منظور از ایمپلنت دندان جایگزین و یا پرکردن جای خالی دندان های از دست رفته می باشد، ایمپلنت دقیقا همانند دندان های طبیعی عمل می کند به طوری که فرد تفاوت آن را با دندان های طبیعی احساس نمی کند، به طور کلی می توان گفت که ایمپلنت دندان بهترین روش برای جایگزین کردن دندان های معیوب و از دست رفته می باشد. یکی از نکات مثبت و قابل توجه در ایمپلنت دندان ثابت بودن آن است و دیگر نیازی نیست مانند دندان های مصنوعی آن را در بیاورید.
در گذشته که از روش های دیگری برای پر کردن جای دندان های خالی استفاده می کردند افراد در هنگام غذا خوردن به مشکل برمی خوردند ولی امروزه با انجام ایمپلنت دندان افراد هیچگونه مشکلی در غذا خوردن ندارند و احساس مصنوعی بودن دندان ها را ندارند.
جایگزینی دندان از دست رفته توسط ایمپلنت
جایگزینی دندان از دست رفته توسط ایمپلنت در دو مرحله انجام می شود:
- مرحله جراحی ایمپلنت
- مرحله پروتز ایمپلنت
در مرحله ی اول باید پایه یا پیچی که قرار است جایگزین ریشه ی دندان گردد، در استخوان فک قرار داده شود. این مرحله با روش های مختلفی قابل انجام است که انتخاب آن با نظر و تصمیم پریودنتیست یا متخصص جراح لثه می باشد.
روش های جراحی جایگذاری ایمپلنت؟
دو روش برای قرار دادن ایمپلنت وجود دارد. روش یک مرحله ای و روش دو مرحله ای. در روش دو مرحله ای ابتدا متخصص دندانپزشک با دریل مخصوص حفرۀ کوچکی در محل مناسب دندان ایجاد کرده و پایۀ ایمپلنت را با احتیاط داخل استخوان می گذارد. سپس لثه را روی ایمپلنت آورده تا فرآیند ترمیم و پیوند اتفاق بیفتد.
بسته به عوامل مختلف از جمله ضخامت استخوان چند ماه زمان لازم است تا ترمیم صورت گیرد (در نواحی با ساپورت استخوانی مناسب، 2 تا 4 ماه و در نواحی با ساپورت استخوانی ضعیف تر یا دارای پیوند استخوانی، 4 تا 6 ماه زمان لازم است). در مرحله دوم کمی از بافت نازک روی ایمپلنت برداشته شده و قسمت‌های مورد نیاز برای روکش قرار داده می شود. در روش یک مرحله ای اصول کار به همین شکل است با این تفاوت که روی ایمپلنت با لثه پوشانده نشده و در همان مرحلۀ اول روکش نیز گذاشته می شود. سپس زمان داده می شود تا ترمیم اتفاق افتد.
چه مدت پس از کشیدن دندان می توان ایمپلنت گذاشت؟
حداکثر تحلیل استخوان پس از کشیدن دندان ها در محدوده ی 6 تا 24 ماه اول اتفاق می افتد. حفظ محافظه کارانه ی نواحی دندانِ کشیده شده می تواند نیاز به جراحی پیشرفته ی افزایش استخوان را حذف و یا به طور قابل توجهی کاهش دهد. بر این اساس که چه مدت پس از کشیده شدن دندان، ایمپلنت در حال قرارگیری است، فرآیند ایمپلنت گذاری به سه دسته تقسیم می‌شود:
- قراردادن تاخیری ایمپلنت (delayed)
- قراردادن مرحله ای ایمپلنت (staged)
- قراردادن فوری ایمپلنت (immediate)
پس از کشیدن دندان با حداقل آسیب، با ارزیابی سطح استخوان و آناتومیِ محلِ دندان خارج شده، متخصص دندانپزشک تصمیم می گیرد که آیا ناحیه را با پیوند استخوان پر کند یا نه و این که چه زمانی ایمپلنت را در ناحیه قرار دهد (تاخیری، فوری یا مرحله ای). جایگذاری ایمپلنت دندان در روش تاخیری حدودا 2 الی 3 ماه پس از کشیدن دندان انجام می شود تا ترمیم بافت نرم صورت گیرد. در روش مرحله ای اما جایگزاری ایمپلنت به منظورترمیم کامل استخوان به طور معمول 4 تا 6 ماه یا بیشتر زمان می برد. در روش فوری نیز ایمپلنت در زمان کشیدن دندان در محل قرار داده می شود. اگر استخوان برای ثبات اولیه ی ایمپلنت کافی نباشد، روش immediate توصیه نمی شود.
ایمپلنت دندانی یک گزینه درمانی قابل پیش بینی و قابل اعتماد برای جایگزینی دندان های از دست رفته و توانبخشی دندانی در بیماران نیمه یا کاما بی دندان است. اما ایمپلنت های دندانی عوارضی نیز دارند.
عوارض مکانیکی و بیولوژیک، ضایعات مخاطی اطراف ایمپلنت شایع ترین عوارض بیولوژیکی هستند در حالی که شل شدن اباتمنت یا پیچ اکلوزال، شکستگی بدنه ایمپلنت یا اجزای پروتز، تخریب سیمان لوتینگ و شکستگی ونیرینگ شایع ترین عوارض مکانیکی هستند.
شکستگی اجزای ایمپلنت بسیار نادر است و می تواند به دلیل نقص قطعات نصب شده باشد.
شاید در گذشته باز شدن پیچ ایمپلنت اتفاق رایجی بوده، اما در حال حاضر با پیشرفت در تکنولوژی ساخت ایمپلنت کمتر شاهد باز شدن پیچ ایمپلنت هستیم. عواملی که درگذشته باعث باز شدن پیچ ایمپلنت ها می شدند شامل موارد زیر می باشد:
1. کاشت ایمپلنت با کانکشن خارجی External Hex:
طراحی ایمپلنت های قدیمی به نحوی بود که کانکشن خارجی ایمپلنت معمولا مقاومت بسیار کمی داشت و وارد اوردن فشار ناچیزی به اتصال خارجی موجب باز شدن پیچ می شد. البته امروزه، کانکشن داخلی در بیشترِایمپلنت ها تعبیه شده است تا وارد امدن فشار به کانکشن موجب باز شدن پیچ ایمپلنت نشود. درحقیقت طراحی کانکشن به گونه ای است که دیگر هیچ فشاری به پیچ وارد نمی شود و تمام فشار روی کانکشن داخلی است.
2 . کم بودن گشتاور برای پیچ کردن اباتمنت:
این مسئله تا حدودی به طراحی اباتمنت، مواد سازنده و طراحی سر پیچ بستگی دارد. درگذشته باز شدن پیچ ایمپلنت یا اباتمنت به خصوص برای پیچ ایمپلنت از نوع شکاف دار، به استفاده از سیستم گشتاور نامناسب در محکم کردن آن مرتبط بود. اما امروزه، طراحی آن ها به مراتب بهتر از گذشته شده است و سیستم گشتاور نامناسب نمیتواند دلیلی برای باز شدن پیچ ایمپلنت های امروزی باشد.
3. عدم مدیریت دندان قروچه یا سایش دندان:
مشکل دندان قروچه همیشه برای باز شدن پیچ ایمپلنت نگران کننده بوده است و هنوز هم بحث های زیادی در رابطه با آن وجود دارد و مطالعات مختلفی به تاثیر دندان قروچه روی خراب شدن ایمپلنت می پردازد. اما مشکل باز شدن پیچ ایمپلنت در اثر سایش دندان، برای ایمپلنت هایی صدق می کند که کانکشن خارجی داشته باشند. در طراحی های پیشرفته امروزی اجزای اتصال داخلی آنقدر خوب باهم چفت می شوند که سایش دندان دیگر موجب بازشدن پیچ ایمپلنت نمی شود. البته درصورتی که دندان قروچه فشار زیادی به پایه ایمپلنت وارد کند؛ احتمال شکستن آن وجود دارد.
اگر به تازگی عمل جراحی کاشت ایمپلنت انجام دادید و با مشکل باز شدن پیچ ایمپلنت مواجه شدید حتما این سوال برایتان پیش امده که چرا با وجود پیشرفت در طراحی و ساخت قطعات و اجزای ایمپلنت دندان هنوز هم با مشکل باز شدن پیچ ایمپلنت مواجه می شویم؟
در رابطه با علت باز شدن پیچ ایمپلنت های پیشرفته اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما ارزیابی ها و آزمایشات بیومکانیکی نشانگر این هستند که عوامل مختلفی می تواند در سیستم عملکرد ایمپلنت اختلال ایجاد کند. هرچند اختلال در این عملکرد ها با چشم عادی قابل مشاهده نیستند؛ اما اگر اجزای ایمپلنت دندان با هم خوب چفت نشوند ممکن است به دلیل عدم مطابقت از لحاظ طراحی و هماهنگی با یکدیگر مشکلاتی ایجاد کنند. از مهمترین دلایل باز شدن پیچ ایمپلنت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
شل شدن هیلینگ کپ
درصورت شل شدن هیلینگ کپ، بهتر است استخوان اطراف ایمپلنت توسط جراح بررسی شود. اگر پیچ اباتمنت موقت یا همان هیلینگ کپ شل شود، باید با تکنیسین خود در میان بگذارید تا در ساخت قطعه دائمی، آن را در نظر گرفته و از پیش آمدن مجدد آن پس از نصب اباتمنت دائمی جلوگیری کند. معمولاً متخصص پروتز با ارسال یک عکس در کنار گزارش وضعیت فعلی که از نتیجه معاینه استخوانی بدست آمده به تکنسین لابراتوار کمک می کند تا پروتز دندان را همراه با اباتمنت به نحوی طراحی کند که پیچ ایمپلنت باز نشود.
-
انتخاب پیچ ایمپلنت نامناسب
برای هر ایمپلنت، نمونه های پیچ و اباتمنت متنوعی از جنس تیتانیومی و سرامیکی تولید شده است. پیدا کردن صحیح ترینِ و مناسب ترینِ آن برای کارکرد طولانی مدت، شاید کمی سخت باشد. متخصص پروتز باید در انتخاب آن ها محتاط باشد چون برخی از پیچ های ایمپلنت شاید از نظر ظاهری، مناسب به نظر برسند اما ممکن است از نظر طراحی، با برخی اجزای ایمپلنت سازگار نباشند و عوارضی را به همراه داشته باشد. عوارض ناشی از انتخاب پیچ نامناسب ایمپلنت ممکن است موجب باز شدن پیچ ایمپلنت و نقص در کارایی آن شود.
-
باز شدن غیر منتظره پیچ اباتمنت
مواردی وجود دارد که پیچ زود به زود باز می شود و بیمار باید به طور مرتب خارج از برنامه مشخص شده برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کند تا پیچ اباتمنت را محکم کند. بروز این چنین مشکلات غیر منتظره برای بیمار ناخوشایند بوده و از لحاظ بالینی هم صرف زمان برای ترمیم این موارد، اتلاف وقت خواهد بود. بنابراین بهتر است با دقت در انتخاب اجزاء و قطعات ایمپلنت و همچنین نحوه اتصال اباتمنت به پایه ایمپلنت و سوار کردن صحیح پروتز دندان از بروز مشکل باز شدن پیچ ایمپلنت جلوگیری کرد تا در وقت بیمار و دندانپزشک صرفه‌جویی شود.
-
خمش شدید روی اتصال پیچ
سفت کردن پیچ اباتمنت و تورک بیش از اندازه لازم شایع ترین عوارض شکستن پیچ اباتمنت است.
چرا پیچ پروتز ایمپلنت باز می شود؟
پیچ پروتز ایمپلنت حتی ممکن است بعد از جایگزین کردن اباتمنت و محکم کردن پیچ آن مجددا اتفاق بیفتد. در این صورت به احتمال زیاد مشکل از پروتز ایمپلنت است که باید مجددا طراحی شود تا نحوه قرارگیری آن روی اباتمنت و پایه ایمپلنت موجب باز شدن پیچ ایمپلنت نشود.
چطور می توان از باز شدن پیچ ایمپلنت جلوگیری کرد؟
با توجه به تحقیقات انجام گرفته رعایت نکات زیر علاوه بر جلوگیری از باز شدن ایمپلنت در نگهداری و عملکرد طولانی مدت ایمپلنت ها تاثیر دارد:
-
استفاده از قطعات اصلی
سیستم اباتمنت و ایمپلنت، یک مجموعه بهم پیوسته است که از قطعات جداگانه ای تشکیل شده است. علاوه بر این که اجزا این سیستم نقش بزرگی در عملکرد موفقیت آمیز آن دارند، واکنش آن ها نسبت به یکدیگر در سیستم، اهمیت بسیار زیادی در موفقیت آمیز بودن کاشت ایمپلنت دارد. به همین سبب، انتخاب قطعات اصلی که متناسب با یکدیگر طراحی شده اند، در افزایش دوام و طول عمر ایمپلنت رضایتمندی بیمار اهمیت بسیاری دارد.
-
تناسب دقیق میان اجزاء
برای هر قطعه ایمپلنت، انواع مختلفی از اباتمنت ها از طرف شرکت های متعدد تولید شده اند. انتخاب بهترین و متناسب ترین مورد آن شاید کمی سخت باشد. به همین علت متخصص پروتز باید در انتخاب آن ها محتاط باشد. شاید طراحی برخی از پیچ های ایمپلنت از نظر ظاهری مناسب بنظر برسند اما ممکن است از نظر طراحی با برخی اجزا تناسب برقرار نکند و عوارضی را به همراه داشته باشد. عوارض ناشی از انتخاب اباتمنت نامناسب ممکن است موجب باز شدن پیچ و نقص در کاشت ایمپلنت دندان شود.
-
توزیع مناسب فشار روی پیچ
علت باز شدن پیچ اباتمنت میتواند تقسیم نشدن فشار وارده بر پیچ ایمپلنت به طور مساوی در سمت راست و چپ باشد. به عنوان مثال اگر متخصص پروتز از اباتمنت مخصوصی که برای ایمپلنت آلفادنت طراحی شده استفاده نکند، منجر به اعمال فشار نابرابر به سمت چپ و راست ایمپلنت می شود. اعمال نامناسب فشار روی پیچ ها موجب جابجایی اجزای دیگر ایمپلنت می شود که یکی از عوامل باز شدن پیچ ایمپلنت و شکستن پروتز ایمپلنت است. از طرفی فشار زیاد میتواند موجب شکستن قطعات دیگر شود. برای جلوگیری از این مسئله، شرکت های معتبر اقدام به طراحی و ساخت قطعات اختصاصی مانند پیچ ایمپلنت کرده‌اند که همراه با پایه ایمپلنت به بازار عرضه می شود و کاملا در پایه چفت می شود.
-
محکم کردن پیچ ایمپلنت
محکم کردن پیچ ایمپلنت با ابزارهای مناسب توسط متخصص پروتز از باز شدن آن در کوتاه مدت جلوگیری میکند. در حال حاضر شرکت های متعددی، تورکمترهای مخصوص محکم کردن پیچ ایمپلنت تولید کرده اند که متناسب با قطعه پیچ و اباتمنت در سایزها و اندازه های مختلف طراحی شده اند.
-
مراقبت از ایمپلنت دندان
علاوه بر احتیاط هایی که متخصص پروتز هنگام انتخاب و محکم کردن پیچ اباتمنت باید در نظر داشته باشد؛ خود بیمار نیز با مراقبت از ایمپلنت دندان و پروتز آن می تواند نقش موثری در جلوگیری از باز شدن پیچ ایمپلنت داشته باشد. بیمار باید با پروتز ایمپلنت مانند دندان طبیعی خود رفتار کند. رعایت بهداشت دهان و دندان، جلوگیری از ایجاد عفونت، عدم ساییدن پروتز ایمپلنت به دندانهای مقابل، عدم استفاده از پروتز ایمپلنت به جای ابزار برای باز کردن در قوطی یا کیسه های پلاستیکی و خودداری از کشیدن سیگار از مهمترین مراقبت های پس از کاشت ایمپلنت است که از باز شدن پیچ ایمپلنت نیز جلوگیری می کند.
-
چکاپ منظم نزد دندانپزشک
پروتز های ایمپلنت باید مرتبا از طرف متخصص پروتز مورد بررسی قرار بگیرند. در رابطه با مراقبت از پروتز های ایمپلنت، دستورالعمل های مخصوصی برای بیمار وجود ندارد بلکه متخصص پروتز پس از سوار کردن تاج دندان موارد لازم را به بیمار گوشزد خواهد کرد. گاهی اوقات عوارضی مانند باز شدن پیچ ایمپلنت و ترک خوردن یا شکستن پروتز ایمپلنت در طول معاینات خود را نشان می دهند. با پیگیری منظم معاینات، متخصص پروتز می تواند به سرعت هر گونه مشکلی را تشخیص داده و پیش از حاد شدن مشکلات، آنها را برطرف نماید.
روش های کلینیکی برای محکم کردن پیچ ایمپلنت
ایمپلنت ها با نیروهای اکلوزالی به صورت موازی جاگذاری گردند.
طراحی رستوریشن به گونه ای انجام شود که طول کانتی لورکم شود.
برای وارد شدن نیروها در امتداد محور طولی ایمپلنت، اصلاحات اکلوزالی زیر اجرا گردد:
- کم شدن تماس های کارگر و غیرکارگر در دندان های عقب دهان.
- وارد کردن تماس های مرکزی در مرکز محور طولی دندان.
- استفاده از فرم های ضد چرخش در ایمپلنت های تک واحدی.
- محکم نمودن اجزا با Torquemeter بین 20 تا N.cm 30 به جز در مواردی که کارخانه سازنده توصیه دیگری داشته باشد.
جاگذاری درست ایمپلنت ها، سازگاری ساختار و اصلاح اکلوژن (جفت شدن درست دندان ها بر روی یکدیگر) موقعی که ایمپلنت هم دارای طراحی درستی است خیلی اثرگذار است. در صورتی که به این موارد دقت نشود، پیچ سفت شده منجر به شکسته شدن بدنه ایمپلنت یا تحلیل استخوان می گردد.
سوالات متداول
آیا ایمپلنت دندان قدیمی نیاز به جایگزینی دارد؟
این امکان تا حد زیادی وجود دارد که ایمپلنت دندانی شما دچار مشکلاتی از جمله عفونت و یا آسیب های دیگر نشود، تا پایان عمر باقی بماند و نیازی به تعویض نداشته باشد. شما باید هر چند وقت یکبار برای چکاپ دندان های خود به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید تا از سالم بودن ایمپلنت دندانی خود مطمئن شوید. البته این نکته بسیار حائز اهمیت می باشد که نتیجه نهایی ایمپلنت به نسبت زیادی به مهارت متخصص دندانپزشک بستگی دارد.
آیا امکان عدم موفقیت ایمپلنت وجود دارد؟
به طور کل در هر درمانی امکان عدم موفقیت به دلایل متعددی وجود دارد و ایمپلنت دندان نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. با این حال کاشت ایمپلنت دندانی یکی از موفق ترین درمان های دندانپزشکی می باشد و طبق بررسی ها و تحقیقات صورت گرفته بالای 95 درصد موفقیت آمیز می باشد.
آیا امکان سفید کردن ایمپلنت دندان وجود دارد؟
این نکته را باید در نظر داشته باشید که بلیچینگ دندان هیچ تاثیری بر ایمپلنت ندارد و ایمپلنت دندانی را نمی توان سفی دتر کرد. به همین جهت اگر تصمیم برای بلیچینگ دارید، این کار را قبل از ایمپلنت دندانی انجام دهید تا رنگ آن ها با هم یکی باشد.
علائم لق شدن ایمپلنت دندان چیست؟
علائم زیادی وجود دارد که با مشاهده آن و یا حس کردن این علائم می توانید مطمئن شوید ایمپلنت دندانی شما لق شده است در ادامه برخی از این علائم را نام میبریم:
- ایمپلنت دندان شروع به حرکت کردن و تکان خوردن می کند.
- هنگامی که ضربه ای وارد می شود درد زیادی حس کنید.
- استخوان اطراف ایمپلنت دندان شما تحلیل برود.
- ترشح در دهان به صورت غیر قابل کنترل در حالی که عفونت نیز همراه آن باشد.
- هنگام جویدن احساس درد داشته باشید.
- ضایعات استخوانی را مشاهده کنید.
- وجود خونریزی در اطراف ناحیه ایمپلنت دندان مشاهده کنید.
- تغییر رنگ را در اطراف ناحیه ایمپلنت مشاهده کنید.
- لثه شما دچار بیماری لثه (پریودنتال) التهابی به همراه پری ایمپلنت شود.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
