کراس بایت دندان و روش های درمان آن

کراس بایت، که گاهی به عنوان آندربایت نیز شناخته می ‌شود، یک نوع مال اکلوژن یا بایت بد است که باعث ایجاد ردیفی از دندان‌ های نامرتب می ‌شود. که به طور نامناسب بر روی هم قرار گرفته اند. کراس بایت یا آندربایت زمانی رخ می ‌دهد که دندان‌ های پایینی از کنار دندان‌ های بالایی خارج ‌شوند. یعنی ردیف دندان های بالایی و پایینی روی هم قرار نمی گیرند و به طور کلی تراز نیستند.

این ممکن است در دندان‌ های جلویی و یا عقبی نیز رخ دهد. انواع مختلفی از کراس بایت و آندربایت وجود دارد. این مطلب می تواند به شما کمک کند تا با مفهوم کراس بایت آشنا شوید.

روش های تشخیص کراس بایت را یاد گرفته و روش های درمان آن را بشناسید. استفاده از ارتودنسی های با کیفیت که توسط متخصصان ارتودنسی با تجربه اعمال می شوند می تواند به شما کمک کند تا دندان ‌هایی مرتب همراه با لبخندی زیبا داشته باشید. برای پاسخ به تمامی سوالات خود درباره کراس بایت، در ادامه ی این مطلب همراه ما باشید.

کراس بایت چیست؟

همانطور که گفتیم به دلیل عدم انطباق دندان ‌های فک بالا و پایین مال اکلوژن می ‌گویند. کراس بایت نوعی مال اکلوژن است که در انواع مختلف دیده می ‌شود. درمان این مشکل امری ضروری است چرا که علاوه بر ظاهر، بر سلامت فرد نیز تاثیر گذار است. این مشکل اغلب به دلایل ارثی ایجاد می ‌شود اما مواردی همچون مکیدن انگشت در کودکی و تنفس دهانی نیز در ایجاد آن موثر است.

کراس بایت یکی دیگر از ناهنجاری‌های فکی است که اغلب در کودکی به وجود می ‌آید. علاوه بر این که در ظاهر نمایان است، مشکلاتی جدی بر روی سلامتی فرد ایجاد خواهد کرد. اگر وضعیت محل قرار گیری در تمام دندان‌ ها و یا حتی یک دندان برعکس شود، به آن کراس بایت می گویند.

انواع کراس بایت

انواع کراس بایت عبارتند از:

کراس بایت قدامی

کراس بایت قدامی زمانی رخ می دهد که دندان های فک پایین، جلوتر از دندان های فک بالا باشند. حدود ۴-۵٪ از جمعیت مردم به کراس بایت قدامی مبتلا هستند. کراس بایت قدامی با استفاده از ارتودنسی قابل درمان است. درمان کراس بایت حاد قدامی در بزرگسالان به صورت ترکیبی انجام می شود. بدین صورت که برای اصلاح این مشکل از جراحی و ارتودنسی، همزمان با هم استفاده می شود.

کراس بایت های خلفی

این نوع کراس بایت، حالتی نادرست از دندان ها را نشان می دهد: دندان های فک پایین (پریمولار و مولارها) از دندان های فک بالا پایین تر قرار می گیرند. کراس بایت های خلفی رایج تر هستند. همچنین می توان با یک ابزار ارتودنسی معمول به نام اکسپندر نیز این کراس بایت را درمان کرد. این حالت ممکن است در یک طرف دهان یا در هر دو طرف رخ دهد. حدود 16% از جمعیت مردم به کراس بایت خلفی مبتلا هستند.

کراس بایت یک طرفه و دو طرفه – یا کراس بایت گونه ای

کراس بایتی که دو طرف دهان را تحت تاثیر قرار دهد را کراس بایت دو طرفه، و کراس بایتی که تنها یک سمت دهان را درگیر کند را کراس بایت یک طرفه می‌ گویند. راه درمان برای هر دو تقریبا شبیه هم است، ولی مکانیزم و ساختاری که ارتودنتیست برای درمان هر کدام انتخاب خواهد کرد، مطمئنا مقداری متفاوت است. به این نوع کراس بایت گونه ای نیز می گویند زیرا دندان های یک طرف به سمت گونه نزدیک تر خواهد بود.

