هایپرپیگمنتیشن زمانی به وجود می آید که ملانین، که یک ماده شیمیایی طبیعی در بدن است، به وفور یافت شود. اگرچه هیچ ارتباطی بین هایپرپیگمنتیشن و هرگونه بیماری جدی وجود ندارد، اما در هنگام صحبت کردن یا لبخند زدن، لثه تیره و یا تغییرات رنگدانه ای قابل مشاهده است، این ممکن است باعث احساس ناخوشایندی برای شخص شود. در ادامه کلینیک دندانپزشکی تخصصی دکتر مهناز ارشد اطلاعات مفیدی درباره تیرگی لثه و درمان آن در اختیار شما قرار می دهد.
چه عواملی منجر به تیرگی لثه می شوند؟
عوامل موثر بر رنگ لثه به شرح زیر می باشند:
کلیک کنید: جراحی زیبایی لثه چیست؟
ملانین
بدن به صورت طبیعی ملانین تولید می کند. ملانین ماده ای است که به پوست، مو و چشم ها رنگ می بخشد. هر چه ملانین بیشتری داشته باشید، مو، پوست یا چشمهایتان تیره تر خواهند بود. رنگ قهوه ای تیره یا سیاه لثه ها نیز می تواند به دلیل زیاد بودن ملانین در بدن باشد. اگر لثه فردی همیشه بسیار تیره بوده است دلیلی برای نگرانی نیست.
اما اگر تغییر رنگ لثه ظرف مدت کوتاهی بروز کرده باشد یا اگر لکه های سیاه روی لثه ایجاد شده باشد احتمالا ارتباطی با ملانین ندارد و نشان دهنده مشکلی است که باید بررسی شود.
سیگار و دخانیات
دود دخانیات باعث تغییر رنگ لثه می شود. به این وضعیت، ملانوز سیگاری ها می گویند. سلولهای اختصاص یافته ای در بدن وجود دارند به نام ملانوسیت که ملانین تولید می کنند. نیکوتین موجود در تنباکو باعث می شود ملانوسیت ها ملانین بیشتر از حد معمول تولید نمایند. در این حالت لثه قهوه ای یا سیاه می شود.
کلیک کنید: صفر تا صد کورتاژ لثه
تغییر رنگ ناشی از ملانوز، ممکن است به صورت لکه ای باشد و یا تمامی دهان را در بر بگیرد. سطح داخلی گونه ها یا لب پایینی نیز ممکن است تغییر رنگ پیدا کنند. طبق تحقیقات بین ترک سیگار و کاهش تیرگی لثه ارتباط مستقیمی وجود دارد. این نشان می دهد لکه های تیره لثه ناشی از سیگار ممکن است قابل برگشت باشند.
دارو
ماینوسایکلین (مینوسیکلین) دارویی است که برای درمان جوش و آکنه و برخی انواع عفونت ها مانند کلامیدیا مورد استفاده قرار می گیرد. یک عارضه جانبی نامتداول این دارو، تغییر رنگ است که گاهی اوقات در دهان اتفاق می افتد. در صورتی که دارو باعث تیرگی لثه تان شده است با پزشک در مورد تعویض دارو صحبت کنید.
تتوی آمالگام
تتوی آمالگام (ماده ی پر کننده دندان که به رنگ نقره ای دیده می شود.) در اطراف دندانی که پر شده است ممکن است ظاهر شود اگر چه در هر جایی از دهان ممکن است آن را ببینید. اثر یا تتوی آمالگام، به صورت یک لکه سیاه، آبی یا خاکستری در داخل دهان دیده می شود. آمالگام ترکیبی از فلزات است که برای پر کردن دندان ها به کار می رود. اگر ذرات این پر کننده دندان جدا شوند ممکن است در زیر پوست لثه نمایان شوند. برای این وضعیت نیازی به درمان نیست و هیچ خطری برای سلامتی ندارد.
کلیک کنید: چه زمانی جراحی لثه کاربرد دارد؟
ژنژیویت ( بیماری لثه)
ژنژیویت، یکی از علت های به وجود آمدن تیرگی لثه ژنژیویت است که باعث تب، درد لثه و بوی بد دهان می شود. عفونت لثه می تواند باعث تیرگی لثه شود چرا که یک لایه از بافت های مرده در لثه جمع می شوند. دهان خندقی حاصل رشد سریع باکتری ها در دهان است که معمولا به دلیل عفونت لثه روی می دهد.
باکتری ها ممکن است به دلیل ضعیف بودن بهداشت دهان، استرس، کمبود خواب و یا رژیم غذایی ناسالم در دهان جمع شوند. علائم اولیه ژنژیویت شامل: خونریزی لثه، بوی بد دهان، ترشح زیاد بزاق و احساس ناخوشی است. ممکن است در لثه اطراف دندان ها زخمهایی ایجاد شود. درمان این عفونت ساده است. متخصص دندانپزشک دهان را جرمگیری و تمیز می کند و آنتی بیوتیک برایتان تجویز می نماید.
بیماری آدیسون
بیماری آدیسون بر غدد ادرنال تاثیر می گذارد که مسئول تولید انواع هورمون ها هستند. این اختلال جلوی عملکرد این غدد را می گیرد. علائم اولیه بیماری آدیسون عبارتند از:
- خستگی
- احساس تشنگی بیشتر از حد معمول
- کاهش وزن ناخواسته
- کاهش اشتها
- ضعیف شدن عضلات
با پیشرفت بیماری آدیسون، فرد ممکن است تیرگی لثه و لب ها را تجربه کند. اصطلاح پزشکی این عارضه، افزایش رنگدانه یا هایپر پیگمنتیشن است. بیماری آدیسون علاوه بر این که بر لب ها و لثه تاثیر می گذارد، ممکن است لکه های تیره در پوست نواحی دیگر بدن نیز ایجاد کند. شایع ترین نواحی زانوها، خطوط کف دست، بند انگشت ها و نواحی جای زخم (بافت جوشگاه) است. بیشتر موارد بیماری آدیسون به دلیل مشکل در عملکرد سیستم ایمنی به وجود می آیند. این باعث می شود بدن به غدد آدرنال حمله کرده و به آن ها صدمه برساند.
بیماری آدیسون در صورتی که درمان نشود عوارض شدیدی ایجاد می کند. اگر مقدار هورمون های بدن (که باید توسط غدد آدرنال تولید شوند.) خیلی افت کند بحران آدرنال به وجود می آید. علائم بحران آدرنال شامل: بی آبی شدید بدن، تنفس سطحی و تند تند، خواب آلودگی و رنگ پریدگی و سردی پوست است. بحران آدرنال یک وضعیت اورژانسی است.
سندرم پوتز – جگرز
سندرم پوتز- جگرز یک وضعیت ژنتیکی است که خطر پولیپ یا سرطان را افزایش می دهد. یکی از علائم اولیه آن، لکه های قهوه ای یا آبی تیره است. این لکه ها در دهان و پوست انگشت های دست و پا ممکن است ایجاد شوند. لکه های پوتز – جگرز معمولا در کودکی بروز می کند و با افزایش سن ناپدید می شود.
یک علامت کلیدی دیگر این وضعیت، خونریزی یا انسداد در دستگاه گوارش است که معمولا در کودکی اتفاق می افتد. آزمایش ژنتیک نشان می دهد آیا سندرم پوتز – جگرز دارید یا نه.
هماتوم رویشی
زمانی که یک دندان در حال درآمدن می باشد، می تواند باعث ایجاد یک کیست حاوی مایع شود. در برخی از مواقع، خون در این مایع وجود دارد و می تواند سبب شود که کیست به رنگ بنفش تیره یا سیاه به نظر برسد.
در صورتی که خون داخل این نوع کیست باشد، به این عارضه هماتوم رویشی گفته می شود. این حالت معمولاً زمانی ایجاد می شود که کیست در اثر ضربه یا زمین خوردن دچار آسیب دیدگی شود. در ارتباط با سیاه شدن لثه در کودکان بایستی توجه شود که هماتوم رویشی در کودکان به علت رشد دندان های شیری و دندان های دائمی بسیار شایع می باشد. این عارضه معمولاً پس از رشد دندان ها، خود به خود رفع می شود.
