توسط بدن اختلال ایجاد می کند. شیر گاو آهن زیادی ندارد و ممکن است جایگزین غذا های حاوی آهن شود. همچنین شیر گاو روده های کودک را تحریک می کند و باعث از دست رفتن آهستهٔ خون و در نتیجه آهن در مدفوع می شود.
مراجعه به پزشک برای بررسی آهن بدن کودک
پزشک در مراقبت سلامت در ۱۲ ماهگی، سطح آهن بدن کودک را با یک آزمایش خون بررسی خواهد کرد. سطح آهن کودکان زودرس زود تر و در حدود شش ماهگی بررسی می شود. اگر نتیجهٔ آزمایش کمبود آهن را نشان دهد، پزشک ممکن است افزایش سطح آهن با مواد غذایی یا با مکمل را توصیه کند. یک یا دو ماه بعد از آن، ممکن است یک آزمایش خون دیگر انجام شود تا اطمینان حاصل شود سطح آهن به جایی که باید رسیده است. اما «فقط محض احتیاط» و چون کودک یکی از بستگانتان به کودکش قطره می دهد، به کودک خودتان قطره آهن ندهید، چون شرایط کودکان با یکدیگر فرق دارد و پژوهش ها نشان داده که سطح آهنِ خیلی بالا بالقوه مضر است. اگر نگران سطح آهن بدن کودکتان هستید با پزشک او صحبت کنید. او می تواند به سادگی میزان هموگلوبین کودک را ارزیابی کند و در صورت نیاز میزان مناسب مکمل را تجویز کند. همچنین در مورد مکمل های آهن این را بدانید که اگر کودک مقدار زیادی از آن ها را بخورد، می تواند باعث آسیب به کبدش شود. بنابراین، اگر کودک یا هر عضوی از خانواده تان در هر زمانی به مکمل آهن نیاز دارند، اطمینان حاصل کنید که مکمل ها را در جایی دور از دسترس کودک نگه می دارید و دز توصیه شده توسط پزشک را رعایت می کنید.
سیاهی دندان ها بر اثر مصرف قطره آهن در نوزادان
در این میان استفاده از قطرات آهن که گفته شد چه خواص و نقش حیاتی در بدن کودکان دارد می تواند اثرات بد ظاهری بر دندان های آنان نیز داشته باشد این اثرات اگر چه زود گذر و بدون عارضه خاصی است ولی می تواند به ظاهر دندان ها لطمه وارد کرده و دندان ها را سیاه نماید. اگر چه این اثرات با گذشت زمان و استفاده از تمیز کننده هایی مثل مسواک و یا شست و شو با آب نمک تا حدودی آن را برطرف کرد ولی اگر با جرم دندان ترکیب شود شاید به مرور باعث آسیب و خرابی دندان گردد که احتمال این قضیه بسیار نادر است.
رفع سیاهی دندان ناشی از قطره آهن
همانطور که گفتیم، قطره آهن منجر به سیاه شدن دندان ها می شود، پس بهتر است تا از پزشک کودک خود بخواهید، به جای قطره آهن انواع جویدنی های مکمل آهن را تجویز کند. علاوه بر این ها مصرف غذاهایی که غنی از آهن هستند، مثل گوشت قرمز، لوبیا، ماهی بسیار مفید می باشد، چرا که در صورت ایجاد فقر آهن می تواند این مشکل را ترمیم کند. شاید این سوال برای شما پیش بیاید که اگر کودک من به سیاهی دندان دچار شد چه باید کرد؟ در جواب به این سوال باید بگوییم که شما باید کودک خود را به مسواک زدن تشویق کنید، یعنی حتما باید دو مرتبه در روز (یعنی صبح بعد از خوردن صبحانه و همچنین قبل از خواب) دندان ها می بایست مسواک شوند، در این صورت با انجام این کار می توانید لکه های ایجاد شده براثر خوردن قطره آهن را به حداقل برسانید و آن را پاک کنید.
تقویت مینای دندان در کودکان چه راه هایی دارد؟
- مسواک زدن صحیح
- انتخاب خمیر دندان مناسب کودکان
- پرهیز از مصرف شکر و نشاسته
- تغذیه سالم و افزایش مصرف مواد مغذی
- نوشیدن آب کافی
- مراجعه منظم به متخصص دندانپزشک اطفال
بهداشت دهان و دندان در کودکان
واضح است که رعایت بهداشت دهان و دندان در کودکان از همان دوران نوزادی که تنها تغذیه نوزاد شیر است، شروع می شود. لازم به ذکر است، باقی ماندن ذرات شیر روی لثه نوزادان، باعث ایجاد التهابات لثه ای شدید در آن ها می شود. برای جلوگیری از ایجاد عارضه ی نامطلوب ذکر شده لازم است؛ بعد از هربار مصرف شیر توسط نوزاد، لثه های او با استفاده از گاز استریل نمناک تمیز شوند. بعد از تمیز کردن لثه نوزاد، دو جرعه آب به به نوزاد بنوشانید تا باقی مانده ی ذرات شیر موجود روی زبان و سایر بافت های نرم دهان نوزاد شسته شود. توصیه می شود والدین محترم، روند فوق الذکر را تا رویش اولین دندان شیری فرزندشان ادامه دهند. با رویش اولین دندان های شیری والدین می توانند مسواک های انگشتی مخصوص که در داروخانه ها موجود است، را جایگزین گاز استریل نمناک کنند. بدیهی است بعد از هربار مصرف شیر توسط کودک، نیاز است تا با استفاده از مسواک های انگشتی دندان و سایر بافت های نرم دهانی او تمیز شود. با افزایش تعداد دندان های شیری، مسواک های متناسب با سن کودک که دارای سایز کوچک و پرزهای نرم می باشد، جایگزین مسواک های انگشتی می شوند.
طریقه مسواک زدن کودکان
کودکان تمایل خیلی شدیدی به تقلید رفتارهای والدین خود نشان می دهند. مسواک زدن نیز از این قاعده مستثنی نیست! واضح است که کودکان مهارت کامل در مسواک زدن را تا سن 7 یا 8 سالگی به دست نمی آورند. بنابراین نمی توان مسئولیت بهداشت دهان و دندان را تا قبل از سن مذکور به صورت کامل به عهده ی کودک سپرد. این در حالی است که ما می توانیم اجازه دهیم کودک با مسواک خودش در هر نوبت، یک محدوده ی زمانی خاصی را صرف مسواک زدن کند تا کاملا ملکه ی ذهنش شود که در طول روز سه الی چهار نوبت نیاز است تا دندان های خود را مسواک بزند.
سوالات متداول
ارتودنسی دندان کودکان به چه معناست؟
ارتودنسی دندان کودکان به مجموعه اقداماتی گفته می شود که باعث درمان ناهنجاری ها و نامنظمی موقعیت دندان ها و فک می شود همچنین به کلیه کارهایی که برای پیشگیری از به وجود آمدن این نامنظمی ها و رفع به موقع اینگونه مشکلات می باشد. شما می توانید ارتودنسی را در کودکی و بزرگسالی انجام دهید، اما انجام و درمان به موقع آن در سنین پایین، طول دوره درمان را به شدت کاهش می دهد، انجام آن را راحت تر می کند و از بد تر شدن شرایط نیز جلوگیری می کند.
برای ارتودنسی دندان کودکان به چه کسی مراجعه کنید؟
اگر مشکلات خاصی مثل کج بودن دندان یا عدم هماهنگی در تراز دندان ها و فک کودک شما وجود داشته باشد، دندانپزشک به احتمال زیاد کودک شما را به یک متخصص ارتودنسی کودکان ارجاع می دهد، زیرا متخصصین ارتودنسی اطفال، بعد از گذراندن دوره دندانپزشکی عمومی، چندین سال درباره ناهنجاری های فک و دندان دوره می بینند؛ به همین دلیل هنگام معاینه و در طول دوره درمان به دقت، تمام ملاحضات ارتودنسی دندان در خصوص کودک شما را در نظر می گیرند.
آیا مکمل آهن باعث پوسیدگی دندان می شود؟
مکمل آهن در فرم مایع می تواند سبب سیاه شدن دندان ها شود اما پوسیدگی به دنبال نخواهد داشت. در واقع تغییر رنگ دندان ها و سیاه شدن دندان با آهن نشانه پوسیدگی نیست.
چگونه از لکه های سیاه روی دندان کودکان جلوگیری کنیم؟
روش هایی برای جلوگیری و از بین بردن لکه های سیاه روی دندان کودکان شما وجود دارند. در حقیقت، جلوگیری از لکه های سیاه می تواند به راحتی با آموزش مسواک زدن و استفاده از نخ دندان به کودکتان باشد. اقدامات پیشگیری دیگر می تواند به جلوگیری از تشکیل لکه های سیاه کمک کند.
شما می توانید با روش های زیر به کودکان خود کمک کنید تا از لکه های سیاه جلوگیری کنند:
- محدود کردن میزان مصرف نوشیدنی های گازدار و نوشیدنی های انرژی زا.
- با استفاده از یک نی به کودک نوشیدن بدهید تا از تماس مایعات با دندان ها جلوگیری شود.
- تشویق کودک به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن حداقل دو بار در روز.
تدوین یک برنامه برای مسواک زدن ممکن است به کودک شما کمک کند عادت های صحیح بهداشت دهان و دندان را بیاموزد و از آن ها استفاده کند. در صورت امکان، مسواک زدن دندان های آن ها بلافاصله بعد از خوردن غذایی که ممکن است باعث ایجاد لکه شود، می تواند یکی از بهترین راه ها برای جلوگیری از ایجاد لکه های سیاه باشد. علاوه بر این، به کودک خود اجازه ندهید غذا یا نوشیدنی هایی را که باعث سیاه شدن دندان ها می شوند به میزان زیاد مصرف کند.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