کراس بایت باکال و زبانی

اگر دندان ها ی فک بالا بسیار به سمت گونه ها حرکت کرده باشند و از دندان های فک پایین بسیار باکالی تر باشند شوند، به این ناهنجاری کراس بایت باکال گفته می شود و در عین حال در کراس بایت لینگوال یا زبانی، دندان های فک بالا بسیار  به سمت داخل و در جهت زبان حرکت کرده اند. در هر یک از این دو مسئله، دندان ها و فکین در موقعیت مناسب نسبت به هم قرار ندارند.

کراس بایت تک دندان و سگمنتال

در این ناهنجاری فقط یک دندان تحت تأثیر قرار می گیرد. وقتی یک دندان تک قوس تحتانی (به طور معمول یکی از دندان های نیش یا دندان قدامی) بیش از حد  نسبت به دندان مقابل در فک بالا بیرون بزند؛ کراس بایت تک دندان ایجاد  می شود. در برخی مواقع نیز این وضعیت زمانی ایجاد می شود که یک دندان در فک بالا به سمت داخل دهان رشد کرده  باشد. توجه کنید که در کراس بایت سگمنتال  چند دندان فک بالا نسبت به فک پایین در موقعیت طبیعی واقع نمی شود ولی در کراس بایت تک دندان فقط یک دندان از فکین در موقعیت مناسب قرار ندارد.

آندربایت در مقابل کراس بایت

آندربایت یکی از مشکلات شایع در توصیف دندان ‌هاست. در این حالت، وقتی دندان هایتان را روی هم قرار دهید، دندان های فک پایین از ردیف دندان های فک بالایی بیرون می زند. این حالت باعث ایجاد یک بایت بد یا همان آندربایت می ‌شود. در یک لبخند سالم با بایت درست، دندان‌ های فک بالا و پایین به صورت متناسب روی یکدیگر قرار می ‌گیرند و با بسته شدن بایت، همه دندان ‌ها به هم متصل می‌ شوند و یک اوربایت کوچک وجود دارد.

به عبارت دیگر، در صورتی که بایت صحیح باشد، این هماهنگی دندان ‌ها باعث ایجاد یک لبخند زیبا و سالم می‌ شود. اما در حالت آندربایت، همه چیز برعکس شده و باعث مشکلاتی در کلیه قسمت‌ های دندان‌ ها مانند اکلوژن و یا بایت بد می‌ شود. این مشکل می‌ تواند در دندان‌ های جلویی یا پشتی رخ دهد.

اختلاف بین اوربایت، کراس بایت و آندربایت

در حالتی که دندان ‌های سالم، لبخندی زیبا و هماهنگ داشته باشیم، یک اوربایت کوچک و واضح وجود خواهد داشت. به عبارتی، دندان ‌های فک بالا، به گونه‌ ای که کمی از دندان‌ های پایینی بیرون آمده باشند، روی دندان‌ های پایینی قرار می‌ گیرند. هنگام بستن دهان، دندان ‌ها به خوبی به یکدیگر متصل می ‌شوند. عکس این اتفاق در کراس بایت رخ می‌ دهد: دندان‌ های فک پایین جلوتر از دندان ‌های فک بالا قرار می گیرند. این حالت ممکن است در مورد یک یا چند دندان رخ دهد. اوربایت ممکن است خیلی حاد و و نیاز به اصلاح داشته باشد.

چه عواملی باعث ایجاد کراس بایت می ‌شوند؟

دو عامل اصلی باعث ایجاد کراس بایت یا آندربایت هستند؛ علل ژنتیکی و علل رشدی. حالت قرارگیری دندان و ساختار فک و دهان از جمله ویژگی ‌های فیزیکی ارثی هستند، همانطور که کراس بایت و آندربایت به ارث می ‌رسند. به همین دلیل، اگر پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ یا خویشاوندان با کراس بایت مواجه بوده باشند، احتمالاً فرزندانشان نیز با این مشکل روبرو خواهند شد.

از آنجایی که جلوگیری از به ارث‌ بردن کراس بایت توسط کودکان ممکن نیست، بهتر است با مراجعه به یک ارتودنتیست با تجربه و حرفه ای، درمان کاملاً موثری را برای آن ها انجام داد. عوامل مختلفی در طول رشد دندانی می ‌توانند منجر به ایجاد کراس بایت شوند، از جمله:

• مکیدن انگشت شست
• تنفس از راه دهان
• فشار دادن زبان به سمت دندان ها
• استفاده طولانی مدت از پستانک یا شیشه شیر
• از دست دادن زود هنگام دندان های شیری
• رشد دندان های دائمی

تمامی موارد فوق می ‌توانند موجب ایجاد کراس بایت شوند. به همین دلیل، دندانپزشکان به والدین کودکان توصیه می‌ کنند که از سن ۷ سالگی به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند. با این کار، متخصص ارتودنسی می ‌تواند رشد دندان ‌های دائمی کودکان را کنترل کند و هر گونه مشکل بالقوه ‌ای که ممکن است با دندان‌ ها ایجاد شود، را از بین ببرد.

آیا کراس بایت برای دندان ها مضر است؟

بله. در صورتی که کراس بایت درمان نشود می تواند در طولانی مدت آسیب های بسیاری را به سلامت شما و دندانهایتان وارد کند:

• سردرد، دندان درد، فک درد
• درد هنگام جویدن
• مشکل در بستن صحیح دهان
• اختلالات گفتاری
• کیفیت خواب پایین
• اختلال گیجگاهی و فکی (TMD)
• درد در مفاصل و عضلات فک
• مشکل در حفظ بهداشت مناسب دهان
• رشد باکتری
• تشکیل پلاک
• بیماری های لثه و پریودنتال
• لقی و از دست دادن دندان ها
• دندان قروچه
• افزایش احتمال شکستگی دندان ها
• ایجاد مشکلات در تکلم

کراس بایت یا آندربایت با مداخله یک ارتودنتیست درمان می شود. بهتر است کودکان از سن ۷ سالگی به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند تا الگوهای رشد دندان‌ های دائمی آن ها در آینده مشخص و اقدامات لازم برای ایجاد لبخندی سالم انجام شود. یک بایت صحیح و یک لبخند سالم کلید سلامتی هستند. با مراجعه به متخصص ارتودنسی و انجام اقدامات لازم، دندان‌ های سالمی را خواهید داشت که این موضوع می ‌تواند سلامت کل بدن و افزایش اعتماد به نفس را به همراه داشته باشد.

کراس بایت و روش های درمان آن

کراس بایت و ناهنجاری فکی با توجه به میزان انحراف استخوان فک و عوارض ایجاد شده، حاد بودن و یا نبودن وضعیت فک و دندان ها، تحت درمان قرار گرفته و قابل درمان می باشد. روش های درمانی کراس بایت عبارتند از:

ارتودنسی

ارتودنسی یکی از روش های درمانی کراس بایت است که معمولا در مراحل متوسط عارضه مورد استفاده قرار می گیرد. بعد از تشخیص شدت ناهنجاری فک، متخصص دندانپزشک از ارتودنسی استفاده کرده و با استفاده از براکت ها و سیم های فلزی و قرار دادن آن ها بر روی دندان های بیمار، به طور مداوم و پیوسته به دندان ها و فک نیرو وارد کرده و موجب اصلاح دندان ها می شود.

مدت زمان استفاده از این براکت ها و سیم ها با توجه به میزان اختلال، صلاح دید ارتودنتیست و همچنین شکل گیری فک و دندان ها تعیین می شود و نمی توان زمان قطعی و دقیقی برای آن مشخص کرد. برخی از ابزار هایی که در ارتودنسی مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:

گسترش دهنده کام

یکی از روش های درمانی کراس بایت که معمولا در سنین کودکی و در صورت حاد نبودن وضعیت بیمار صورت می گیرد، استفاده از گسترش دهنده کام است. این روش درمانی موجب گسترش و پهن شدن فک بالا شده و به مرتب کردن دندان ها کمک می کند. حدودا بین یک الی دو سال با توجه به فک بیمار، استخوان بندی و همچنین قابلیت شکل گیری و شدت عارضه زمان لازم است تا وضعیت فک بیمار بهبود یابد.

الاینر شفاف یا اینویزیلاین

یکی دیگر از وسایل و روش های درمانی ناهنجاری فک یا همان کراس بایت، الاینر شفاف یا همان پوشش شفاف یکسره ای بوده که ارتودنتیست جهت هدایت صحیح دندان ها در فک از آن استفاده می کند. این پوشش به صورت اختصاصی و با توجه به قالب و سایز دندان، فک و دهان بیمار ساخته شده و برای ساخت آن از دستگاه های دیجیتالی استفاده می شود. البته نا گفته نماند، این پوشش موقتی بوده و بعد از مدت کوتاهی باید تعویض شود.

هدگیر

یکی دیگر از وسایل و روش های درمانی عارضه و ناهنجاری فک (کراس بایت) که از روش های ارتودنسی نیز محسوب می شود، استفاده از هدگیر ارتودنسی بوده که بر روی سر بیمار قرار می گیرد و با سیم به دندان های او متصل می گردد. این وسیله موجب ورود فشار و نیروی زیاد به فک و دندان ها شده و اجازه رشد بیش از حد به فک را نمی دهد.

جراحی فک

یکی از روش های تهاجمی و درمانی کراس بایت که با توجه به وضعیت بیمار و در صورت حاد بودن وضعیت فک و دندان ها صورت می گیرد، جراحی فک می باشد. جراحی فک زمانی انجام می شود که فرد در سنی قرار گرفته باشد که رشد استخوان های فک کامل شده باشد و نتواند با روش های دیگر از جمله ارتودنسی به بهبود آن کمک کرد. در این جراحی متخصص جراح، قسمت هایی از استخوان های فک را شکسته و جدا می کند و مجددا آن ها را در جایگاه صحیح خود قرار می دهد.

بعد از درمان کراس بایت چه باید کرد؟

بعد از اینکه بیمار تحت درمان قرار گرفت، رعایت نکات بهداشتی بعد از درمان بسیار مهم بوده و رعایت و عدم رعایت آن می تواند موجب حفظ سلامتی و یا بروز آسیب های جدید از جمله پوسیدگی دندان ها و یا ناهنجاری مجدد فک شود. نکات مراقبتی و اقدامات بعد از درمان کراس بایت عبارتند از:

• استفاده از نخ دندان بعد از خوردن غذا و دو بار در روز
• مسواک زدن به طور صحیح بعد از خوردن غذا و دو الی سه بار در روز
• استفاده از دهانشویه آنتی باکتریال
• استفاده از پلاک نگهدارنده بعد از مرتب شدن و ردیف شدن دندان ها
• پرهیز از دندان قروچه و ساییدن دندان ها به یکدیگر و در صورت دندان قروچه استفاده از نایت گارد مناسب

هزینه درمان کراس بایت

برای درمان کراس بایت، راه های درمانی متفاوتی وجود دارد که هر کدام از آن ها نیز با توجه به شدت ناهنجاری، سن بیمار و روش درمان هزینه های متفاوتی دارند. برای اطلاع از هزینه درمان باید با یک متخصص ارتودنسی مشورت کنید تا با بررسی وضعیت دهان و دندان، روش درمان و حدود هزینه را برای شما شرح دهد.

سوالات متداول

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران