لوکوپلاکیای لثه

افراد وقتی متوجه تغییر ناگهانی در سلامت دهان و دندان خود می شوند، ممکن است به سرعت احساس نگرانی کنند. اگر لکه‌ های سفید غیرمعمولی را در دهان خود مشاهده کرده‌ اید، به احتمال زیاد لوکوپلاکیا را تجربه می ‌کنید.

 لوکوپلاکیا چیست؟

یک نوع ضایعه دهانی است که بخش هایی از دهان مانند: لثه ها، داخل گونه، پایین دهان و روی زبان را درگیر خود می کند. این نوع بیماری به این صورت است که در دهان لکه های سفید رنگی ایجاد می شوند که ضخیم نیز هستند و نمی توان آن ها را از بین برد. اکثر این لکه ها خوش خیم و بی ضرر هستند و ممکن است به خودی خود از بین بروند . اما گاهی ممکن است به علت سرطان داخلی دهان به وجود آمده باشند، در نتیجه اگر شاهد چنین لکه هایی در دهان خود بودید حتما به متخصص دندانپزشک مراجعه کنید. وضعیتی است که باعث می شود پچ های ضخیم و پلاک مانند سفید رنگی روی زبان، لثه ها و مخاط دهان رشد کنند. مواد و عادات محرک مخاط دهان مانند استفاده از دخانیات می توانند باعث ایجاد لوکوپلاکیا شوند. بیشتر پچ های سفید رنگی که در دهان ظاهر می شوند دردناک نیستند و خود به خود از بین می روند، اما اگر لوکوپلاکیا باشند می توانند پیش درآمد سرطان دهان باشند. (سازمان بهداشت جهانی WHO) لوکوپلاکیا را بعنوان ضایعات سفید دهانی تعریف کرده است که شدت خطر آن ها زیر سوال است و به هیچ بیماری غیر جدی دیگری مرتبط نیستند. این لکه ها در هر سنی ممکن است نمایان شوند ولی در سنین بالای 60 سال شایع تر است. علت این بیماری را می توان سیگار کشیدن و تحریک مزمن ناشی از تنباکو دانست . لوکوپلاکیا یک اصطلاح بالینی است که شامل تعداد زیادی از ضایعات سفید دهانی می شود. برای تشخیص قطعی باید بیوپسی و تست انجام داد.

لکوپلاکیا لثه چیست؟

لوکوپلاکیا همان لکه سفید روی لثه ها و بخش‌ های دیگر فضای داخلی دهان است و معمولا زمانی اتفاق می افتد که چیزی داخل دهان را تحریک کند. تحریک در دهان ممکن است به دلیل دندان‌های زبر، مکان ‌های ناهموار روی دندان‌ های مصنوعی، مواد ترمیمی و روکش‌ ها، سیگار کشیدن، استفاده از تنباکو و نگه داشتن تنباکوی جویدنی در دهان برای مدت طولانی ایجاد شود. زخم ‌ها معمولاً روی زبان ایجاد می ‌شوند، اما ممکن است در قسمت داخلی گونه یا لثه‌ ها نیز ظاهر شوند. طبق تحقیقات، ارتباطی بین لوکوپلاکیا و ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) وجود دارد.

علت ایجاد لوکوپلاکیا چیست؟

عوامل آزاردهنده مزمن، اصلی ترین نقش را در ایجاد لوکوپلاکیا بازی می کنند. آسیب های مکرر به بافت های دهان باعث می شود تا لایه ای ضخیم بنام کراتین در ناحیه تشکیل شود. کراتین نوعی پروتئین است که برای حفظ سلامتی لایه بیرونی پوست ضروری است و سلول های لایه های درونی را از استرس و آسیب دور نگه می دارد. در ضمن کراتین کلید اصلی ترمیم زخم نیز هست. مثل خیلی دیگر از بیماری ها، برای لوکوپلاکیا نیز یک دلیل واضح وجود ندارد. پچ های کوچک سفید در دهان بسیار شایع هستند که در اثر عوامل آزار دهنده معمولی به وجود می آیند و ربطی هم به لوکوپلاکیا ندارند. مصرف دخانیات یکی از عمده ترین عوامل کمک کننده به بروز لوکوپلاکیا است. به طور کلی هر چیزی که سبب آسیب و استرس به مخاط شود می تواند عامل خطری برای لوکوپلاکیا باشد.

مهمترین این عوامل عبارتند از:

• کمبود ویتامین های A و B
• کمبود هورمون های زنانه یا مردانه
• استفاده بیش از حد تنباکو
• وجود دندان شکسته و تیز در دهان که باعث سایش سطح زبان می شود.
• استفاده از الکل یا نیکوتین به مدت طولانی
• دندان مصنوعی نامتناسب
• گاز گرفتن مکرر مخاط گونه یا لب، عواملی که در دهان زخم ایجاد می کنند.
• سوختن مکرر دهان با غذا یا مایعات گرم
• پروتز، براکت و ارتودنسی نامتناسب در دهان که لبه های تیز دارند و ریتینر ها
• رعایت نکردن بهداشت (مقاله رعایت بهداشت دهان را بخوانید)
• جویدن برخی از انواع آجیل یا برگ هایی مثل برگ فلفل بتل، پوبل یا دانه نخل فوفل، برگ یا مغزهای گیاهی خاص مانند برگ فوفل (BETEL LEAF) یا مغز آرکا (ARECA NUT)
• استفاده زیاد از سفید کننده های دندان و دستگاه های پولیش
• شرایطی که باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می شوند مانند HIV، شیمی درمانی یا جراحی های بزرگ
• استفاده بیش از حد و طولانی مدت از استروئید های استنشاقی بدون آنکه پس از مصرف آنها دهان شسته شود.

لوکوپلاکیا مو دار

نوعی از لوکوپلاکیا به نام لوکوپلاکیا مودار در درجه اول افرادی را که سیستم ایمنی آن‌ ها قدرت لازم برای مقابله با بیماری را ندارد، مخصوصا بیماران مبتلا به HIV/AIDS را درگیر خود می کند. شایع ترین علائم لکوپلاکیا مودار، لکه های سفید بدون درد و مبهم در کنار زبان است. زخم ها سفید یا خاکستری و گاهی قرمز هستند که اغلب منجر به سرطان می شود. آن‌ ها ضخیم هستند و کمی برآمده با سطح سختی هستند که بر خلاف برفک دهان به راحتی قابل خراش دادن نیست. این لکه ‌ها ممکن است به لمس، گرما، غذاهای تند یا سایر تحریکات حساس شوند. ایجاد این بیماری ناشی از عفونت با (ویروس اپشتین بار EBV) است. هنگامی که شما به EBV آلوده می شوید، ویروس تا آخر عمر در بدن شما باقی می ماند. به طور معمول، ویروس خفته است، اما اگر سیستم ایمنی بدن شما، چه به دلیل بیماری یا برخی داروها، ضعیف شده باشد، ویروس می تواند دوباره فعال شود و منجر به شرایطی مانند لکوپلاکیا مودار شود. درمان این بیماری می‌ توانید از طریق داروهای سیستمیک و موضعی انجام شود.

لوکوپلاکیا زبان

لوکوپلاکیا زبان یکی از بیماری های زبان است که در آن سلول ‎های داخل دهان به صورت بی ‎رویه رشد می‎ کنند. این مشکل می‎ تواند باعث شکل ‎گیری پلاک ‎های سفید رنگ در درون دهان و بر سطح زبان شود. برخلاف برفک دهانی این پلاک ‎ها قابل خراشیدن نیستند. علل زمینه ساز لوکوپلاکیا زبان همیشه شناخته شده نیست اما مصرف سیگار شایع‎ ترین ریسک فاکتور برای ایجاد لوکوپلاکیا زبان است. به علاوه این بیماری می ‎تواند زمانی ایجاد شود که زبان در گذشته نزدیک تحریک شده باشد.

علائم بیماری لوکوپلاکیا:

همانطور که گفته شد لوکوپلاکیا پچ های سفید پلاک مانند ضخیمی را در مخاط دهان ایجاد می کند. این پچ ها گاهی بی رنگ یا خاکستری هستند و حداقل یک ناحیه با مارجین واضح دارند. گاهی هم سطح ترک خورده ای از خود نشان می دهند. این پچ ها معمولا درد ندارند.

• لکه های سفید یا خاکستری رنگ در دهان که نمی توان آن ها را از بین برد.
• لکه هایی دارای بافت نامنظم
• ضخیم شدن بافت اطراف دهان
• لکه هایی برجسته و قرمز رنگ
• زخم هایی که درمان آن ها بیش از ۲ هفته طول می کشد.
• دشواری در خوردن غذا و بلعیدن
• شنیدن صدایی در هنگام خوردن و درد گوش

شایع ترین محل این پچ ها عبارتند از:

• سطوح داخلی گونه ها
• لثه
• ته دهان در ناحیه زیر زبان
• زبان

گاهی نیز لکه های سفید لوکوپلاکیا دهان را می توان در سایر نواحی بدن غیر از دهان دید که شایع ترین محل آن ناحیه ژنیتال است.

بیماری لوکوپلاکیا چگونه قابل تشخیص و درمان است؟

پزشک با چک کردن سابقه بیمار و یک معاینه فیزیکی لوکوپلاکیا  را تشخیص می دهد و بعد از آن با استفاده از بیوپسی احتمال وجود سرطان را رد می کند.

انواع بیوپسی:

بیوپسی به وسیله برس دهان

برس دهان را روی بافت داخل دهان چرخانده تا نمونه ای از سلول لکه های ایجاد شده در دهان برای معاینه برداشته شود.

بیوپسی به وسیله برش

تکه ای از لکه های ایجاد شده بافت دهان را برداشته و به معاینه می پردازند پزشک گوش ، حلق و بینی بر این موضوع نظارت دارد.

پیوره چیست؟

پیوره که به نام پریودنتیت نیز شناخته می شود، یک بیماری چند عاملی است که بر لثه ها تأثیر می گذارد. این نوع التهاب ناشی از باکتری است و می تواند باعث ایجاد بوی بد دهان، تحلیل لثه، تخریب استخوان نگهدارنده دندان و در بد ترین حالت حتی پوسیدگی دندان و از دست دادن آن‌ ها شود. به این ترتیب وقتی لثه های ما دچار پیوره می شوند، فضای دهان در خطری قرار می گیرد که نیازمند به درمان فوری و مراقبت های خاص می ‌باشد. عواملی مانند استرس، داشتن سیستم دفاعی پایین یا بهداشت نامناسب دهان از جمله مواردی است که بر پیشرفت این بیماری اثرگذار است. اما در حالت کلی پیوره توسط یک سری باکتری ایجاد می‌ شود که باعث می ‌شود نتایج درمان اساسی کند تر و نامطلوب شود؛ در این حالت باکتری های موجود در دهان بر روی سطح دندان و در شیار لثه رسوب کرده و پلاک باکتریایی را تشکیل می دهند. همچنین باید به خاطر داشت که این بیماری از طریق بزاق نیز منتقل می شود. بدیهی است که سرایت به عوامل ایمنی فرد مقابل نیز بستگی دارد.

پیوره می تواند خود را به طرق مختلف نشان دهد:

• خونریزی لثه، به خصوص زمانی که دندان های خود را مسواک می زنید.
• التهاب و قرمزی لثه، یعنی التهاب لثه
• هالیتوز یا طعم بد دائمی در دهان
• حساسیت دندان به تغییرات دما
• ناراحتی و درد هنگام جویدن

اگر هر یک از علائم ذکر شده را دارید بهتر است این موارد را با متخصص دندانپزشک خود مطرح کنید تا در صورت نیاز جراحی لثه را انجام دهید.

علائم داشتن پیوره

• ورم لثه ها
• بوی بد دهان
• نرم و حساس شدن لثه
• جمع شدن چرک در خط لثه
• چروک خوردن لثه در فاصله دورتر از دندان
• لق شدن دندان

درمان پیوره

درمان بستگی به مقدار پیشرفت بیماری دارد، در بعضی مواقع با یک جرمگیری کامل بیماری از بین می رود ولی در مواقعی که بیماری پیشرفت کرده باشد از روش کورتاژ یا جراحی لثه استفاده می کنند.

انواع لوکوپلاکیا

دو نوع لکوپلاکیا وجود دارد: همگن و غیر همگن.

لوکوپلاکیا همگن می تواند باعث ایجاد لکه های نازک سفید و یکنواخت با سطح صاف، چروکیده یا برآمدگی شود. در لوکوپلاکیا غیر همگن، لکه ها ممکن است شکل نامنظم داشته باشند و ممکن است دارای لکه های قرمز باشند. آن‌ ها ممکن است مسطح یا برآمده باشند. لوکوپلاکیا غیر همگن هفت برابر بیشتر احتمال دارد که به سرطان تبدیل شود.

چه زمانی پس از مشاهده‌ این بیماری باید به دندانپزشکی مراجعه کرد؟

لوکوپلاکیا معمولا هیچ نوع دردی ایجاد نمی کند، با این حال مهم است که بدانید چه زمانی باید به مراکز بهداشتی و دندانپزشک مراجعه کنید، چرا که  می تواند نشانه بیماری جدی تری باشد. زمانی باید  به یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی یا دندانپزشکی مراجعه کنید که:

• لکه های سفید در دهان طی دو هفته خود به خود از بین نمی روند.
• لکه های قرمز یا تیره در دهان مشاهده می شود.
• تغییرات مداومی را در فضای دهان مشاهده می کنید.
• هنگام بلع گوش درد دارید.
• ناتوانی در باز کردن صحیح دهان (که به تدریج بدتر می شود).

با مراجعه به دندانپزشکی به صورت دوره ای می‌ توانید مطمئن باشید که سلامت دهان و دندان شما تحت کنترل است و در صورت ابتلا به بیماری به سرعت تشخیص داده می‌ شود. همچنین پس از درمان می توانید از خدمات دندانپزشکی زیبایی استفاده کنید و لبخندتان را زیبا تر کنید.

تشخیص و درمان لوکوپلاکیا

لوکوپلاکیا معمولاً با معاینه بخش دهان بیمار تشخیص داده می شود. در زمان معاینه متخصص دندانپزشک می تواند تایید کند که لکه های دهان لوکوپلاکیا است یا شما آن با برفک دهان اشتباه گرفته اید. برفک یک عفونت قارچی دهان است. لکه ‌هایی که ایجاد می‌ کند معمولاً نرم ‌تر از تکه‌ های لوکوپلاکیا هستند. آن‌ ها ممکن است راحت تر خونریزی کنند. برجستگی های لوکوپلاکیا، بر خلاف برفک دهان، قابل پاک شدن نیستند. متخصص دندانپزشک شما ممکن است نیاز به انجام آزمایش های دیگری برای تایید علت لکه های شما داشته باشد. این مسئله به آن‌ ها کمک می کند تا درمانی را پیشنهاد کنند که از بروز لکه های بعدی جلوگیری کند. اگر یک بخش مشکوک به نظر برسد، متخصص دندانپزشک شما بیوپسی را انجام می دهد. برای انجام بیوپسی، یک تکه کوچک بافت را از یک یا چند نقطه شما برمی دارند. سپس آن نمونه بافت را برای تشخیص به پاتولوژیست می فرستند تا سلول های پیش سرطانی یا سرطانی را بررسی کند. پس از نتایج بیوپسی برنامه درمانی شما را تعیین می کنند. درمان لکوپلاکیا معمولاً روی پیشگیری از سرطانی شدن ضایعات متمرکز است. اگر شما در حین درمان از تنباکو یا الکل استفاده می کنید، متخصص دندانپزشک به شما توصیه می‌ کنند تا  مصرف خود را محدود یا متوقف کنید. دندانپزشک شما همچنین داروهایی را برای پاک کردن لکه ها و جلوگیری از گسترش آن‌ ها ارائه می دهد. ضایعات پایدار ممکن است نیاز به برداشتن به واسطه جراحی دهان و دندان داشته باشند. لوکوپلاکیا را می توان با دو نوع دارو درمان کرد: سیستمیک و موضعی. اگر متخصص دندانپزشک شما یک داروی سیستمیک را توصیه کند، یک داروی ضد ویروسی مانند Valtrex یا Famvir را تجویز می‌ کند. داروهای ضد ویروسی مانند والاسیکلوویر (Valtrex) و فامسیکلوویر (Famvir) از تکثیر ویروس Epstein-Barr جلوگیری می کنند. ویروسی که باعث لوکوپلاکیا می شود هرگز از بدن خارج نمی شود، اما می توان از انتشار آن جلوگیری کرد. درمان منظم می تواند لکه های لوکوپلاکیا را پاک کند، اما اگر درمان منظم دنبال نشود، احتمال بازگشت آن وجود دارد. اگر متخصص دندانپزشک شما یک داروی موضعی را تجویز کند، ممکن است با محلول رزین پودوفیلوم یا رتینوئیک اسید سر و کار داشته باشید. هر دو به صورت موضعی روی چسب ها اعمال می شوند. محلول رزین Podophyllum و ترتینوئین موضعی می تواند ظاهر لکه های سفید را بهبود بخشند. در این مورد هم مانند دارو‌های سیستماتیک، اگر داروهای موضعی به طور منظم و مداوم استفاده نشود، لکه ها می توانند برگردند.

روش‌های درمانی غیر دارویی لوکوپلاکیا

طبق تحقیقات انجام شده مراحل مراقبت از خود که در ادامه اشاره شده اند میتوانند در پیشگیری و کاهش علائم لوکوپلاکیا موثر باشند:

• از مصرف تمام محصولات تنباکو خودداری کنید و مصرف الکل خود را محدود کنید.
• مصرف آنتی اکسیدان ها را بیشتر کنید.
• مکمل های روزانه ۵۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ واحد بین المللی بتاکاروتن، ۸۰۰ واحد ویتامین E و ۱ گرم ویتامین C برای کمک به بهبودی لوکوپلاکیا مصرف کنید (توجه داشته باشید که سیگاری ها نباید مکمل های بتاکاروتن مصرف کنند)
• استفاده از چای سبز، مصرف ۳ گرم از مخلوط چای سبز کامل.

پیشگیری از لکوپلاکیا دهانی

بسیاری از موارد لوکوپلاکیا را می توان با تغییر سبک زندگی پیشگیری کرد:

اجتناب از مصرف دخانیات

اجتناب از سیگار کشیدن یا جویدن محصولات تنباکو یکی از بهترین کارهایی است که می توانید برای سلامت دهان و دندان خود انجام دهید. متخصص دندانپزشک شما به برنامه های ترک سیگار (یا حتی داروها) دسترسی دارد که می تواند به شما در ترک این عادت و حفظ سلامت دهان شما کمک کند. اگر به طور معمول از دخانیات استفاده می کنید (مخصوصاً نوع بدون دود)، چکاپ های برای جلوگیری از ظاهر شدن ناگهانی لکه ها منظم دندانپزشکی را انجام دهید.

از نوشیدنی های الکلی دوری کنید.

اگر زیاد الکل مصرف می کنید، راهی برای محدود کردن مصرف الکل پیدا کنید. نوشیدن الکل می تواند ایجاد لوکوپلاکیا و سرطان های دهان را در بافت دهان آسان تر کند.

 تغذیه بهتر

میوه ها و سبزیجات تازه بیشتری مانند اسفناج و هویج بخورید. آن ‌ها سرشار از آنتی‌ اکسیدان‌ هایی هستند که مولکول ‌های مضر را قبل از اینکه به بافت‌ ها آسیب برسانند، غیرفعال می ‌کنند و آن ‌ها را به غذا هایی ایده‌ آل برای خوردن تبدیل می‌ کنند و از این طریق به کاهش خطر ابتلا به لوکوپلاکیا کمک می کنند.

سوالات متداول

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران