آبسه دندان چیست و چه راههایی برای درمان آن وجود دارد؟

آبسه دندان 

آبسه دندان یا (Tooth abscess) یک ساختار یا کیسه کوچک حاوی چرک است که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. آبسه به دلایل مختلف می‌تواند در داخل دندان، اطراف آن و یا در لثه شکل بگیرد. آنچه در این مقاله می‌خوانید بررسی انواع آبسه‌های دندانی، مکان، علل، علائم و مهم‌ترین روش‌های درمان این ضایعه دهانی است.

انواع آبسه دندان کدامند؟

به طور کلی 4 نوع آبسه مرتبط با دندان و لثه وجود دارد که عبارتند از:

• آبسه پری‌کرونال (Pericoronal abscess)

این نوع آبسه در داخل بافت لثه‌ای که دندان نهفته یا نیمه نهفته را احاطه کرده است ایجاد می‌شود. آبسه پری کرونال معمولاً با نام آبسه دندان عقل هم شناخته می‌شود و در اطراف یا روی دندان‌های عقل نهفته یا نیمه نهفته فک پایین شکل می‌گیرد.

• آبسه پریودنتال (Periodontal abscess)

این نوع از آبسه با بیماری لثه همراه است و منشاء آن پاکت پریودنتال آلوده است. برای درمان این نوع آبسه لازم است که جرم گیری عمقی به منظور پاکسازی پاکِت و کاهش اندازه آن صورت بگیرید. لازم به ذکر است که پاکِت پریودنتال به دلیل تخریب بافت‌ها و استخوان‌های نگهدارنده دندان در نتیجه بیماری پیشرفته لثه (پریودنتیت) رخ می‌دهد.

• آبسه لثه یا ژنژیوال (Gingival abscess)

این نوع آبسه در حد فاصل بین دندان و لثه ایجاد می‌شود. مثلا زمانی که یک جسم خارجی یا بقایای مواد غذایی بین دندان و لثه گیر کند، ممکن است آبسه لثه یا ژنژیوال ایجاد شود. معمولا شایعترین نوع آبسه، آبسه لثه است و در هر سنی ممکن است ایجاد شود.

• آبسه پری‌اپیکال (Periapical abscess)

آبسه پری اپیکال دندان متداول‌ ترین نوع آبسه‌های دندانی است که در نتیجه پوسیدگی دندان، لب پر شدن، ترک خوردگی یا شکستکن دندان در نتیجه ضربه و … ایجاد می شود. ، آبسه پری اپیکال در نوک ریشه دندان ایجاد می‌شود. نحوه تشکیل آن به این شکل است که باکتری‌ها از طریق پوسیدگی دندان یا ترک دندان به پالپ حمله کرده و باعث التهاب بافت‌های پالپ و تشکیل آبسه در نوک ریشه می‌شوند.

حتما بخوانید:

مکانیسم آبسه دندان :

منطقه محدودی از چرک ناشی از عفونت باکتریایی است سیستم ایمنی بدن به عفونت واکنش نشان می دهد گلبول های سفید خون را به محلول عفونت می فرستد تا به مقابله با آن بپردازد. چرک مخلوطی از سلولهای مرده و زنده خون، آنزیم ها و بقایای تخریب شده سلول ها و بافت هاست وقتی که راهی برای خروج چرک وجود داشته باشد آبسه دندان تشکیل می شود.

آبسه ها در هر جای بدن می توانند تشکیل شوند در دهان آبسه ها در بافت لثه یا در ریشه های دندان و بافت های اطراف دندان تشکیل می شوند. علت آن می تواند تروما (غذا یا بقایای جمع شده در عمق لثه) باکتری ها ( که وارد فضای پالپ شده اند) یا یک پاکت پریودنتالی عمیق باشد. افراد با مقاومت کم بدن در معرض تشکیل بیشتر آبسه ها هستند. در ابتدا آبسه دندان ممکن است موجب سردرد شود که می تواند شدید باشد.هنگام آبسه شدید دندان عصب دندان می تواند عفونی شود، عفونت از لثه گذشته و در دهان باز شود وقتی آبسه به دهان راه باز می کند درد کاهش می یابد اما درمان دندانپزشکی بایستی انجام شود.

 

حتما بخوانید: بیماری پریودنتال لثه چیست؟ آیا قابل درمان است؟

چه چیزی باعث ایجاد آبسه دندان می شود؟

آبسه دندان توسط باکتری ایجاد می‌شود. این بیماری از زمانی شروع می شود که باکتری‌ها به بافت اطراف دندان حمله کرده و آن را آلوده می‌کنند. این وضعیت منجر به تجمع چرک می‌شود. وقتی چرک نتواند تخلیه شود، آبسه ایجاد می‌شود.

