درمان ریشه یا روت کانال تراپی ممکن است ترسناک به نظر برسد، اما در واقع یک روش تخصصی دندانپزشکی بسیار رایج است که می تواند دندان شما را از کشیده شدن نجات دهد و دردی بسیار زیاد شما را تسکین دهد. در این مقاله تلاش شده تا هرچیزی که بیماران در خصوص درمان ریشه دندان نیاز دارند به زبان ساده توضیح داده شده است.
درمان ریشه دندان چیست؟
منظور از درمان ریشه، درمانی است که برای نجات و حفظ دندانی که به شدت دچار پوسیدگی و یا عفونت شده است، استفاده می شود. این درمان زمانی انجام می شود که پالپ دندان دچار آسیب و یا عفونت شده باشد. پالپ دندان بافت نرم داخل کانال های ریشه ی دندان است که در قسمت میانی دندان (هم داخل تاج و هم در ریشه) قرار دارد و از اعصاب و عروق و بافت همبند تشکیل شده است.
کلیک کنید: مزایا و معایب بروساژ دندان
با انجام درمان ریشه دندان، پالپ عفونی خارج می شود و داخل کانال های ریشه با وسایل مخصوص کاملاً تمیز و فرم داد شده و نهایتا با مواد مخصوص سیل و پر می گردد.
چه اصطلاحاتی برای نامگذاری درمان ریشه وجود دارد؟
علاوه بر اصطلاح درمان ریشه، اصطلاحات دیگری نیز در این مورد استفاده می شود:
روت کانال تراپی
یکی از این اصطلاحات علمی، روت کانال تراپی است. منظور از روت کانال یا کانال ریشه، حفره ی میانی دندان است که محل قرارگیری پالپ دندان می باشد. همانطور که اشاره شد پالپ دندان بافت نرمی است که حاوی اعصاب و عروق دندانی است. واژه ی تراپی نیز به معنای درمان است و به طور کلی عبارت روت کانال تراپی به معنای درمان کانال ریشه دندان یا ریشه درمانی می باشد.
کلیک کنید: همه چیز در مورد عفونت ایمپلنت دندان
درمان اندودنتیک
اصطلاح علمی دیگری که در این زمینه کاربرد دارد، درمان اندودنتیک یا جراحی اندودنتیک و به شکل رایج تر درمان اندو است. اندو در زبان یونانی به معنای داخل و ادنت به معنای دندان است. عبارت درمان اندودنتیک به معنای درمان داخل دندان می باشد.
عصب کشی دندان
به جز نامگذاری های علمی بالا، دو عبارتی که زیاد هم به کار برده می شوند، واژه های عصب کِشی دندان و عصب کُشی دندان هستند. بهتر آن است که به جای استفاده از واژه عصب کشی دندان از درمان ریشه دندان استفاده شود.
درمان ریشه دندان چه زمانی انجام می شود؟
در صورت ایجاد پوسیدگی دندان، ابتدا مینا (لایه سفید و سطحی دندان) درگیر می شود. با گسترش این پوسیدگی، عاج دندان (دنتین که زیر مینا می باشد) نیز مبتلا می گردد.
کلیک کنید: کامپوزیت دندان و اصلاح جلو بودن فک پایین
اگر پوسیدگی دندان درمان نشود، پوسیدگی همچنان گسترش یافته و پالپ دندان را نیز درگیر خواهد کرد و باعث التهاب و بیماری پالپ می گردد. زمانی که پالپ دندان یا همان اعصاب و عروق دندانی دچار آسیب و نکروز می شوند، باکتری ها در کانال ریشه شروع به تکثیر می کنند و بافتی عفونی را پدید می آورند. در این هنگام باید بافت عفونی داخل ریشه خارج شود و دندان، درمان ریشه شود.
علائم نیاز به عصب کشی دندان
علائمی که نشان می دهند دندان نیاز به درمان ریشه یا عصب کشی دارد در واقع به دو دسته تقسیم می شوند:
علائم دسته اول: زمانی که عفونت محدود به کانال های ریشه است:
- درد های ممتد به خصوص دندان درد شبانه (اوضاع به این صورت خواهد بود که درد در شب افزایش می یابد به این دلیل که فشارخون داخل پالپ دندان در حالت خوابیده بیشتر است.)
- درد خود به خود و درد نبض دار ممتد
- درد های تحریکی که پس از مصرف غذاها و نوشیدنی های سرد و گرم ایجاد می شوند و ادامه می یابند.
علائم دسته دوم: هنگامی که عفونت علاوه بر کانال ریشه، به بافت های اطراف دندان نیز گسترش یافته است:
- ترشح چرک از دندان آسیب دیده
- ایجاد آبسه و یا تورم به صورت داخل دهانی و یا خارج دهانی
مزایای عصب کشی دندان
در صورتی که سطح دندان دچار ترک خوردگی شود و یا حفره عمیقی در آن ایجاد گردد، باکتری ها به راحتی می توانند وارد کانال دندان شده و سبب ایجاد عفونت در استخوان گردند.
عفونت در استخوان با ایجاد تحلیل، باعث تورم و لق شدن دندان های اطراف می شود. هنگامی که پالپ دندان آسیب می بیند، مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد شده که با درد های شدیدی همراه است. بنابراین مزیت عصب کشی دندان، یک درمان فوق العاده و ضروری برای رفع مشکلات ریشه دندان می باشد.
انواع عصب کشی دندان بر حسب تعداد کانال
هر دندان دارای یک و یا چند ریشه است که هر کدام از آن ها کانال های دندانی می باشند. با توجه به نوع دندان، تعداد کانال ها متفاوت می باشد. در ادامه شما را با انواع عصب کشی دندان بر حسب تعداد کانال دندان آشنا خواهیم کرد:
کلیک کنید: پروتزهای مگزیلوفیشیال
عصب کشی دندان یک کاناله
این نوع عصب کشی به طور معمول برای دندان های جلویی مورد استفاده قرار می گیرد که در آن اندودنتیست به عصب کشی دندانی که دارای یک ریشه می باشد، می پردازد. به طور معمول برای درمان دندان های قدامی فک بالا و پایین، دندان های آسیای فک پایین و دندان های نیش فک بالا و پایین، از این نوع عصب کشی استفاده می شود.
عصب کشی دندان دو کاناله
دندان های آسیای کوچک فک بالا و پایین دارای دو کانال می باشند که به دقت بالایی از اندودنتیست نیاز دارد.
عصب کشی دندان چهار کاناله
منظور از این عصب کشی، درمان دندان هایی است که تعداد کانال های بیشتری دارند. اندودنتیست باید تخصص و مهارت کافی برای درمان ریشه دندان داشته باشد، زیرا حتی اگر یک کانال را جا بیندازد، عصب کشی موفقیت آمیز نخواهد بود و بیمار یا باید مجدد تحت درمان قرار بگیرد و یا دندان کشیده خواهد شد.
مدت زمان و تعداد جلسات عصب کشی دندان
امروزه با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته، عصب کشی دندان در یک جلسه انجام می شود.
کلیک کنید: مراحل درمانهاي ايمپلنتي از جراحي تا پروتز
گاهی اوقات امکان دارد که اندودنتیست تشخیص دهد تا برای نتیجه مطلوب تر، لازم است که درمان در دو جلسه باشد. مدت زمان عصب کشی دندان با توجه به شرایط بیمار و دندان او، متفاوت است، اما معمولا بین ۱ تا ۲ ساعت انجام می گیرد.
مراحل عصب کشی دندان
- معاینه کلینیکی دندان و تهیه رادیوگرافی از آن
- انجام بی حسی و برداشت کامل پوسیدگی عاج دندان و ایجاد دسترسی به دهانه ی کانال های ریشه
- خارج کردن پالپ عفونی و تمیز کردن و شکل دادن کانال های ریشه به طور مکانیکی و با وسایل مخصوصی به نام فایل و همچنین به طور شیمیایی و با شست و شوی مکرر کانال های ریشه با محلول های مخصوص
- پر کردن کانال ها با ماده ای لاستیکی شکل به نام گوتا پرکا که کاملا با بدن سازگار است. جهت سیل و مهر و موم بهتر کانال ریشه، دیواره های کانال ریشه و همچنین گوتا پرکا به چسب مخصوصی که سیلر نامیده می شود آغشته می شود.
- قرار دادن پانسمان موقت بر روی تاج دندان
- معمولا تمام این مراحل در یک جلسه انجام می شود و در جلسه ی دوم جهت بازسازی دندان اقدام می گردد. این بازسازی می تواند به صورت ترمیم دندان (آمالگام یا کامپوزیت) و یا روکش کردن دندان باشد.
خطرات و عوارض درمان ریشه دندان چیست؟
مانند هر روش دندانپزشکی یا حتی پزشکی دیگری، خطرات و عوارض بالقوه ای در ارتباط با روت کانال تراپی وجود دارد. در حالی که این موارد نادر هستند، اما بسیار مهم است که از آن ها آگاه باشید. برخی از خطرات و عوارض احتمالی درمان ریشه دندان احتمالی عبارت اند از:
- حذف ناقص بافت عفونی که منجر به عفونت مجدد ریشه دندان می شود.
- آسیب به بافت های اطراف مانند اعصاب یا رگ های خونی.
- شکستگی یا ضعیف شدن دندان در طول درمان.
- واکنش های آلرژیک به مواد مورد استفاده در طول درمان.
