عوارض دندانپزشکی مکیدن انگشت شست در کودکان چیست؟
عادت مکیدن انگشت شست توسط کودک یکی از نگرانی‌های عمده‌ی والدین است. بعد از امتحان کردن هر روشی در خانه از جمله استفاده از مواد بدمزه روی انگشت و روش تشویقی و سیستم پاداش، اغلب به والدین گفته میشود که از پلاک‌های عادت‌شکن در دهان کودک خود استفاده کنند. این عادت‌شکن‌ها به صورت پیچ در پیچ هستند. این وسایل به این دلیل پیشنهاد میشود که متخصصین دندانپزشکی کودکان از اثرات مضر مکیدن طولانی مدت انگشتان بر رشد دهان و نحوه‌ی حرف زدن آگاهی دارند.
در صورتی که سن فرزندتان بیشتر از ۳ سال است و همچنان انگشت خود را میمکد نگران نباشید. حتی در مواردی که مقداری آسیب نیز ایجاد شده باشد، درمان‌هایی جهت بازگرداندن دندان‌ها و فک به محل اصلی خود وجود دارد.
عادت مکیدن انگشت در کودکان طبیعی است؟
نوزادان بطور غریزی دارای رفلکس مکیدن هستند و استفاده از پستانک نیز با کاهش خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد مرتبط است بنابراین مکیدن انگشت در کودکان در واقع در ماه‌های اول زندگی میتواند یک امر طبیعی باشد. علاوه بر این در زمان‌هایی که نوزاد در حال مکیدن پستانک یا انگشت خود نیست، در حال شیر خوردن یا مکیدن بطری شیر و یا فرو بردن هر چیزی که به دستش می‌رسد به داخل دهان خود است. بنابراین تنها کاری که می‌توانند انجام دهند همین است. با این حال در صورتی که عادت مکیدن انگشت یا پستانک طولانی شود، تبدیل به یک مشکل می‌گردد.
محدودیت سنی برای مکیدن انگشت:
کودکان در واقع انگشتان خود را زمانی که در رحم مادر هستند می‌مکند. این عمل برای آنها آرامش‌بخش بوده و بعد از اینکه به دنیا می‌آیند این کار موجب میشود که احساس امنیت داشته باشند. مکیدن انگشت و استفاده از پستانک در ابتدا کاملاً عادی است و اکثر کودکان بین سنین دو تا چهار سالگی این عادت را قطع میکنند. متخصصان اطفال توصیه‌های مختلفی دارند اما بسیاری از آنها پیشنهاد میکنند که کودک باید مکیدن انگشت یا پستانک را تا سن دو سالگی قطع کند یا حداقل آن را محدود کند.
قطعا جدا کردن کودک از پستانک بسیار آسان‌تر از جدا کردن او از انگشت می‌باشد. خواستن از یک کودک نوپا برای توقف مکیدن انگشت خود که بسیار به آن وابسته است نیاز به ممارست زیادی دارد. قبل از ٤ سالگي مکیدن انگشت و پستانک تاثیری بر دندان‌های کودک شما نخواهد داشت.
چرا سلامت دهان و دندان برای کودکان خردسال بسیار مهم است؟
تحقیقات بنیاد بهداشت دهان و دندان نشان داده است که بیش از نیمی از بزرگسالان بریتانیا (51٪) گفته اند که در جوانی بهداشت دهان و دندان خود را بدیهی می دانستند. این اهمیت تجهیز فرزندانمان به ابزارهایی را برای حفظ سلامت دهان و همچنین صرف وقت برای آموزش آنها در مورد اینکه چرا اینقدر مهم است، برجسته می کند.
با القای سلامت دهان و دندان در کودکان از سنین پایین می توانید لبخندی سالم برای آنها در زندگی ایجاد کنید. لبخند سالم یکی از بهترین هدایایی است که یک بزرگسال می تواند به فرزندش بدهد که نه تنها او را از درمان های دردناک نجات می دهد، بلکه می تواند اعتماد به نفس و عزت نفس او را نیز افزایش دهد.
لطفاً از سنین کودکی فرزندتان به عنوان فرصتی برای ارزیابی سلامت دهان و دندان فرزندان خود استفاده کنید و به دنبال زمینه هایی برای بهبود باشید.
برای جلوگیری از انگشت مکیدن کودک چه باید کرد؟
پیش از هر چیز باید بدانید این مشکل شایعی است و نباید دلواپس آن باشید. والدین زیادی درگیر این مشکل میباشند. برای ترک عادت مکیدن انگشت و پستانک، راهکارهای موثر و مفیدی وجود دارد که در اینجا با برخی از آنها میپردازیم:
- دفعات انگشت مکیدن کودک را محدود کنید. در ابتدا محدودیت باید در برخی شرایط مشخص به وجود بیاید، مثلاً هنگامی که کودک مشغول بازی است نباید انگشت خود را بمکد. مواجه شدن با این محدودیت‌ها او را آماده ترک عادت می کند.
- بررسی کنید ببینید چه چیزهایی باعث تحریک این رفتار می شوند، معمولاً کودک در واکنش به استرس و اضطراب اقدام به مکیدن انگشت یا پستانک می کند. این موقعیتها را پیدا کنید و به حداقل برسانید.
- هنگامی که کودک اضطراب دارد چیز دیگری را جایگزین انگشت مکیدن کنید. باید ببینید چه چیزهایی برای او موثر است مثلاً ممکن است در آغوش گرفتن کودک و گفتن حرف های امیدوار کننده در شرایطی که تحت استرس قرار دارد، او را آرام کند یا مثلاً میتوانید عروسکی که دوست دارد به او بدهید که در آغوش بگیرد.
- به کودک کمک کنید بیشتر نسبت به رفتارهای خود آگاهی پیدا کند. در بسیاری از مواقع کودک حتی متوجه مکیدن انگشت خود نیست. او را متوجه کنید تا به تدریج با خود آگاهی از مواقعی که انگشت میمکد، این عادت را کنار بگذارد.
- کودکان را به دلیل پیشرفت هایش تشویق کنید و پاداش بدهید. هر بار که پیشرفتی در کودک می بینید حتماً به او اطلاع بدهید و با چیزی مثل ستاره، استیکر یا جوایز ساده دیگر تشویقش کنید.
تأثیر طولانی مدت مکیدن انگشت توسط کودکان:
کودکان بزرگتر که عادت به مکیدن انگشت شست خود را ادامه می دهند، ممکن است عوارض جدی را تجربه کنند که نیاز به درمان ارتودنسی یا جراحی ترمیمی دارد. در نتیجه استفاده طولانی مدت از مکیدن انگشت شست یا پستانک، مشکلات زیر برای کودکان پیش خواهد آمد:
- عدم تراز دندان ها:
هنگامی که کودکان انگشت شست یا پستانک خود را مک میزنند، فشار ناشی از این مکش روی دندان ها ممکن است باعث هدایت شدن لبه دندان ها رو به بیرون شود.
- مال اکلوژن:
یکی از شایع ترین عواقب مکیدن انگشت شست در کودکان بروز مشکلات در بایت است. به این وضعیت مال اکلوژن گفته میشود. کودکانی که از 3 سالگی انگشتان دست، پا یا پستانک خود را مک میزنند، شروع به ایجاد مال اکلوژن هایی مثل اوربایت یا اپن بایت میکنند.
هر دو این ناهنجاری های مربوط به بایت می توانند بر توانایی صحبت کردن و حتی خوردن مشکلاتی ایجاد کنند.
- تنگ شدن و کاهش پهنای سقف دهان و فک ها:
فک پایینی و سقف دهان با مکیدن طولانی مدت شروع به تغییر حالت میکنند. این روند میتواند باعث تنگ شدن سقف دهان و حتی کوچک شدن فک کند. به مرور زمان این تغییر حالت به وضوح روی شکل صورت کودک نیز تاثیر خواهد گذاشت.
کوچک شدن فک میتواند باعث بروز مشکل کراودینگ یا نامرتبی و شلوغی دندان ها شود زیرا فضای کافی برای در آمدن ندارند و هر طور که فرصت پیدا کنند رشد میکنند.
استفاده از بریس و ارتودنسی ثابت برای درمان آسیب دندان:
برای کودکانی با مکیدن انگشت شست به زیبایی لبخند خود آسیب وارد کرده اند. مراجعه به یک پزشک ارتودنسی ، میتواند اولین مرحله درمان باشد.
متخصصان ارتودنسی برای حل مشکلات قابل توجه دندان مانند اپن بایت، از بریس ها و ارتودنسی ثابت استفاده میکنند.
برای کودکان کوچکتر، گاهی اوقات درمان ارتودنسی اولیه توصیه می شود. روش های درمانی ارتودنسی مانند درمان ارتودنسی دو مرحله ای می تواند به کاهش نیاز کودک به درمان های اضافی در آینده کمک زیادی کنند. درمان دو مرحله ای ارتودنسی می تواند به مرور زمان مشکلات کودک شما را حل کند و شما را از نگرانی در بیاورد.
چرا سلامت دهان و دندان برای کودکان خردسال بسیار مهم است:
تحقیقات بنیاد بهداشت دهان و دندان نشان داده است که بیش از نیمی از بزرگسالان بریتانیا (51٪) گفته اند که در جوانی بهداشت دهان و دندان خود را بدیهی می دانستند. این اهمیت تجهیز فرزندانمان به ابزارهایی را برای حفظ سلامت دهان و همچنین صرف وقت برای آموزش آنها در مورد اینکه چرا اینقدر مهم است، برجسته می کند.
با القای سلامت دهان و دندان در کودکان از سنین پایین می توانید لبخندی سالم برای آنها در زندگی ایجاد کنید. لبخند سالم یکی از بهترین هدایایی است که یک بزرگسال می تواند به فرزندش بدهد که نه تنها او را از درمان های دردناک نجات می دهد، بلکه می تواند اعتماد به نفس و عزت نفس او را نیز افزایش دهد.
لطفاً از سنین کودکی فرزندتان به عنوان فرصتی برای ارزیابی سلامت دهان و دندان فرزندان خود استفاده کنید و به دنبال زمینه هایی برای بهبود باشید. با کمک دندانپزشکان کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی آبان می توانید به فرزند خود لبخندی سالم هدیه دهید که ماندگار باشد و در حالی که ممکن است اکنون از شما تشکر نکند، تقریباً مطمئناً در آینده این کار را انجام خواهد داد!
پستانک:
- مکیدن، امری عادی و طبیعی برای نوزادان است. معمولاً پستانک این نیاز آنها را برآورده می‌سازد و به آرامش و استراحت آنها کمک می‌کند. با این حال، تمام نوزادان به پستانک نیاز ندارند. بهتر است نوزاد، به جای مک زدن به انگشتان خود، اسباب بازی یا پتو، از پستانک استفاده کند.
- در صورتیکه نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، از استفاده از پستانک، تا زمانیکه این عمل برای نوزاد به امری عادی تبدیل شود، معمولاً پس از هشت هفته، خودداری کنید. از آنجایی که عمل مکیدن برای خوردن شیر مادر با مکیدن پستانک متفاوت است، این کار به جلوگیری از سردرگمی نوزاد کمک خواهد کرد.
- برای جلوگیری از بروز تغییرات در شکل دهان نوزاد خود، ضروریست که پستانکی نرم برای او تهیه کنید تا پس از برخورد با سقف دهان در هنگام مکیدن، پهن شده و فشاری به آن وارد نیاورد. بهتر است از استفاده‌ی مداوم از پستانک جلوگیری شود.
- در موقع انتخاب پستانک، در جستجوی مواردی باشید که از لحاظ ارتودنسی تأیید شده باشند. از منظر ایمنی، پستانک‌های یک تکه بیشتر توصیه می‌شوند. برای جلوگیری از امکان بروز خفگی، از آویزان کردن بند به پستانک خودداری کنید. مرتباً ظاهر پستانک را بررسی کنید، تا از شرایط مناسبی برخوردار باشد. پارگی، ترک خوردگی و یا دیگر علائم فرسودگی پستانک، آن را به ابزاری غیر ایمن برای استفاده‌ی نوزاد تبدیل خواهد کرد.
- از پوشش‌دهی پستانک با شکر، عسل یا هر نوع ماده‌ی شیرین دیگر خودداری کنید، این کار میتواند باعث پوسیدن دندان نوزادتان شود. عسل و شهد ذرت گاهی حاوی قارچ‌هایی هستند که می‌توانند باعث مسمومیت غذایی کودکان زیر یکسال شوند.
- مکیدن انگشتان امری عادی و سالم برای کودکان، در دوران نوزادی است. اکثر کودکان این عادت را خودبه‌خود در بین سنین دو تا چهار سالگی ترک میکنند. آثار این عمل معمولاً تا قبل از سن هفت سالگی، یعنی تا زمانیکه که کودک هنوز دندان‌های شیری خود را دارد، قابل بازگشت خواهند بود. لیکن در صورتیکه این عمل پس از سن هفت سالگی و شروع به رشد دندان‌های دائمی، ادامه پیدا کند، میتواند باعث بروز مشکلات دائمی دندانی شود.
روش‌های مؤثر برای ترک عادت مکیدن انگشت کودکان:
در اغلب مواقع، انگشت مکیدن کودک قبل از ورود به کودکستان یا مدرسه به‌صورت خودکار متوقف میشود. با این حال، در مواردی ممکن است توقف این رفتار به مداخله والدین نیازمند باشد. برای انجام این کار، راه‌کارها و ابزارهای مختلفی وجود دارند که از آن میان می‌توان نمونه‌های زیر را برشمرد:
گفت‌گوی صمیمانه:
به‌جای دعوا کردن و محکوم کردن کودک لازم است دوستانه با او صحبت کرده و مشکلات احتمالی ناشی از انجام این کار را برای کودک توضیح دهید. از او بپرسید به چه دلیلی انگشت خود را میمکد؟ یا چه احساسی دارد؟ در این میان، ممکن است متوجه شوید مکیدن انگشت کودک از ترس یا اضطراب ناشی میشود. در این صورت، به جای تمرکز بر این رفتار میتوانید برای آرام کردن او تلاش کتید. ارتباط کلامی و چشمی و در آغوش گرفتن کودک از مهم‌ترین رفتارهایی است که در آرامش او مؤثر خواهد بود. از طرف دیگر، بازی و وقت‌گذرانی با وی و همچنین، کارهایی نظیر تمرین تنفس شکمی در مقابله با استرس و اضطراب تأثیرگذار است.
آموزش غیرمستقیم:
استفاده از ابزارهایی نظیر فیلم‌های عروسکی، کارتون، برنامه‌های تلویزیونی محبوب یا کتاب‌های مخصوص کودکان به آموزش غیرمستقیم آنها کمک می‌کند. به این ترتیب، کودکان می‌توانند با عوارض عادات ناپسند خود آشنا شده و درباره توقف آنها تصمیم‌گیری کنند. در حین تماشای این برنامه‌ها، میتوانید گفت‌و‌گوی دوستانه‌ای را پایه‌ریزی کرده و مشکلات احتمالی این کار را به شکلی دوستانه برای کودک تشریح کنید.
استفاده از لاک تلخ برای جلوگیری از مکیدن انگشت
استفاده از لاک تلخ برای جلوگیری از مکیدن انگشت یکی از رایج‌ترین روش‌های مقابله با این عادت است. با این حال، بسیاری از پزشکان به‌کارگیری این روش را توصیه نمی‌کنند. این تکنیک، معمولاً برای کودکانی کاربرد دارد که برای توقف این رفتار از انگیزه کافی برخوردار نبوده و تنها به یک یادآور فوری نیاز دارند.
توجه به الگوی مکیدن انگشت:
ممکن است کودک شما فقط قبل از خواب انگشت خود را بمکد. در این صورت، می‌توان دریافت که برای خوابیدن به روشی آرامش‌بخش نیاز دارد؛ بنابراین، میتوانید جایگزین‌های آرامش‌بخشی را برای او پیدا کنید. به‌عنوان مثال، پیش از مسواک زدن برای او یک فنجان شیر گرم آماده کرده و در هنگام خواب برای مدتی هم که شده او را در آغوش بگیرید.
اگر متوجه شدید این رفتار در مواقع اضطراب یا ناراحتی بروز می‌کند. میتوانید تکنیک‌ها و مکانیزم‌های دیگری را به او پیشنهاد کنید. از این جمله، می‌توان به شنیدن موسیقی آرامش‌بخش یا تمرین‌های مدیتیشن و یوگای مخصوص کودکان اشاره کرد.
استفاده از مشوق‌ها:
با ایجاد یک نمودار پیشرفت و استفاده از برچسب، ستاره یا هر روش امتیازدهی دیگری کودک را برای کنار گذاشتن عادات ناپسند خود تشویق کنید. یعنی، به ازاء هر بار صرف نظر کردن از مکیدن انگشت یک امتیاز برای او در نظر گرفته و با بالا رفتن امتیازها به کودک جایزه بدهید.
استفاده از گارد یا محافظ انگشت:
این روزها، انواع گاردها و ابزارهای محافظ برای جلوگیری از مکیدن انگشت کودکان وجود دارند که برخی از آنها از جنس پلاستیک سخت و بعضی شبیه دستکش هستند. ابزارهای ارتودنسی مخصوصی هم وجود دارند که در داخل دهان نصب شده و از مکیدن انگشت جلوگیری میکنند. برای انتخاب بهترین گزینه، لازم است با پزشک اطفال یا متخصص دندانپزشک مشورت کنید. به‌خاطر داشته باشید، محافظ‌های انگشت فاقد مواد شیمیایی زیان‌آور بوده و به طور اختصاصی برای کودکان طراحی شده‌اند.
وضع قوانین و مقررات:
برای جلوگیری از مکیدن انگشت کودکان بزرگتر میتوانید با صمیمیت و در عین حال، به شکلی قاطعانه با آنها صحبت کرده و قوانین و مقررات ویژه‌ای وضع کنید. به‌عنوان مثال، به او بگویید تنها در هنگام تماشای تلویزیون یا موقع خواب میتواند این کار را انجام دهد. سپس، به تدریج میتوانید برای توقف این کار برنامه‌ریزی کنید.
شبیه‌سازی موقعیت:
با استفاده از اسباب‌بازی‌های محبوب کودک و در حین بازی میتوانید شرایط و موقعیت موردبحث را شبیه‌سازی کرده و برای ارائه راه‌حل از او کمک بخواهید. در حین بازی، عوارض انگشت مکیدن کودک را برای او شرح دهید.
مشورت با پزشک:
برای مقابله با عادت مکیدن انگشت کودک خود میتوانید به پزشک یا متخصص دندانپزشک مراجعه کرده و از او کمک بخواهید. پزشکان از طریق صحبت و تشریح زیان‌های احتمالی انگشت مکیدن ممکن است بتوانند کودکان را برای ترک عادت خود مجاب کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
همه کودکان از سن یک سالگی باید تحت‌نظر دندانپزشک بوده و به طور منظم ویزیت شوند. اگر کودک شما تا بعد از چهار سالگی هنوز هم مرتباً انگشت شست خود را می‌خورد یا در صورت مشاهده هرگونه تغییر شکل در ناحیه دندان‌ها و فک یا وجود مشکل در نحوه غذا خوردن، جویدن یا صحبت کردن کودک لازم است به پزشک مراجعه کرد.
محافظ انگشت شست چیست؟
محافظ انگشت شست (T- Guard) ابزاری است که برای جلوگیری از مکیدن انگشت شست طراحی شده است. این وسیله پلاستیکی فاقد مواد زیان‌آور بوده و معمولاً با نقش‌های کارتونی تزیین شده‌اند. در عین حال، دارای بندی هستند که بر روی مچ دست کودک محکم شده و توسط والدین باز و بسته میشود. به خاطر داشته باشید، محافظ انگشت شست را باید به طور منظم و با دقت کافی شست‌وشو دهید.
سوالات متداول:
1-مکیدن انگشت تا چه سنی طبیعیه؟
تقریبا تا سن 3 سالگی
2-استفاده از محافظ شست درسته؟
بله تا حد زیادی باعث از بین رفتن عادت مکیدن انگشت میشود.
3-محافظ انگشت شست چیست؟
محافظ انگشت شست (T- Guard) ابزاری است که برای جلوگیری از مکیدن انگشت شست طراحی شده است. این وسیله پلاستیکی فاقد مواد زیان آور بوده و معمولاً با نقش های کارتونی تزیین شده اند. در عین حال، دارای بندی هستند که بر روی مچ دست کودک محکم شده و توسط والدین باز و بسته می شود. به خاطر داشته باشید، محافظ انگشت شست را باید به طور منظم و با دقت کافی شستو شو دهید.
4-مکیدن انگشت دست تا چه زمانی طول می‌کشد؟
بسیاری از کودکان مکیدن انگشت را در ۶ یا ۷ ماهگی، برخی نیز در سنین ۲ تا ۴ سالگی خود به خود متوقف میکنند. اما با وجود اینکه کودک مکیدن انگشت را متوقف می‌کند ممکن است در شرایط استرس زا دوباره این حرکت را تکرار کند. با این وجود برخی متخصصان بر این باورند که کودکانی که زیر ۵ سال هستند را نباید زیاد تحت فشار قرار داد. زیرا کودک غالبا قبل از ورود به مهدکودک این عادت را ترک خواهد کرد.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