نووس یا خال آبی
نووس آبی در واقع نوعی خال بی ضرر است که به صورت پهن یا کمی برآمده ایجاد می شود. این خال ممکن است به رنگ سیاه یا آبی ایجاد شود و معمولاً شبیه لکه بر روی لثه به نظر می رسد. علت بروز این خال به طور دقیق مشخص نیست ولی معمولاً در زمان کودکی یا نوجوانی بروز می کند. بروز این خال ها در زنان شایع تر می باشد.
کلیک کنید: لیفت لثه!!! آیا امکان پذیر است؟
پزشک متخصص خال آبی را با معاینه تشخیص می دهد. این عارضه معمولاً به درمان نیاز ندارد. البته اگر اندازه، رنگ یا شکل خال تغییر بکند، امکان دارد از روش نمونه برداری از بافت استفاده شود. در این روش بخشی از خال برای آزمایش تشخیص سرطان، برداشته می شود.
ملانوآکانتومای دهانی
ملانوآکانتومای دهانی یک عارضه نادر است که سبب ایجاد لکه های تیره در بخش های مختلف دهان از جمله لثه ها می شود. این لکه ها زیان‌آور نیستند و بیشتر در افراد جوان ایجاد می شوند. علت بروز این عارضه مشخص نمی باشد، ولی امکان دارد با آسیب دیدگی های ناشی از جویدن یا سایش در دهان مرتبط باشد. این لکه ها به درمان نیاز ندارند.
سرطان دهان
سرطان دهان نیز می تواند سبب سیاه شدن لثه شود. دیگر علائم مرتبط با سرطان دهان شامل: زخم های باز، خونریزی غیر طبیعی و ورم در دهان می باشد.
کلیک کنید: دلایل تحلیل رفتن لثه چیست؟
همچنین ممکن است گلو درد مزمن و یا تغییر در صدا نیز ایجاد شود. جهت تشخیص سیاه شدن لثه ها در اثر سرطان دهان پزشک از روش نمونه برداری از بافت استفاده می کند. هچـنین امـکان دارد جهت ارزیابی گسترش سرطان، از روش هـای دیگـری مانند سی تی اسکن یا پت اسکن نیز استفاده شود.
بارداری
در دوران بارداری امکان دارد در اثر بروز قرمزی و التهاب لثه ها ناشی از قرار گرفتن در معرض تجمع باکتری و پلاک، لثه ها سیاه به نظر برسند. جهت جلوگیری از سیاه شدن لثه در بارداری بایستی بهداشت دهان و دندان به طور کامل رعایت شود. همچنین به این منظور شخص می تواند به متخصص دندانپزشک نیز مراجعه کند.
علائم مرتبط با سیاه شدن لثه
در پاسخ به این سوال که سیاه شدن لثه نشانه چیست، بایستی توجه شود که سیاه شدن لثه به همراه بروز مشکلات مرتبط با لثه، می تواند نشان دهنده بروز بیماری لثه باشد. در مراحل اولیه امکان دارد متخصص دندانپزشک جهت کمک به بهبود بیماری لثه و حفظ سلامت لثه ها، استفاده از دهانشویه حاوی فلوراید و مسواک با خمیر دندان ضد میکروب را به شخص توصیه کند.
علائم سیاه شدن لثه در اطراف دندان شامل:
- بوی نامطبوع دهان
- ایجاد لکه های تیره بر روی سطح دندان
- از دست دادن دندان
- رسوبات سخت بر روی دندان
- قرمزی، ورم و خونریزی از لثه ها
کلیک کنید: بیماری پریودنتال لثه چیست؟
ورم و قرمزی لثه همچنین می توان نشان دهنده وجود دیگر مشکلات دهانی مانند آبسه دندان یا بیماری لثه باشد.
درمان تیرگی لثه ها
درمان های معتبر و گوناگونی برای لثه های تیره وجود دارند. این روند می تواند حذف رنگدانه های ملانین از بافت لثه باشد که به عنوان رنگدانه زدایی لثه یا سفید شدن لثه شناخته می شود. تراشیدن ناحیه رنگدانه ای از لایه های سطحی بافت لثه از طریق بسیاری روش ها انجام می شود که برخی از آن ها عبارتند از:
- استفاده از اسکالپل (Scalpel): اسکالپل می تواند سطح خارجی لثه را از بتراشد. البته در این روش خونریزی بیشتر خواهد بود و بهبودی طولانی خواهد شد.
- برخی از ابزار هستند که با یک موتور پر سرعت می چرخند و می توانند سطح خارجی لثه ها را تراش دهند.
- با نور لیزر نیز می توان لایه های سطحی لثه را از بین برد.
- پیوند لثه
- با برخی از مواد شیمیایی مانند فنل ها (phenols)
در ادامه در مورد مهمترین روش های درمان تیرگی لثه بیشتر آشنا خواهیم شد.
بلیچینگ لثه
بلیچینگ لثه می تواند به شما در تغییر رنگ و یا بهبود رنگ لثه ها کمک کند. این تکنیک با تزریق ژل سفید کننده به بخش نرم لثه به منظور سفید کردن لثه، انجام می پذیرد. در طی انجام این پروسه و برای جلوگیری از درد، لثه های بیمار بی حس می شوند. پس از تزریق ژل و سفید شدن لثه ها، ژل به همراه باقی مانده ی ملانین به کمک یک پولیش مخصوص از لثه خارج می شود.
کلیک کنید: روش هاي درماني زيبايي در افراد با لبخند لثه ای
جراحی لثه
جراحی لثه نیز یکی از پرکاربرد ترین و ساده ترین روش های رفع تیرگی لثه است. در این روش که به صورت سرپایی، تزریق بی حسی موضعی و بدون درد انجام می شود، لایه خارجی لثه که بافت پوششی آن و کمی از بافت زیرین دچار تیرگی شده است برداشته می شود. پس از دوره ریکاوری، لایه جدیدی روی لثه تشکیل می شود که از رنگ طبیعی برخوردار است و دیگر خبری از تیرگی لثه نمی باشد.
لیزر درمانی
لیزرها کاربرد های فراوانی در دندانپزشکی دارند. لیزر درمانی برای رفع تیرگی لثه ها، از مدرن ترین و جدید ترین روش های درمان این مشکل است. گرچه هنوز هم بسیاری از دندانپزشکان برای لثه های تیره از روش جراحی بهره می برند. در لیزر درمانی هیچ گونه برشی انجام نشده و کار در کمال آرامش و ایمن صورت می گیرد.
لازم به ذکر است، متخصص دندانپزشک، لثه های آن هایی را که دچار التهاب و عفونت است را در ابتدا با لیزر درمان کرده و سپس اقدام به درمان تغییر رنگ لثه ها با لیزر می کند. با استفاده از لیزر، بافت های سطحی و تیرۀ لثه برداشته می شود. لیزر دایود در بافت نرم توانایی برش دارد در عین حال خاصیت کوآگولیشن یا انعقاد در محل دارد.
به همین دلیل با این که بافت لثه به طور کامل، در تمام نواحی لثه و خط لبخند بیمار برداشته می شود، به هیچ عنوان خونریزی وجود ندارد و دید و دسترسی عالی برای متخصص دندانپزشک ایجاد می کند. لیزر دایود با برداشت لایۀ سطحی اپی تلیوم که حاوی رنگدانۀ ملانین می باشد باعث رفع سیاهی لثه می شود. بعد از انجام لیزر به هیچ عنوان نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک و … نمی باشد. معمولاً بیمار در حد یکی دو روز درد و سوزش مختصر دارد و در عرض چند روز لثه ها ترمیم پیدا می کنند و رنگ لثه ها صورتی خوش رنگ می شود.
کلیک کنید: مزایا و معایب بروساژ دندان
لیزر از طرفی خاصیت ضد التهاب و ضد درد دارد و باعث کاهش سروتونین محیطی و کاهش درد می شود؛ بنابراین روش برداشتن تیرگی و سیاهی لثه با لیزر، روشی بسیار ساده، کاربردی، راحت و بدون عارضه و کاملاً محافظه کارانه می باشند و نتایج عالی در بردارد به این صورت که تنها در عرض یک جلسه، لثه ها کاملاً صورتی و خوش رنگ می شود.
مزایای درمان و برداشتن خال و سیاهی لثه با لیزر
- معمولاً نیاز به حداقل بی حسی دارد.
- جراحی بدون وجود خونریزی
- دید و دسترسی عالی برای متخصص دندانپزشک
- جراحی محافظه کارانه بدون هیچ تهاجمی
- صدمه ای به بافت های مجاور نمی رساند.
- وجود اثر ضد درد لیزر
- اثر ضد التهاب لیزر
- اثر انعقاد و کوآگولیشن لیزر
- اثر ضد باکتریال لیزر
- تسریع بهبودی زخم ها
- عدم نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک
- نتایج عالی و سریع بهبودی لثه ها با لیزر
- عدم نیاز به بخیه در محل
- عدم نیاز به پانسمان پریودنتال در محل
- عدم وجود تورم، آبسه یا عفونت در محل
- دوران نقاهت و طول درمان بسیار کوتاه با لیزر
کلیک کنید: بلیچینگ یا جرمگیری؟
لیزر از طرفی خاصیت ضد التهاب و ضد درد دارد و باعث کاهش سروتونین محیطی و کاهش درد می شود، بنابراین درمان تیرگی و سیاهی لثه با لیزر، درمانی بسیار ساده، کاربردی، راحت و بدون عارضه و کاملاً محافظه کارانه می باشد و نتایج عالی در بردارد به این صورت که تنها در عرض یک جلسه، لثه ها کاملاً صورتی و خوش رنگ می شود.
از آن جا که این روش بسیار محافظه کارانه می باشد و هیچ آسیب یا تهاجم به بافت های اطراف ایجاد نمی کند، نیاز به دوران نقاهت خاصی ندارد و بیمار می تواند کارهای روتین و روزمره خود را انجام دهد و محدودیتی وجود ندارد.
مراقبت های بعد از درمان سیاهی لثه
معمولاً به دلیل خاصیت ضد التهاب، ضد درد و اثر کوآگولیشن (انعقاد) در لیزر، مراقبت های جدی نیاز ندارد ولی بهتر است موارد زیر رعایت شود:
اجتناب از مصرف سیگار، قلیان و دخانیات
سوالات متداول
آیا لثه های تیره خطرناک هستند؟
اگر رنگ پوست لثه همیشه تیره بوده است هیچ مشکلی وجود ندارد، اما اگر هر نوع لکه تیره از زمانی که به وجود آید گسترش یابد باید به پزشک یا متخصص دندانپزشک مراجعه نموده و مسئله را بررسی کنیم تا بعدا شاهد به وجود آمدن عواقب جدی تری نباشیم.
آیا امکان دارد وجود لثه های تیره، سالم و طبیعی محسوب شود؟
انواع رنگ صورتی لثه کاملاً طبیعی محسوب می شوند و بسته به نوع پوست، لثه های کم رنگ نیز طبیعی به شمار می روند. بسته به عوامل ژنتیکی و حتی قرارگیری در معرض نور خورشید، وجود لثه های قهوه ای یا سیاه می تواند صرف نظر از رنگ پوست، سالم محسوب شود.
آیا تغییر رنگ لثه های سیاه امکان پذیر است؟
درمان لثه های سیاه به علت بروز این عارضه بستگی دارد. عارضه هایی مانند عفونت لثه و یا بیماری آدیسون، معمولاً به درمان با استفاده از مصرف دارو نیاز دارند. تغییر رنگ لثه ناشی از مصرف سیگار نیز قابل درمان می باشد.
نحوه تمیز کردن لثه ها چگونه است؟
با دقت و به آرامی در امتداد خط لثه، از مسواک استفاده کنید. مسواک را به آرامی بر روی زبان خود مورد استفاده قرار داده و یا از ابزار ویژه پاک کردن زبان به این منظور استفاده کنید. با نخ دندان، واتر اسپلش یا ابزار مشابه بین دندان های خود را نیز تمیز کنید. با استفاده از این ابزار، پلاک و ذرات مواد غذایی باقی مانده که مسواک قادر به خارج کردن آن ها نیست، از بین دندان ها خارج می شوند.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