- البته در نظر داشته باشید که اندودنتیست شما (متخصص درمان ریشه دندان) این خطرات احتمالی را با شما در میان می گذارد و اقدامات احتیاطی لازم را برای به حداقل رساندن چنین خطراتی در نظر خواهد گرفت.
عوارض عدم انجام عصب کشی دندان
هنگامی که دندان دچار پوسیدگی شده باشد، باید سریعا برای درمان آن اقدام نمود. اگر این عفونت به ریشه دندان و یا عصب برسد، آبسه های شدید دندانی و درد های غیر قابل تحمل ایجاد می شوند.
کلیک کنید: تاثیر یائسگی بر دندان ها
با گسترش عفونت، امکان از دست رفتن دندان به طور کامل وجود دارد که اندودنتیست به جای درمان، مجبور به کشیدن دندان آسیب دیده می شود.
مزایای درمان ریشه دندان چیست؟
- تسکین درد و ناراحتی ایجاد شده به دنبال عفونت
- حفظ دندان طبیعی شما و عدم نیاز به کشیدن دندان (از مهم ترین مزایای درمان ریشه دندان)
- بازیابی عملکرد طبیعی دندان (کمک به جویدن)
- پیشگیری از بدتر شدن عفونت یا افزایش عوارض
آیا درمان ریشه یا عصب کشی دندان درد دارد؟
همانطور که در مراحل درمان ریشه دندان اشاره شد، پیش از شروع درمان، بی حسی موضعی انجام می شود به این معنی که در طول درمان بیمار دردی تجربه نخواهد کرد.
کلیک کنید: صفر تا صد کورتاژ لثه
هر چند پس از اتمام اثر بی حسی این امکان وجود دارد که بیمار به میزان اندکی درد تجربه کند که برای مدیریت این درد داروهایی برای بیمار تجویز خواهد شد.
مراقبت های بعد از عصب کشی دندان
اگر عصب کشی دندان انجام داده اید، باید برخی نکات و مراقبت های لازم بعد از عصب کشی دندان را در نظر بگیرید که در زیر به بررسی آن ها می پردازیم:
- پس از عصب کشی دندان به منظور کاهش درد، مسکن های تجویز شده توسط اندودنتیست خود را مصرف کنید.
- پس از عصب کشی دندان، تا چند روز از مصرف مواد غذایی سفت و چسبنده پرهیز کنید.
- در هنگام مسواک زدن توجه داشته باشید که به دندان عصب کشی شده، فشاری وارد نشود.
- به دلیل حساس بودن دندان عصب کشی شده به سرما و گرما، از مصرف غذا و نوشیدنی های بسیار داغ و بسیار سرد اجتناب کنید.
- هر شش ماه تا یکسال یکبار برای چکاپ دندان ها به مطب متخصص دندانپزشک مراجعه داشته باشید.
- رعایت بهداشت دهان و دندان خود را جدی بگیرید و به درستی انجام دهید.
کلیک کنید: لمینیت دندان: راهنمای جامع زیبایی دندان با لمینت
چرا پس از درمان ریشه احتمال بروز درد وجود دارد؟
در بعضی موارد، پس از انجام درمان ریشه تا چند روز ممکن است درد وجود داشته باشد. احتمال بروز این درد زمانی بیشتر خواهد بود که قبل از شروع درمان ریشه، دندان با درد و التهاب همراه بوده است.
در حین انجام درمان ریشه، اعصاب و عروق پالپ از کانال ریشه قطع شده و خارج می شوند و دیواره های کانال ریشه تمیز و فرم داده می شوند. تمامی این تحریکات ممکن است زخم و التهاب را در انتهای ریشه دندان در ناحیه ی استخوان ایجاد کنند و درد را باعث شوند. البته همانطور که اشاره شد این درد ها با مصرف داروهای تجویزی توسط اندودنتیست برطرف خواهند شد.
جایگزین درمان عصب کشی دندان چیست؟
در برخی موارد، روت کانال تراپی ممکن است بهترین گزینه درمانی پیش رو نباشد. اندودنتیست معمولاً وضعیت خاص هر بیمار را با دقت ارزیابی می کند و در صورت لزوم درمان های جایگزین را به ایشان توصیه می کند. برخی از جایگزین های درمان ریشه دندان عبارت اند از:
کلیک کنید: مهمترین علت لق شدن کامپوزیت دندان
- کشیدن دندان و به دنبال آن کاشت ایمپلنت دندان، بریج دندان یا دندان مصنوعی
- جراحی اندودنتیک، مانند اپیکواکتومی.
- آنتی بیوتیک درمانی و مدیریت درد برای تسکین موقت.
ضروری است که در مورد این جایگزین ها با اندودنتیست خود صحبت کنید تا تصمیمی آگاهانه در مورد سلامت دندان خود بگیرید.
سوالات متداول
بعد از عصب کشی، تا چه زمانی دندان درد وجود دارد؟
به طور معمول پس از عصب کشی دندان، درد ناشی از آن تا 1 هفته ادامه پیدا می کند. اما در صورتی که این درد در طول این مدت زمان کاهش پیدا نکند و یا شدید تر شود، می تواند نشان دهنده عوارضی مانند عفونت باشد و توصیه می شود که در این صورت با متخصص دندانپزشک خود تماس بگیرید و موضوع را با ایشان در میان بگذارید.
آیا درمان ریشه مجدد در تمامی موارد قابل انجام بوده و موفقیت‌آمیز است؟
در اغلب موارد، درمان های ناموفق ریشه دندان می توانند تحت درمان مجدد ریشه قرار گیرند. تصمیم برای انجام این عمل بستگی به نظر اندودنتیست در مورد میزان موفقیت ری اندو دارد. این نکته حائز اهمیت است که به عنوان یک اصل، بهترین دندان، دندان های طبیعی خود فرد است. به همین دلیل تمامی راه های درمانی جهت بقاء دندان های طبیعی بیمار باید طی شود و درمان ریشه مجدد دندان یکی از آن راه‌حل های درمانی است.
اگر دندان ترمیم شده باشد آیا امکان انجام درمان مجدد ریشه وجود دارد؟
بر خلاف روکش دندان، اگر جهت بازسازی دندان، ترمیم دندان انجام شده باشد، دسترسی به کانال های ریشه از طریق تراش ماده ی ترمیمی (کامپوزیت یا آمالگام) به راحتی امکان پذیر است. امکان دسترسی به کانال های ریشه و برگشت پذیر بودن ترمیم دندان یکی دیگر از مزایای این درمان نسبت به روکش است. در صورتی که دندان روکش شده باشد روکش دندان باید خارج شود و پس از درمان ریشه تعویض گردد.
بهترین مسکن ها بعد از عصب کشی دندان کدام اند؟
به طور معمول اندودنتیست پس از عصب کشی دندان، داروهایی را برای تسکین درد ناشی از آن تجویز می کند که از میان آن ها می توان ایبوپروفن، استامینوفن، آسپرین و ناپروکسن سدیم را نام برد. توجه داشته باشید که در صورت ابتلا به هرگونه بیماری و مصرف داروی خاصی آن را با متخصص دندانپزشک خود در میان بگذارید تا ایشان با در نظر گرفتن این موضوع داروی مناسب را تجویز کند. دارو های تجویزی را مطابق با دستورالعمل متخصص دندانپزشک خود مصرف کنید و از تغییر دوز آن ها به طور خودسرانه پرهیز کنید.
چه عواملی بر روی طول عمر دندانی که تحت درمان ریشه قرار گرفته است، تاثیر می گذارد؟
یکی از شرایطی که منجر به موفقیت درمان ریشه و افزایش طول عمر بیشتر آن می شود، عدم گسترش عفونت ریشه دندان به استخوان است. به عبارت دیگر، هر چه دندان سریع تر درمان شود، نتیجه نهایی بهتر خواهد بود. پس در صورت تجویز درمان ریشه، نباید آن را به تعویق انداخت. مورد دیگر، کیفیت انجام درمان است. اینکه بازسازی دندان آسیب دیده بعد از درمان ریشه دندان چقدر سریع و موثر انجام شود، فاکتور مهمی است.
آندودُنسی یا اِندودانتیکس چیست؟
آندودُنسی یا اِندودانتیکس یکی از تخصص های دندانپزشکی است كه علوم پايه و كلينيكي آن شامل تشخيص، پيشگيري و درمان بيماري ها وصدمات پالپ و بافت هاي اطراف ريشه مرتبط با پالپ مي باشد. درمان پالپ دندان با نام هاي روت كانال تراپی، اندو، عصب كشي و… شناخته مي شود كه اين معمول ترين درماني است كه توسط متخصصين اين رشته انجام مي شود.
منظور از درمان ریشه مجدد دندان چیست؟
مطالعات نشان می دهند که میزان موفقیت درمان ریشه دندان بسیار بالا است و حدود ۸۸ درصد می باشد. بنابراین احتمال اینکه با شکست این درمان رو به رو شویم اندک است. اما به هرحال در معدود مواردی ممکن است این اتفاق رخ دهد. درمان ریشه مجدد دندان، درمانی تخصصی است که نیاز به مهارت و صرف زمان بیشتر دارد، اما یکی از روش هایی است که با کمک آن می توان سلامت را مجددا به دندان بازگرداند و از کشیده شدن آن جلوگیری کرد. به این روش ری اندو یا ریتریتمنت نیز گفته می شود.
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران
