اسلیپ آپنه یکی از اختلالات خواب است که باعث توقف تنفس در خواب می شود. اگر با صدای بلند خروپف می کنید و بعد از یک خواب کامل در شب هنوز هم احساس خستگی در طی روز دارید، شما ممکن است دچار آپنه خواب باشید.
انواع آپنه در خواب شامل:
- آپنه انسدادی خواب: آپنه انسدادی خواب (OSA) شایع‌ترین شکل آپنه خواب است و گفته می‌شود که حدود ۴ درصد از مردان و ۲ درصد از زنان را تحت تاثیر قرار داده‌است. با این حال، اعتقاد بر این است که تنها حدود ۱۰٪ از افراد مبتلا به OSA به دنبال درمان این اختلال می‌روند و در باقی افراد مبتلا، این اختلال تشخیص داده نمی‌شود.
- آپنه خواب مرکزی: آپنه خواب مرکزی (CSA) زمانی رخ می‌دهد که مغز به طور موقت نتواند به عضلات مسئول کنترل تنفس سیگنال بفرستد. بر خلاف آپنه انسدادی خواب، که می‌تواند به عنوان یک مشکل مکانیکی دیده شود، آپنه خواب مرکزی بیشتر یک مشکل ارتباطی است.
آپنه خواب مرکزی همچنین بسیار کم تر از آپنه ی خواب انسدادی شایع است. برخی برآوردها ادعا می‌کنند که حدود ۲۰٪ از موارد آپنه در خواب CSA هستند، اما بسیاری دیگر بر این باورند که تعداد آنها بسیار کم تر است. آپنه در خواب مرکزی، اغلب در اثر مشکلات پزشکی و اختلالاتی که ساقه‌ی مغز را تحت تاثیر قرار میدهند ایجاد می‌شود. این علل مختلف، اغلب به علائم مختلف و انواع مختلف آپنه در خواب مرکزی منجر می‌شود.
- آپنه خواب پیچیده: آپنه ی خواب مختلط یا پیچیده ترکیبی از علائم وقفه تنفسی در خواب و آپنه خواب مرکزی است. برخی از بیماران که برای وقفه تنفسی در خواب با استفاده از دستگاههای درمانی، درمان شده‌اند علائم آپنه خواب مرکزی را بعد از درمان نشان میدهند. این پدیده از مدت‌ها قبل در آزمایشگاه‌های خواب مشاهده شده بود، اما قبلا تحقیقی روی آن صورت نگرفته بود. در سال ۲۰۰۶ محققان کلینیک مایو، یک مطالعه روی ۲۲۳ فرد مبتلا به آپنه‌ی خواب انجام دادند و متوجه شدند که ۱۵٪ از بیماران آپنه‌ی خواب که معتقد بودند به OSA مبتلا هستند، در واقع آپنه‌ی خواب مختلط داشته‌اند.
در طول درمان برای بیمارانی که معتقد بودند OSA دارند، مجراهای تنفسی بیمار با موفقیت باز شدند و موانع کاملا برطرف شدند، اما بیماران همچنان در هنگام خواب مشکل تنفسی داشتند. در حالی که درمان روی آنها انجام می‌شد، علائمِ OSA در آنها به علائم CSA تبدیل شده بود.
علائم اسلیپ آپنه
اغلب اولین علائم اسلیپ آپنه توسط اطرافیان یا همبستر بیمار تشخیص داده می شود. بسیاری از مبتلایان هیچ شکایتی از خواب ندارند. شایع ترین علائم و نشانه های آپنه خواب عبارتند از:
- خرناس یا خروپف
- خواب آلودگی یا خستگی در طول روز
- بی قراری هنگام خواب، بیدار شدن های مکرر شبانه
- بیداری های ناگهانی با احساس نفس نفس زدن یا خفگی
- خشکی دهان یا گلودرد هنگام بیدار شدن
- اختلال شناختی، مانند مشکل تمرکز، فراموشی یا تحریک پذیری
- اختلالات خلقی (افسردگی یا اضطراب)
- عرق شبانه
- تکرر ادرار شبانه
- اختلال عملکرد جنسی
- سردرد
حتما بخوانید: درمان آپنه در هنگام خواب توسط دستگاههای دهانی برند سومنودنت
افرادی که مبتلا به آپنه خواب هستند اغلب بیداری های مکرر یا بی خوابی را گزارش می کنند، اگرچه ممکن است هنگام بیدار شدن احساس خفگی یا نفس نفس زدن نیز داشته باشند.