زمانی که همین باکتری‌ها به داخل بافت نرم دندان راه پیدا کنند، می‌توانند باعث عفونت پالپ شده و در نهایت آبسه ایجاد کنند. شرایطی که باعث می‌شود باکتری ها به داخل دندان حمله کنند شامل موارد زیر است:

• پوسیدگی شدید دندان
• ترک خوردن یا شکستگی دندان به طوری که راهی به سوی پالپ یا بخش نرم دندان ایجاد شود.
• شکست روت کانال تراپی یا درمان ناموفق ریشه دندان
• بیماری پریودنتیت پیشرفته
• وارد شدن ضربه و تروما به دندان
• تحلیل لثه یا تغییر موقعیت خط لثه طوری که ریشه دندان در معرض دید قرار گیرد.

عوامل زیر نیز ریسک فاکتورها یا عواملی هستند که خطر ایجاد آبسه دندان و لثه را افزایش می‌دهند:

• سفت شدن پلاک دندان و ایجاد جرم روی دندان و زیر خط لثه
• بهداشت ضعیف دهان و دندان و افزایش احتمال بیماری‌های لثه و پریودنتال
• انجام جراحی لثه قبلی
• داشتن سیستم ایمنی ضعیف در اثر بیماری هایی مانند دیابت
• مصرف برخی داروها
• خشکی دهان
• دندان قروچه

علائم آبسه دندان و لثه چیست؟

موارد زیر مهم‌ترین علائم و نشانه‌های آبسه‌ها هستند:

• درد ضربان ‌دار و طولانی مدت در ناحیه دندان یا لثه
• دندان درد حین جویدن
• افزایش درد با سرما و گرما
• درد ناگهانی دندان
• قرمزی، حساسیت یا تورم لثه‌ها
• وجود یک برآمدگی روی لثه که نسبت به لمس حساس است.
• تب
• بوی بد دهان
• خروج ترشحات از لثه
• شل یا لق شدن دندان
• در موارد شدید ورم صورت در ناحیه فک
• در برخی موارد مشکل در باز کردن دهان، جویدن یا بلعیدن غذا

آبسه دندان در دوران بارداری

اگر در زمان بارداری دچار آبسه دندانی شدید، درد آن اجتناب ناپذیر است و نمی‌توان به آن بی توجه بود. در واقع احتمال ابتلای زنان باردار به عفونت دندانی و لثه‌ای و پوسیدگی های دندانی زیاد است. این مشکلات دهان و دندان ممکن است فرد را دچار درد  شدید نیز بکنند و ممکن است دندان زن بادار حتی لق شود. اما متاسفانه این تفکر اشتباه در بین افراد جا افتاده است که زنان باردار نباید برای درمان دندان به دندانپزشکی مراجعه کنند، زیرا این عفونت برای جنین نیز مضر است. چنین تفکری اشتباه است و باید حتما برای درمان به متخصص دندانپزشکی مراجعه نمایید.

حتما بخوانید: مراقبت از دندان در دوران بارداری

درمان آبسه دندان چیست؟

بسته به نوع آبسه شکل گرفته و شدت آن، روش‌های مختلفی برای درمان آبسه دندان وجود دارد.

1-برش و تخلیه آبسه

اگر آبسه در اثر عفونت بین دندان و لثه ایجاد شود نیاز به تخلیه دارد. در واقع برش و تخلیه آبسه دندان اولین خط درمان جدی پیش رو است. تخلیه توسط یک متخصص دندانپزشک یا جراح دهان، فک وصورت و یا یک متخصص لثه انجام داده می شود. برای اینکار:

یک برش در لثه ایجاد می‌شود، تخلیه آبسه اتفاق افتاده و داخل و اطراف آن تمیز می شود.

در برخی موارد، برای جلوگیری از تکرار عفونت، یک جراحی برای تغییر شکل لثه انجام می‌شود. این عمل جراحی لثه می ‌تواند ریسک عود مجدد را به شدت کاهش دهد.

2-حذف آبسه پر اپیکال با روت کانال تراپی

اگر آبسه در اثر پوسیدگی دندان یا شکستگی یا ترک دندان ایجاد شود و به نوعی ناشی از آلودگی پالپ باشد، اندودنتیست یا متخصص درمان ریشه جهت حذف آبسه و درمان قطعی دندان، عصب کشی دندان را طی مراحل زیر را انجام می‌دهد:

• دندان و بافت اطراف آن بی‌ حس شده و از بالای دندان یک سوراخ ایجاد می‌شود.
• چرک و بافت مرده از وسط دندان (پالپ) برداشته می‌شود.
• فضای داخلی دندان و کانال های ریشه تمیز شده و دندان با ماده‌ای که مخصوص پرکردن ریشه است، پر می شود.
• در جلسه بعد برای محافظت بیشتر از دندان، دندان بیلداپ شده و یا جهت قرارگیری روکش دندان، آماده سازی می‌شود.

3-دارو برای آبسه لثه و دندان

متخصص دندانپزشک ممکن است به 2 منظور برای بیماری که آبسه دندان دارد دارو تجویز کند. کنترل درد و یا درمان عفونت دو علت اصلی تجویز دارو برای آبسه هستند.

 

از آنجا که آبسه دندان در مراحل جدی ‌تر می‌تواند بسیار دردناک باشد، برای مدیریت درد آن باید داروی مسکن مصرف شود. دقت کنید که داروی مسکن تجویز شده برای درد آبسه دندان، تنها درد را تسکین می‌دهد و نمی ‌تواند مانع از گسترش عفونت شود. بنابراین برای کنترل عفونت و سرکوب آن نیاز به داروهای آنتی بیوتیک است.

ذکر این نکته مهم است که برای وضعیت‌ های ابتدایی آبسه دندان معمولا آنتی بیوتیک تجویز نمی‌‎شود اما اگر عفونت شدید باشد یا گسترش یابد، یا اگر امکان تخلیه آبسه دندان وجود نداشته باشد، آنتی بیوتیک برای کمک به کنترل عفونت تجویز می‌شود.

آنتی ‌بیوتیک‌ هایی که معمولاً برای آبسه دندان تجویز می شوند عبارتند از:

• پنی سیلین
• آموکسی سیلین (به تنهایی یا در ترکیب با کلاولانات)
• آزیترومایسین
• مترونیدازول
• سفوکسیتین

همچنین اگر بیمار به آموکسی سیلین و یا پنی سیلین حساسیت دارد، ممکن است کلیندامایسین تجویز شود.

4-ترکیب دارو و جراحی

پنی سیلین آنتی بیوتیک رایجی است که برای درمان عفونت‌های خفیف یا متوسط ​​استفاده می‌شود اما ممکن است سایر داروهای نامبرده در بخش قبل نیز برای بیمار تجویز شود. با این حال از آنجا که آنتی بیوتیک ها به تنهایی همیشه به خوبی در آبسه  دندان نفوذ نمی‌کنند، ممکن است آبسه دندان نیز با جراحی تخلیه شود.

5-جرم گیری دندان یا اسکیلینگ

گاهی اوقات جرم در زیر خط لثه نفوذ پیدا کرده و باعث آلوده شدن آن و ایجاد پاکت پریودنتال شده است. در این شرایط با کمک جرم گیری دندان می‌توان خطر عود مجدد آبسه دندان را کاهش داد.

6-کشیدن دندان

به دنبال بروز آبسه دندان ممکن است لازم باشد تا دندان به طور کامل کشیده شده و از دهان خارج شود. در موارد زیر ممکن است نیاز به کشیدن دندان باشد:

• اگر پوسیدگی دندان و یا عفونت دندان به قدری گسترده باشد که روت کانال تراپی یا پر کردن دندان میسر نباشد.
• اگر شکستگی یا ترک دندان بسیار جدی باشد و راهی برای ترمیم آن وجود نداشته باشد.
• اگر میزان عفونت بافت، یا مقدار بافت آسیب دیده (شامل استخوان، دندان و لثه) زیاد باشد.

حتما بخوانید: نکات مهم درباره کشیدن دندان

آبسه دندان کودکان

کودکانی که دچار آبسه دندان شده‌اند، دردی در بافت لثه خود احساس می‌کنند که معمولاً با قرمزی و تورم همراه است. این تورم ممکن است مانند یک جوش روی لثه به نظر برسد. درد ناشی از آبسه دندان، در این گروه سنی می‌تواند تا فک گسترش یابد که اغلب هنگام جویدن و خوردن غذا بدتر می‌شود. خود دندان نیز ممکن است تیره‌ تر از دندان‌های اطراف به نظر برسد.

درمان آبسه دندان کودکان

در گام نخست، متخصص اطفال به کودک شما آنتی‌بیوتیک می‌دهد تا عفونت آن را متوقف کند. او ممکن است یک سوراخ در داخل دندان کودک ایجاد کند یا یک برش کوچک در آبسه ایجاد کند تا چرک و عفونت احتمالی آن را تخلیه کند. در این صورت درد کودک تسکین می‌یابد. بسته به شدت آبسه ممکن است نیاز به عصب‌کشی یا کشیدن دندان داشته باشند.

حتما بخوانید: آیا دندان من نیاز به عصب کشی دارد؟

عوارض آبسه دندان

اگر آبسه دندان خود را درمان نکنید، ممکن است منجر به بروز عوارض جدی شود که در ادامه به رایج ‌ترین آن‌ها اشاره شده است:

• ازدست ‌دادن دندان

سپسیس (باکتری ناشی از آبسه دندان در صورت عدم درمان می‌تواند به جریان خون شما سرایت کرده و باعث سپسیس یا سپتی سمی یا به ‌اصطلاح گند خونی شود که یک عفونت تهدید کننده زندگی است)

• سلولیت (عفونت پوست و بافت‌های زیرجلدی)

آنژین لودویگ (که زمانی رخ می‌دهد که سلولیت به بافت‌های زیر زبان، فک پایین و زیر چانه گسترش یابد)

• استئومیلیت (عفونت استخوان زیرین)

عفونت سینوسی آبسه مغزی و یا مرگ بافت اطراف آبسه یا قانقاریا

پیشگیری از آبسه دندان

با رعایت یک سری نکات و انجام اقدام‌ های مراقبتی لازم می‌ توان تا حد زیادی از بروز عارضه‌ های مختلف دهان و دندان مانند آبسه جلوگیری نمود. توجه به بهداشت دهان و دندان با انجام روزانه دوبار مسواک زدن صحیح با مسواک مناسب، استفاده از دهان شویه، استفاده از نخ دندان، تغذیه درست، مراجعه منظم به دندانپزشک و چک کردن دندان‌ ها و استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از آبسه دندان می‌ باشند. زمان نیز نقش مهمی در پیشگیری از این بیماری دارد، این بدان معنا است که آیا به دندان اجازه دسترسی به نقطه عفونت داده می‌شود یا خیر؟ هرچه دندان دیر تر درمان شود، احتمال بروز عفونت و تبدیل آن به آبسه بیشتر می‌شود. هنگامی که یک دندان پوسیده، شکسته یا حساس مشاهده شد، انجام اقدامات پیشگیرانه برای رفع زود رس آن به منظور جلوگیری از مشکلات بزرگ‌ تر مانند آبسه دندان، می‌توانند کمک کننده باشند.

ملاحظات مهم پس از دیدن آبسه دندان

در صورتی که علائم آبسه دندان و دهان را دیدید، یک سری نکات را باید توجه کنید:

یکی از موارد این است که هرگز ناحیه مورد نظر را گرم نکنید. زیرا گرم کردن سبب گسترش عفونت و سرایط آن به دیگر نقاط می گردد.

• کمپرس سرد ضرری ندارد اما تاثیری در روند درمان آبسه دندان ندارد.
• توجه کنید که حتما دهان خود را با دهان شویه ضدعفونی کنید. از جمله دهان شویه هایی که قابل استفاده می باشند می توان به کلرهگزیدین یا آب نمک رقیق اشاره داشت که باید روزی چند بار این عمل را تکرار کرد.

چه عواملی خطر ابتلا به آبسه دندان را افزایش می دهند؟

• از مهمترین عواملی که باعث ایجاد آبسه دندان می شود، می توان به بهداشت نامناسب دهان و دندان، مراقبت نکردن از دندان ها و لثه ها، مسواک نزدن به صورت مرتب، عدم استفاده از نخ دندان و غیره اشاره کرد. عدم توجه به سلامت و بهداشت دهان و دندان، بیماری های لثه، پوسیدگی دندان و همچنین آبسه های دندانی را افزایش می دهد.
• رژیم غذایی نامناسب، مانند استفاده مکرر از غذا ها و نوشیدنی های شیرین و حاوی مواد قندی، منجر به ایجاد حفره های دندانی می شود که در پی آن آبسه های دندانی ظاهر می شوند.
• خشکی دهان مخصوصا بر اثر مصرف داروهای خاص، از عوامل دیگریست که منجر به پوسیدگی دندان و ایجاد آبسه دندان می شود.

سوالات متداول

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران