ترمیم دندان یکی از آشناترین نوع درمان دندان های پوسیده است که هر فردی در طول زندگی خود با آن برخورد می کند. زمانی که دندان شما پوسیده می شود، دندانپزشک برای درمان آن بخش های پوسیده و عفونی شده ی دندان را تخلیه می کند و سپس دندان پوسیده شده را با مواد مخصوص پر می کند. برای پر کردن دندان های پوسیده می توان از انواع مواد ترمیمی استفاده نمود.
دو ماده ترمیمی بسیار متداول که برای پر کردن دندان ها مورد استفاده قرار می گیرند، کامپوزیت و آمالگام هستند.
پوسیدگی دندان چیست؟
هنگامی که بافت سخت دندان (مینای دندان) در اثر ترشح اسید به وسیله باکتری به نام استرپتوکوک مواد معدنی خود، یعنی کلسیم و فسفر را از دست می دهد، دندان دچار فرسایش شده و اصطلاحا گفته می شود که شخص دچار پوسیدگی دندان شده است. باکتری موجود در دهان قندی که در إذا های شیرین وجود دارد را شکسته و آن را به اسید تبدیل می کند. مواد اسیدی سبب آسیب رسیدن به مینای دندان می شوند و اگر به موقع به دنبال درمان پوسیدگی دندان خود نروید، دندان شما دچار درد و عفونت شده و حتی احتمال دارد آن را از دست دهید.
هر دندان از سه لایه تشکیل شده است که عبارت‌اند از:
- مینای دندان (لایه سخت بیرونی)
- دنتین(لایه میانی)
- پالپ(مرکز دندان)
در صورتی که پوسیدگی به لایه درونی تر دندان برسد، آسیب بیشتری رخ می دهد.
چه زمانی نیاز به ترمیم دندان است؟
دندانپزشک شما برای اینکه متوجه شود که دندان شما پوسیده شده است یا نه و اینکه آیا نیاز به پرکردن دندان دارید، از روش های زیادی استفاده می کند.
۱– معاینه ظاهری دندان
بعضی از نقاط دندان که تغییر رنگ پیدا کرده است، نشان دهنده ی پوسیده شدن می باشند، اما همه ی تغییر رنگ ها به معنای پوسیدگی نیستند. دندانپزشک از یک وسیله فلزی نوک تیز به نام اکسپلورر برای پیدا کردن پوسیدگی احتمالی استفاده می کند. مینای دندانی که سالم باشد، سفت است و فشار این ابزار فلزی را تحمل می کند. اگر دندان پوسیده باشد، مینای دندان نرم تر می باشد و این وسیله فلزی کمی به مینای پوسیده می چسبد.
۲– تصویر برداری با اشعه ایکس
عکس های مخصوصی که با استفاده از اشعه ایکس گرفته می شوند می توانند پوسیدگی های دندانی را را نشان دهند.
انواع روش های ترمیم دندان
۱– ترمیم با آمالگام ( مواد سیاه رنگ )
آمالگام، آلیاژی از جیوه، نقره، قلع، روی و مس است که از استحکام و طول عمر بالایی برخوردار می باشد. در گذشته بیشتر مورد استفاده قرار میگرفت، امروزه به دلیل توجه بیشتر به مسایل زیبایی استفاده از آن کمتر شده است. ولی در ترمیم های زیر لثه که خونریزی دارد همچنان انتخاب اول می باشد.
2–ترمیم با کامپوزیت ( مواد همرنگ دندان )
کامپوزیت از محبوب ترین گزینه ها در انواع روش های ترمیمی دندان ( مخصوصا ترمیم زیبایی دندان جلو) هستند.این مواد از رزین های ترکیبی تولید شده و رنگی مشابه با رنگ دندان های شما داشته دارند.
مزایای ترمیم با مواد آمالگام :
- ترمیم های آمالگام ازدوام و طول عمر بالایی برخوردار هستند.
- استحکام بالایی دارند و به خوبی در مقابل نیروهای حاصل از جویدن مقاومت می کنند.
- در نواحی ای که خونریزی دارند و زیر لثه می باشند قابل استفاده است.
مزایای ترمیم با مواد کامپوزیتی:
* شاید یکی از مهمترین مزایای ترمیم های کامپوزیتی این باشد که با رنگ دندان مطابقت دارند. امروزه کامپوزیت ها در رنگ بندی های متنوعی عرضه می شوند. حتی برای نواحی مختلف دندان مانند مینا و عاج طبقه بندی متفاوتی از کامپوزیت ها و در رنگ های متنوع موجود است.
*ترمیم های کامپوزیتی به صورت میکرو مکانیکیو شیمیایی به بافت و ساختار نسج دندان اتصال می یابند و توسط اشعه های مخصوص سفت می شوند و به مقاومت بسیار بالایی می رسند.
- در ترمیم های کامپوزیتی به برداشتن نسج دندان کمتری نیاز است چرا که نیازی به ساختن محلی برای محکم نگه داشتن مواد ترمیمی ندارند و با دندان باند می شوند.
چه زمانی دندان ها نیاز به ترمیم دارند؟
به طور کلی دندانها از نظر پوسیدگی به 5 مرحله دسته بندی میشوند:
1- دندان کاملا سالم
2- تغییرات اولیه ی قابل مشاهده مینایی
3- تخریب مینا بدون درگیری عاج
4- درگیری عاج بدون حفره دار شدن دندان
5- درگیری عاج به همراه حفره
به طور کلی از شماره ی ۳ به بعد دندان نیاز به ترمیم دارد ولی در مورد شماره ۲ دندانپزشک با توجه به شرایط پوسیدگی که آیا یک پوسیدگی فعال و درحال پیشرفت می باشد و یا غیر فعال است تصمیم به ترمیم می گیرد.
چرا دندان باید ترمیم شود؟
دندان های پوسیده شده حاوی باکتری هایی هستند و این باکتری ها با تکثیر خود باعث گسترش پوسیدگی می شوند. سرعت این گسترش بستگی به میزان رعایت بهداشت دهان و دندان دارد مثل استفاده از مسواک و نخ دندان همچنین محل پوسیدگی و ژنتیک فرد. در صورتی که هرچه زودتر جهت جلوگیری از گسترش پوسیدگی اقدامی صورت نگیرد، این پوسیدگی عصب دندان را درگیر کرده و نیاز به درمان ریشه جهت زدودن باکتری ها از کانال دندان خواهد بود. همچنین تشکیل آبسه از عوارض گسترش عفونت پوسیدگی دندان می باشد. پس برداشتن پوسیدگی ها برای جلوگیری از گسترش آن ها و پر کردن محل برداشت پوسیدگی ها جهت جلوگیری از تجمع مجدد باکتری ها در آن محل ضروری است. درمانهای زیبایی نیز با کامپوزیت ها جهت دندانهای شکسته و بدرنگ نیز انجام می شود.
حساسیت های احتمالی بعد از پر کردن دندان ها:
معمولا پر کردن دندان عوارض خاصی ندارد، مگر آن که حجم زیادی از دندان بازسازی شده باشد.
*حساسیت دندان نسبت به گرما و سرما: هنگام مصرف مواد سرد مثل بستنی یا مواد داغ مثل چای، دندان ممکن است تیر بکشد که بعد از مدت کوتاهی رفع خواهد شد.
*درد هنگام جویدن: خیلی اوقات علت آن می تواد بلند بودن ترمیم دندان باشد، در این موارد از فشا ر آوردن روی دندان خودداری کنید و برای کوتاه کردن ترمیم به دندانپزشک خود مراجعه کنید. فشار آوردن روی ترمیم، آن را کوتاه نمی کند، بلکه می شکند.
مراقبت های بعد از ترمیم با آمالگام:
- تا ۱ ساعت بعد از ترمیم دندان با مواد سیاه ( آمالگام) از خوردن مواد غذایی خودداری کنید. در این مدت، ترمیم انجام شده نسبت به فشار و شکستگی ناشی از آن بسیار حساس است.نوشیدن مایعات منعی ندارد.همچنین تا یک شبانه روز، برای جویدن غذا، بیشتر از سمت دیگر دهان که در آن ترمیمی انجام نشده استفاده کنید.
مراقبت های لازم بعد از ترمیم با کامپوزیت:
- بعد از ترمیم دندان با مواد همرنگ (کامپوزیت) خوردن خوراکی‌های جویدنی ایرادی ندارد؛ ولی مصرف نوشیدنی های رنگی مثل چای، قهوه و مواد غذایی دارای رنگ دانه را باید تا ۱ روز به تعویق بیندازید. درصورت استفاده از این مواد، بخصوص در بیست و چهارساعت اول، باید هرچه سریع‌تر دهان‌خود را شست و شو دهید. ا ین ترمیم‌ها تا مدتی به جذب مواد رنگی حساس هستند.
نکته:
- ترمیم دندان مانع رعایت بهداشت دهان نمی‌شود ولی باید توجه داشت که برای زدن مسواک وکشیدن نخ دندان بخصوص در ترمیم‌های آمالگام، باید حداقل چند ساعت از زمان انجام ترمیم بگذرد.اگر نخ کشیدن روی دندان ترمیم شده مقدور نیست باید به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
- وجود درد وحساسیت خفیف به آب سرد وگرم بعد از ترمیم دندان، طبیعی است.این درد پس از گذشت چند روز برطرف می‌شود؛ البته ممکن است گاهی تا یک الی دو ماه به طول بینجامد. با این حال، اگرپس از گذشت چند روز از شدت درد کاسته نشد و یا درد به صورت شبانه یا نبض دار بروز کرد حتما به دندانپزشک خود مراجعه نمایید.
- احساس بلندی در دندان ترمیم شده می‌تواند ناشی ازبی حسی ناحیه باشد.متفاوت بودن شکل ترمیم نسبت به حفره پوسیدگی وتازگی آن برای حفره دهان، باعث توجه بیش از حد به ترمیم واحساس بلندی کاذب می‌شود.
- در صورتی که درمنزل و بعد از برطرف شدن بی‌حسی در محل ترمیم احساس بلندی یا تیزی و زبری کردید، به دندا‌پزشک خود مراجعه کنید تا نسبت به برطرف کردن آن اقدام نماید.
- بی حسی ناحیه مورد ترمیم برحسب نوع بی‌حسی ممکن است یک تا چند ساعت به طول بینجامد.
نکته‌ای که در این مدت لازم است رعایت شود، این است که مراقب باشید لب و گونه را ناخواسته گاز نگیرید و زخمی نکنید
- در برخی بیماران ممکن است، برخورد قاشق‌های استیل به ترمیم آمالگام، باعث ایجاد حالتی مانند برق گرفتگی خفیف شود.گاز گرفتن ورقه‌های آلومینیومی مثل پوست شکلات هم منجر به بروز این حالت می‌شود.اگر این حالت زیاد پیش می‌آید و شما را آزار می‌دهد باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا نوع ترمیم را تعویض کند.
- وقتی یک دندان ترمیم می‌شود این به معنای آن نیست که دیگر نیاز به هیچ درمان دیگری نیست و این دندان پرونده‌اش در قبال پوسیدگی بسته شده است. ممکن است دندان در محل انجام ترمیم دچار پوسیدگی ثانویه شود و یا از محلی غیر از محل انجام ترمیم مورد پوسیدگی جدید قرار بگیرد.در واقع ترمیم دندان، نیاز آن را به رعایت بهداشت بیشتر می‌کند. پس حتی اگر تمام پوسیدگی‌های دندانیتان را با ترمیم برطرف کرده‌اید لازم است به طور مرتب از مسواک و نخ دندان استفاده کنید و هرشش ماه یکبار به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
عواقب عدم ترمیم دندان
اگر پوسیدگی دندان دارید، درمان ترمیم بسیار مهم است؛ زیرا اگر درمان به موقع انجام نشود، مینای دندان (قسمت خارجی دندان) به آرامی شروع به پوسیدگی می کند و عاج (قسمت سخت زیر مینا) را آشکار می کند. باکتری های موجود در دهان با عاج تماس پیدا می کنند و باعث عفونت می شوند. هنگامی که عفونت شروع می شود، احساس حساسیت می کنید و معمولاً در این زمان متوجه نیاز خود به درمان پر کردن خواهید شد. اگر توجهی به این درمان نداشته باشید، عفونت به عصب می رسد که در نهایت به دندان آسیب می رساند و پس از آن فرد باید تحت درمان ریشه یا عصب کشی قرار گیرد. شما همچنین در معرض خطر انتقال عفونت به دندان مجاور هستید که آن را مستعد پوسیدگی می کند.
ماندگاری درمان ترمیم دندان، مواد پر کننده تا چه زمان روی دندان باقی می مانند؟
طول عمر ترمیم شما به مواد مورد استفاده، محل ترمیم در دهان و میزان مراقبت از آن بستگی دارد. انتظار می رود ترمیم های کامپوزیت، گلاس آینومر و پرسلن تا 5 سال، ترمیم های آمالگام تا 15 سال و ترمیم های طلا تا 20 سال دوام داشته باشند.
فرایند ترمیم دندان چقدر زمان می برد؟
این پروسه درمانی اغلب ساده و راحت می باشد و مدت زمان انجام آن معمولاً بین 20 دقیقه تا 1 ساعت به طول می انجامد. با این وجود این مدت زمان به شرایط دندان شما و همچنین مهارت متخصص دندانپزشک وابسته است. لازم به ذکر است که نوع ماده ترمیم کننده دندان نیز می تواند سبب افزایش مدت زمان انجام این فرایند شود.
به چه دلایلی باید مجدداً برای ترمیم کردن دندان اقدام کرد؟
سه دلیل اصلی وجود دارد که چرا مواد ترمیمی دندان باید جایگزین شود که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم:
وارد شدن فشار مدام به ماده پر کننده
فشار مداوم ناشی از جویدن، ساییدن یا فشردن دندان ها می تواند باعث فرسودگی و ترک خوردن پرکردگی دندان شود. اگرچه ممکن است نتوانید تشخیص دهید که پرکردگی شما فرسوده شده است، متخصص دندانپزشک می تواند در طی یک معاینه منظم نقاط ضعف را در ترمیم شناسایی کند.
از بین رفتن ماده ترمیمی دندان به مرور زمان
به مرور زمان مواد ترمیمی از بین می روند و پوسیدگی ایجاد می شود. اگر مهر و موم بین مینای دندان و پرکردگی شکسته شود، ذرات غذا و باکتری ها می توانند در زیر پرکردگی دندان فعالیت کنند. در این شرایط خطر ایجاد پوسیدگی اضافی در آن دندان را دارید. پوسیدگی که بدون درمان رها می شود می تواند باعث عفونت پالپ دندان گردد.
گسترده بودن میزان پوسیدگی دندان
زمانی که پرکردن و یا پوسیدگی زیاد است. اگر پرکردگی وسیع باشد، ممکن است ساختار دندانی به اندازه کافی برای پشتیبانی از مواد ترمیمی بافت سالم باقی مانده نداشته باشد. در این موارد، متخصص دندانپزشک ممکن است نیاز به جایگزینی پر کردن با روکش داشته باشد.
سوالات متداول
آیا جیوه موجود در آمالگام برای بدن مضر است؟
امروزه میلیون ها نفر برای پر کردن دندان خود از آمالگام استفاده می کنند، اما عده زیادی به خاطر جیوه ای که در آمالگام وجود دارد، احساس نگرانی می کنند. در سال ۲۰۰۹ سازمان غذا و داروی آمریکا تحقیقات گسترده ای در این خصوص انجام داد و بر اساس آن هیچ محدودیتی برای استفاده از این ماده وجود ندارد. جیوه موجود در آمالگام به فرآیند پر شدن دندان توسط این ماده کمک می کند و هنگامی که جیوه با آلیاژهای دیگری مخلوط می شود به اندازه کافی نرم شده و حفره دندان را به راحتی پر می کند. همچنین این قابلیت را دارد که به سرعت سفت شود.
چند ساعت بعد از پر کردن دندان می‌توان غذا خورد؟
بعد از ترمیم دندان، محل ترمیم شده به شدت حساس می باشد، بنابراین سعی کنید با قسمتی از دندان که ترمیم انجام گرفته تا حدود 3 ساعت غذای سفت نخورید.
آیا پر کردن دندان درد دارد؟
احساس درد بعد از این درمان به شدت رایج است. اما این درد در طی یک یا دو روز از بین می رود. مواد بی حس کننده، آمالگام و کامپوزیت برای برخی از افراد ایجاد آلژری می کنند که سبب احساس درد برای آن ها می شود. اگر بعد از پر کردن دندان غذای خیلی سرد یا گرم و همچنین غذای سفت خورده شود، باعث احساس درد می شود.
درد دندان پر شده با کامپوزیت به چه علت است؟
ترمیم کردن دندان به روش کامپوزیت بیشتر از آمالگام باعث التهاب لثه ها می شود. این التهاب ممکن است به علت واکنش های آلرژیک برخی از افراد به مواد کامپوزیت باشد و یا در افرادی که به مواد کامپوزیت حساسیتی ندارند، به علت اینکه پلاک دندان خیلی راحت تر روی کامپوزیت دندان قرار می گیرند، احتمال التهاب لثه ها وجود دارد.
علت درد بعد از ترمیم کردن دندان چیست؟
بعد از ترمیم کردن دندان احتمال دارد عواملی سبب درد دندان شوند که در ادامه به آن ها اشاره شده است:
- اگر دندان دچار پوسیدگی عمیق تری باشد، احتمال درد بعد از پر کردگی دندان بسیار زیاد است.
- حساسیت بعضی از افراد به مواد بی حس کننده، مواد آمالگام و کامپوزیت ممکن است باعث درد دندان، التهاب پوست و خارش شود.
- اگر مراقبت های بعد از پر کردن دندان رعایت نشود، باعث ایجاد درد می شود. بعد از پر کردن دندان نباید غذای خیلی سرد و یا خیلی گرم خورد و همچنین از سیگار کشیدن و خوردن غذا های سفت باید پرهیز نمود.
آیا ممکن است فردی به مواد پرکننده آمالگام حساسیت داشته باشد؟
این اتفاق ممکن است، اما طبق گفته FDA کمتر از 100 مورد گزارش شده است. در این موارد نادر، تصور می شود جیوه یا یکی از فلزات مورد استفاده در ترمیم آمالگام باعث ایجاد پاسخ آلرژیک می شود. علائم آلرژی به آمالگام مشابه علائمی هستند که در یک آلرژی پوستی معمولی تجربه می شود و شامل بثورات پوستی و خارش است. به احتمال زیاد فردی که با آلرژی با آمالگام مواجه می شود، دارای سابقه خانوادگی در این زمینه می باشد. پس از تأیید آلرژی، می توان از مواد ترمیم کننده دیگری استفاده کرد.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
ممنون از مقاله خوبتون
ممنونم عزیزم