عواملی که خطر ابتلا به آپنه خواب را افزایش می دهند:
- اضافه وزن: چاقی خطر آپنه خواب را تا حد زیادی افزایش می دهد. رسوب چربی در مجاری هوایی فوقانی می تواند مانع تنفس شما شود.
- دور گردن: افرادی که گردن ضخیم تری دارند ممکن است مجاری تنفسی باریک تری داشته باشند.
- تنگی راه هوایی: ممکن است به صورت ارثی گلوی باریک داشته باشید. لوزه ها یا آدنوئیدها همچنین می توانند راه هوایی را بزرگ کرده و مسدود کنند، به ویژه در کودکان.
- جنسیت: مردان دو تا سه برابر بیشتر از زنان در معرض خفگی در خواب هستند. با این حال، زنان در صورت داشتن اضافه وزن خطر خود را افزایش می دهند و به نظر می رسد خطر آنها پس از یائسگی نیز افزایش می یابد.
- سن بالا: خفگی در خواب بیشتر در افراد مسن رخ می دهد.
- سابقه خانوادگی: داشتن اعضای خانواده با آپنه خواب ممکن است خطر شما را افزایش دهد.
- استفاده از الکل، آرامبخش یا خواب آور: این مواد ماهیچه های گلو را شل می کنند، که می تواند آپنه انسدادی خواب را بدتر کند.
- سیگار کشیدن: افراد سیگاری سه برابر بیشتر از افرادی که هرگز سیگار نکشیده اند دچار آپنه انسدادی خواب می شوند. سیگار کشیدن می تواند میزان التهاب و احتباس مایعات را در مجاری هوایی فوقانی افزایش دهد.
- گرفتگی بینی: اگر در تنفس از طریق بینی – چه به دلیل مشکل آناتومیکی و چه حساسیت – مشکل دارید، احتمال ابتلا به آپنه انسدادی خواب بیشتر است.
- شرایط پزشکی: نارسایی احتقانی قلب، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ و بیماری پارکینسون برخی از بیماری هایی هستند که ممکن است خطر آپنه انسدادی خواب را افزایش دهند. سندرم تخمدان پلی کیستیک، اختلالات هورمونی، سکته مغزی و بیماری های مزمن ریوی مانند آسم نیز می توانند خطر را افزایش دهند.
آپنه در هنگام خواب یک بیماری جدی پزشکی است و عوارض آن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی روز: بیداری های مکرر مرتبط با خفگی در خواب، خواب طبیعی را غیرممکن می کند و خواب آلودگی شدید در روز، خستگی و تحریک پذیری را ایجاد می کند.
ممکن است در تمرکز کردن مشکل داشته باشید و در هنگام تماشای تلویزیون یا حتی هنگام رانندگی در محل کار به خواب بروید. افراد مبتلا به آپنه خواب بیشتر در معرض تصادفات وسایل نقلیه هستند!
همچنین ممکن است بدخلقی یا افسردگی داشته باشید. کودکان و نوجوانان مبتلا به آپنه خواب ممکن است عملکرد ضعیفی در مدرسه یا مشکلات رفتاری داشته باشند.
- فشار خون بالا یا مشکلات قلبی: کاهش ناگهانی سطح اکسیژن خون که در طول آپنه خواب رخ می دهد، فشار خون را افزایش داده و سیستم قلبی عروقی را تحت فشار قرار می دهد. داشتن آپنه خواب خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد.
آپنه خواب همچنین ممکن است خطر حمله قلبی مکرر، سکته مغزی و ضربان قلب غیرطبیعی مانند فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد. اگر بیماری قلبی دارید، چندین بار پایین آمدن اکسیژن خون (هایپوکسی) می تواند منجر به مرگ ناگهانی در اثر ضربان نامنظم قلب شود.
- دیابت نوع ۲: داشتن آپنه خواب خطر ابتلا به مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ را افزایش می دهد.
- سندرم متابولیک: این اختلال که شامل فشار خون بالا، سطوح غیر طبیعی کلسترول، قند خون بالا و افزایش دور کمر است، با افزایش خطر بیماری های قلبی مرتبط است.
- عوارض دارویی و جراحی: آپنه خواب نیز با داروهای خاص و بیهوشی عمومی تداخل دارد. افرادی که مبتلا به خفگی در خواب هستند، ممکن است بعد از عمل جراحی سنگین دچار عوارض شوند، زیرا مستعد مشکلات تنفسی هستند (به ویژه در حالت تزریق آرامش بخش و خوابیده به پشت)قبل از انجام عمل جراحی، به پزشک خود در مورد آپنه خواب و نحوه درمان آن اطلاع دهید.
- مشکلات کبدی: افراد مبتلا به آپنه خواب بیشتر در آزمایش های عملکرد کبد نتایج غیرطبیعی دارند و کبد آنها نیز علائم زخم (بیماری کبد چرب غیرالکلی) را نشان می دهد.
- بی خوابی اطرافیان! خروپف با صدای بلند می تواند هر کسی را که در نزدیکی شما خوابیده است از استراحت خوب باز دارد. این معمولی است که اطرافیان مجبور باشند به اتاق دیگری یا حتی به طبقه دیگری از خانه بروند تا بتوانند بخوابند!
تشخیص آپنه در هنگام خواب
پزشک ممکن است بر اساس علائم، نشانه ها و سابقه ی خواب یک ارزیابی داشته باشد، که در صورت امکان می توانید با کمک اطرافیان یا خانواده، این اطلاعات را ارائه دهید.
و بعد از آن به مرکز اختلال خواب ارجاع داده می شوید. در آنجا، یک متخصص خواب می تواند به شما در تعیین نیاز شما برای ارزیابی بیشتر کمک کند.
پلی سومنوگرافی یا همان تست خواب شبانه رایج ترین نوع بررسی خواب میباشد و در واقع آزمایشی است که برای مشخص کردن الگوهای خواب و اختلالات رایج خواب در افرادی که دچار اختلالات خواب هستند به کار می‌رود.
تست خواب شبانه بوسیله ی ارزیابی و ثبت امواج مغز، سطح اکسیژن خون، بررسی شبانه ضربان و تپش قلب، حرکات بدن، حرکات چشم‌ها، و کمیت و کیفیت تنفس در طول خواب، انجام می‌شود. این تست معمولا در یک بیمارستان یا مرکز تخصصی خواب (کلینیک خواب) انجام می‌شود، محلی که متخصصان می‌توانند بیماران را برای تشخیص نوع بیماری در طول شب بطور کامل مشاهده و بررسی کنند.
در طی انجام این تست هیچ موج یا جریانی وارد بدن شما نمی‌شود و فقط تعدادی سنسور پوستی، اطلاعات خواب شما را در تمام طول شب ثبت می‌کنند.
از ضربان قلب تان گرفته تا نوع تنفس تان و میزان اکسیژن خون تان و حرکات بدنتان و هرچیزی که در خواب تان اتفاق می‌افتد.
بررسی شبانه خواب همیشه باید توسط پزشک فلوشیپ اختلالات خواب انجام و تفسیر شود.
علت گرفتن تست خواب چیست؟
مدتی که شما خواب هستید، اتفاقات زیادی ممکن است بیفتند، بنابراین پلی سومنوگرافی به متخصص اجازه خواهد داد تا چگونگی حرکات و نفس کشیدن و صدای تولید شده را کنترل کند.
برخی از اختلالات خواب که ممکن است توسط تست خواب تشخیص داده شوند شامل موارد زیر است:
- دندان قروچه
- آپنه خواب مرکزی و انسدادی
- اختلالات خواب و بیداری ریتم شبانه روزی
- آپنه خواب پیچیده (یا مختلط)
- هیپرسومنیای ایدیوپاتیک
- نارکولپسی و کاتاپلکسی
- خروپف و علت زمینه ای آن
- اختلال حرکتی دوره ای در خواب (PLMD) و سندرم پای بی قرار
- اختلال رفتار در خواب مانند RBD
- پاراسمونیای مختلف مانند حرف زدن و راه رفتن در خواب
- بی خوابی با علت نامشخص
وقتی که یک یا دو تا از علائم زیر را مشاهده کردید، پلی سومنوگرافی تجویز خواهد شد:
- اگر علائم آپنه ی خواب یا دیگر مشکلات تنفسی مربوط به خواب مانند خروپف شدید را داشته باشید( آپنه ی خواب شرایطی است که در آن فرد طی خواب دچار توقف تنفسی می‌شود.)
- به طور غیرارادی در طول خواب پاهای خود را می‌کشید.
- در طول روز احساس خواب آلودگی و یا حملات غیرارادی خواب می کنید. حمله ی خواب اختلالی است که با عنوان نارکولپسی مطرح می شود.
- دچار اختلال در دوره ی REM خواب می شوید.
- در خواب راه می روید یا خیلی حرکت می کنید و یا حرکات خشن در خواب انجام می دهید
- دچار بی خوابی می شوید، یا به سختی می توانید بخوابید و یا خواب شما تداوم ندارد.
فرایند خواب دارای مراحل مختلفی است. اولین مرحله NREM یا مرحله بدون حرکات سریع چشم ها نامیده می شود. در مرحله ی NREM مغز شما دارای امواجی است و حرکت چشم ها نیز آهسته است. مرحله ی بعدی یک یا دو ساعت طول می کشد. در این مرحله فعالیت مغز شما افزایش یافته و حرکت چشمان شما نیز سریعتر می شود. این مرحله REM نامیده می شود. اختلالات خواب باعث بر هم خوردن خواب در این مرحله می شود.
کنترل های پلی سومنوگرافی در تمام مراحل انجام می شود تا مشخص شود که خواب شما در کدام مرحله دچار اختلال می شود.
حتما بخوانید: رابطه اسلیپ آپنه Obstructive Sleep Apnea با دندانپزشکی زیبایی
سوال و جواب های رایج در مورد پی اس جی PSG یا همان پلی سومنوگرافی (Polysomnography)
عوارض تست خواب چیست؟
تست بررسی خواب، یک تست غیر تهاجمی است و عارضه خاصی تاکنون از انجام این تست گزارش نشده است و اصولا در مورد تست های غیرتهاجمی مانند تست خواب، نوار مغز یا نوار قلب عوارض خاصی جز حساسیت پوستی در محل نصب کردن سنسورها، مطرح نیست.
تفسیر جواب تست خواب چگونه است؟
تفسیر تست توسط فلوشیپ اختلالات خواب و معمولا در چند مرحله و طی چند روز انجام می شود.
تفسیر پلی سومنوگرافی معمولا حدود یک هفته زمان می برد. البته بسیاری از مراکز غیراستاندارد در کشور نیز وجود دارند که فقط تست را تفسیر می کنند و تست توسط متخصص خواب تفسیر نمی شود که اینگونه تست های خواب ارزش علمی ندارند.
دستگاه سی پپ CPAP چیست؟
فشار جریان هوایی مداوم مثبت یا به اختصار سی پپ (CPAP) در خط مقدم درمان آپنه انسدادی خواب قرار دارد.
همانطور که گفته شد آپنه خواب یک اختلال خواب بسیار شایع است. خفگی در خواب وضعیتی است که در آن تنفس شخص به طور متناوب در طول خواب متوقف می‌شود. این دوره‌های توقف در تنفس می‌تواند دفعات معدودی رخ بدهد یا صدها بار در طول شب اتفاق بیفتد. هنگامی که تنفس شخص در خواب متوقف می‌شود، او تا حدی از خواب بیدار می‌شود به این دلیل که مغز او از مراحل عمیق‌تر خواب به زور خارج می‌شود تا بدن را وادار کند که نفس کشیدن را دوباره شروع کند. هنگامی که این اتفاق چندین بار در ساعت رخ می‌دهد، کیفیت خواب کاهش می‌یابد و مشکلات پزشکی بسیاری کم‌کم بروز می‌کنند.
درمان CPAP راه های هوایی تان را در طول شب باز نگه می دارد و جریان دائمی هوا را از طریق یک ماسک که در هنگام خواب استفاده می کنید، به آرامی فراهم می کند. این ابزار، وقفه های تنفسی ناشی از آپنه خواب را از بین می برد، بنابراین شما دیگر در خواب خروپف یا صدای خفگی تولید نخواهید کرد. بدین ترتیب، قادر خواهید بود بدون بیدار شدن در اثر کمبود اکسیژن، در طول شب خواب خوشی را تجربه کنید. هنگامی که هر شب از سی پپ استفاده کنید در طول روز، هوشیار تر خواهید بود. خلق و خوی شما بهبود خواهد یافت و حافظه بهتری خواهید داشت. سی پپ مانع از بروز مشکلات جدی سلامتی مرتبط با آپنه خواب مانند بیماری قلبی و سکته مغزی می گردد. حتی ممکن است همسرتان نیز بهتر به خواب رود زیرا دیگر شما خروپف نمی کنید.
سی پپ به همراه دستگاهی با یک لوله انعطاف پذیر و یک ماسک است. اغلب این دستگاه ها کوچک (به اندازه یک جعبه دستمال کاغذی) سبک وزن و نسبتا آرام و بی صدا هستند. شما می توانید دستگاه سی پپ را روی میز کنار تخت یا روی تخت و نزدیک خود قرار دهید.
لوله دستگاه سی پپ را به ماسک تان متصل می کند. لوله به اندازه کافی بلند است که به شما اجازه حرکت در اطراف خود و یا غلتیدن در رختخواب تان را می دهد.
مزایای استفاده از سی پپ (CPAP)
سی پپ می تواند عواقب جدی آپنه انسدادی خواب را کنترل کند. این دستگاه همچنین مزیت بسیار بزرگی برای بهبود خواب سایرین و به ویژه همسرتان نیز محسوب می شود؛ زیرا درمان خروپف شما می تواند موجب شود کیفیت خواب دیگران نیز ارتقاء یابد. برخی از مزایای عمده این دستگاه عبارتند از:
- پیشگیری از بیماری قلبی
- پیشگیری از سکته مغزی
- پیشگیری از دیابت
- افزایش هوشیاری در طول روز
- رفع خستگی و خواب آلودگی در طول روز
- بهبود تمرکز
- ثبات روانی
- درمان خروپف
عوارض جانبی سی پپ (CPAP)
درمان با سی پپ عوارض جانبی نسبتا جزئی به دنبال دارد. اکثر این مشکلات را می توان از طریق اقدامات ساده برطرف کرد:
- افتادن رد ماسک روی پوست
- خشکی بینی و گلو درد
- گرفتگی بینی، آبریزش بینی و عطسه
اپلاينس هاي دهاني
با وجود انواع متعدد درمانهای پیشنهادی، هنوز درمان جامعی که توانایی برطرف کردن تمامی مشکلات بیمار را بدون ایجاد عوارض جدید داشته باشد ارائه نشده و جستجو ادامه دارد. درحال حاضر استاندارد طلایی درمان این مشکل استفاده از دستگاه فشار مثبت دائم بر مجاری هوایی میباشد ولی متأسفانه این تحمل این درمان برای بسیاری از بیماران مشکل بوده، مقبولیت آن پایین و چسبندگی نامناسبی دارد؛ از این رو بسیاری از آنها استفاده از روشهای دیگر را ترجیح میدهند.
یکی از درمانهای موفق مشکل وقفه تنفسی خواب، استفاده از دستگاههای پروتزی دهانی برای تعدیل موقعیت فکی و دندانی است. استفاده از این درمان غیرتهاجمی در 80% بیماران مبتلا به مشکل خفیف تا متوسط موفق گزارش شده و درمورد بیماران مبتلا به مشکل شدید در 60% موارد با موفقیت همراه بوده است. هدف از این درمان به طور کلی جلو و پایین کشیدن فک پایین به هدف کمک به باز ماندن مسیر تنفسی میباشد.
بنابراین میزان حرکت رو به جلو و پایین فک پایین نقش مهمی در تأثیرگذاری و موفقیت درمان دارد و حداکثر حرکت فک پایین باعث بازشدن حداکثری مسیر تنفسی خواهد شد ولی از طرفی این حرکت مندیبل باید به گونهای طراحی شود که باعث آزردن کندیل مندیبل و دیسک مفصلی و درنتیجه ایجاد مشکلات در مفصل فکی نشود. در نتیجه درمان و چکاپ های متوالی توسط متخصص پروتز امری ضروری است.
اپلاينس هاي دهاني به منظور تغيير موقعيت منديبل، زبان و ديگر ساختارهاي راه هوايي جهت بهبود مشكلات تنفسي بيمار مورد استفاده قرار می گیرد. جلو آوردن منديبل در بيماران با مشكلات تنفسي خواب به طور واضحي سبب بهبود وضعيت تنفسي مي شود. اساس كار اسپلينت ها كه در درمان مشكلات تنفسي خواب مورد استفاده قرار مي گيرند، مانند دستگاه هاي فانكشنال است و با جلو نگه داشتن منديبل سبب بهبود راه هوايي ميشوند.
هنگام درمان با دستگاه فانكشنالtwin block در بيماران با مال اكلوژن كلاس II زيرگروه 1 (جلوتر بودن فک بالا نسبت به فک پایین، همراه با جلو آمدگی دندان های قدامی فک بالا)، منديبل در موقعيت پايين تر و جلوتر قرار مي گيرد و با توجه به ارتباط زبان با منديبل، تغيير موقعيت زبان و فضاي دهاني حلقي مي تواند يكي از اثرات درماني دستگاه فانكشنال باشد. در فانكشنال تراپي با جلو و پايين آوردن منديبل، عضله چانه اي زباني فعال شده و موجب جلو آمدن قاعده زبان و وسيع شدن فضاي راه هوايي فوقاني مي شود، در نتيجه فانكشنال تراپي در افراد داراي مشكلات تنفسي حين خواب اثر مضاعفي دارد.
فواید اپلاینس های دهانی :
- محافظت مفصل گیجگاهی فکی با پوشاندن سطح دندان های خلفی
• توانایی کنترل دندان قروچه و عوارض ناشی از فشار دادن دندان ها به هم
• حرکت آزادانه فک در هنگام استفاده از این وسایل
• قفل نشدن فک درهنگام استفاده از این اپلاینس
• پیش گیری از عقب افتادن زبان و فک و باز نگه داشته شدن راه هوا
• بهبود تنفس از بینی
• ایجاد فضای کافی برای زبان
• باز بودن فضای کام برای احساس راحتی
• کوچکترین سایز ممکن در مقایسه با سایر اپلاینس های موجود
• باز بودن بین فک بالا و پایین برای سهولت صحبت کردن ، آشامیدن یا لیس زدن لبها
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
