ارتودنسی یک تخصص دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و اصلاح بی نظمی دندان ها، ناهنجاری فک ها و الگو های نامناسب بایت می پردازد. همچنین ممکن است به اصلاح رشد صورت، معروف به ارتوپدی دندان و صورت، بپردازد. هم ترازی غیر طبیعی دندان ها و فک ها بسیار شایع است.
در ارتودنسی با استفاده از بریس دندان و سایر ابزارهای ارتودنسی، با حرکت آرام دندان ها و فک ها به اطراف، ناهنجاری ها درمان می شوند. ارتودنسی دندان سبب بهبود لبخند و سلامت کلی ناهنجاری های دندانی و فکی می شود. ترازبندی غیر عادی دندان و فک معمول است، و افراد زیادی نیازمند ارتودنسی دندان و بهره مند شدن از درمان ارتودنسی هستند. مدت زمان ارتودنسی دندان، ممکن است چندین ماه تا چند سال طول بکشد.
چرا به ارتودنسی دندان نیاز داریم؟
زیبایی دهان و دندان تاثیر به سزایی بر روی چهره افراد دارد. اما با درمان ارتودنسی، علاوه بر بهبود زیبایی لبخند، مشکلات دیگری نیز حل می شود. در زیر مشکلاتی که قبل از انجام ارتودنسی، افراد با آن درگیر هستند را بررسی می کنیم. دندان های نامرتب، علاوه بر ظاهر بد، فشار زیادی را به سایر دندان ها، لثه و مفاصل فک وارد می کنند، که می تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- سخت جویدن غذا همراه با درد
- ایجاد مشکل در لثه
- پوسیدگی دندان ها
- سردرد و میگرن شدید
- درد پشت شانه و گردن
- مشکلات گوارشی ناشی از بد جویدن غذا
- مشکلات در مسواک و رعایت بهداشت دهان و دندان
- مشکلات ظاهری و پایین آمدن اعتماد به نفس
- مشکلات TMJ
متخصص ارتودنسی یا ارتودنتیست چه کسی است؟
ارتودنتیست (Orthodontist) یا همان متخصص ارتودنسی، دندانپزشکی است که بعد از گذراندن چند سال تجربه کاری در زمینه دندانپزشکی، با شرکت و قبولی در یک آزمون تخصصی بین هزاران دندانپزشک و گذراندن دوره ۳ الی ۴ ساله تخصص ارتودنسی می تواند به تشخیص و درمان ارتودنسی کودکان و بزرگسالان بپردازد. متخصص ارتودنسی کسی است که بتواند تشخیص به موقع انجام دهد و به صورت اصولی درمان ارتودنسی دندان را در مدت زمان کمتر و تعداد مراجعه کمتر انجام دهد.
ارتودنسی دندان مناسب چه کسانی است؟
تشخیص اینکه فرد به ارتودنسی نیاز دارد یا خیر، فقط توسط متخصص ارتودنسی و با انجام معاینه بالینی توسط ارتودنتیست انجام می شود. تمام افرادی که دارای نامنظمی و عدم هماهنگی دندان ها و فک و یا اصطلاحا مال اکلوژن هستند، به درمان های ارتودنسی دندان نیاز دارند. اگر فک و دندان ها به درستی رشد نکنند و در موقعیت نرمال و طبیعی قرار نگیرند، شرایطی به نام مال اکلوژن را ایجاد می کنند. در مال اکلوژن دندان ها کج می شوند و موقعیت نامناسبی به دست می آورند.
کلیک کنید: مزایا و معایب بروساژ دندان
مال اکلوژن بیماری نیست و بر سلامت جسمی تأثیری ندارد. این وضعیت یک تغییر در موقعیت طبیعی دندان ها است. با این وجود، و هرچند که این وضعیت بیماری تلقی نمی شود، ممکن است روی ظاهر صورت و دندان ها تأثیر بگذارد و منجر به بروز احساساتی مثل خجالت زدگی، کاهش اعتماد به نفس و حتی افسردگی شود و یا روی توانایی خوردن غذا و گفتار نیز تاثیر بگذارد. به طور کلی افرادی که دارای مشکلات زیر هستند نیاز به ارتودنسی دندان دارند:
- اورجت یا بیرون زدگی دندان های جلویی (Protruding front teeth)
- نامرتبی و به هم ریختگی دندان ها یا کراودینگ (Crowding)
- دندان های نهفته (Impacted teeth)
- عدم تقارن دندان ها (Asymmetrical teeth)
- دیپ بایت (Deep bite)
- ریورس بایت (Reverse bite)
- اپن بایت (Open bite)
- آندر بایت (Underbite)
- کراس بایت (Crossbite)
- وجود فاصله بین دندان ها (Spacing)
ارتودنسی متحرک
یکی از روش های ارتودنسی که در آن دستگاه به دندان چسبیده نمی شود و بیمار می تواند آن را از دهان خود خارج نماید، ارتودنسی متحرک است. این روش برای هر دو فک نیز قابل استفاده می باشد و نتیجه کار آن، به همکاری بیمار بستگی دارد. این درمان بیشتر برای درمان مشکلات جزئی دندان در زمان کوتاه استفاده می شود.
کلیک کنید: کامپوزیت دندان و اصلاح جلو بودن فک پایین
زمانی که میزان ناهنجاری دندان زیاد باشد، برای به دست آوردن نتیجه مطلوب، باید از ارتودنسی ثابت کمک گرفت.
مدت زمان درمان ارتودنسی متحرک
برای افرادی که برای درمان ناهنجاری جزئی دندان ها، تمایل دارند در مدت زمان کوتاهی نتیجه دلخواه خود را به دست آورند، درمان ارتودنسی متحرک انتخاب خوبی می باشد که طول درمان آن از ارتودنسی ثابت بسیار کوتاه تر است. مدت زمان درمان آن بستگی به میزان ناهنجاری دندان دارد که متخصص ارتودنسی در جلسه اول در این باره اطلاعات لازم را برای بیمار شرح خواهد دارد. پس از اتمام دوره درمان، باید برای حفظ وضعیت به دست آمده از دندان ها تا مدتی از ریتینر یا نگهدارنده استفاده نمود که به مروز زمان استفاده از آن با توجه به وضعیت دندان ها کاهش می یابد.
مزایای ارتودنسی متحرک
از مزایای ارتودنسی متحرک به موارد زیر می توان اشاره نمود:
- می توانید برای غذا خوردن و مسواک زدن آن ها را از دهان خود خارج کنید.
- در مواقعی که دچار درد و ناراحتی غیر قابل تحمل شدید، می توانید به طور موقت آن را از دهان خود در بیاورید.
- می توانید در مراسم های خاصی بر حسب تمایل از آن ها استفاده نکنید.
- این نوع روش ارتودنسی کمتر از ارتودنسی ثابت قابل مشاهده برای اطرافیان می باشد.
- زمان این درمان بسیار کوتاه تر می باشد.
- در ارتودنسی متحرک احتمال آسیب دیدن دندان ها بسیار کمتر از ارتودنسی ثابت است.
- رعایت بهداشت دهان و دندان در ارتودنسی متحرک راحت تر می باشد، به همین جهت احتمال بروز بیماری های دهان و دندان در این روش کمتر است.
- می تواند به عنوان محرک رشد برای کودکانی که در حال رشد هستند، مورد استفاده قرار بگیرد.
- استفاده از این روش برای درمان های جزئی و ناهنجاری های کوچک بسیار مناسب است.
کلیک کنید: تیر کشیدن دندان روکش شده: علت و درمان
معایب ارتودنسی متحرک
از جمله معایب درمان ارتودنسی متحرک می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بریس های ارتودنسی متحرک تا حدودی بر روی صحبت کردن تاثیر دارند.
- تحمل پلاک ارتودنسی متحرک تا حدودی برای دندان های پایین دشوار می باشد.
- این روش برای هر درمانی قابل استفاده نیست و تنها برای ناهنجاری های جزئی قابل استفاده می باشد.
- در صورتی که بیمار از پلاک های خود مراقبت نکند، احتمال آسیب به پلاک و شکستگی آن وجود دارد.
- در برخی موارد این پلاک ها هزینه بالاتری نسبت به پلاک ثابت دارد.
- پلاک متحرک ارتودنسی حتما باید طبق برنامه روزانه و به طور منظم در دهان قرار گیرد.
کاربردهای ارتودنسی متحرک
ارتودنسی متحرک برای اصلاح ناهنجاری های دهان و دندان کاربرد های فراوانی دارد که در زیر به آن ها اشاره شده است:
کلیک کنید: همه چیز درباره هیلینگ ایمپلنت
- اصلاح کج بودن دندان ها
- حرکت آرام و جزئی دندان ها تا رسیدن آن ها به وضعیت مناسب
- استفاده از آن بعد از درمان ارتودنسی ثابت به عنوان نگهدارنده
ارتودنسی ثابت
در ارتودنسی ثابت، بیمار توانایی خارج کردن براکت ارتودنسی از دهان خود را ندارد، به همین جهت به این نام معروف شده است. در این روش، متخصص ارتودنسی دستگاه ارتودنسی را به شکل نگین هایی به نام براکت بر روی دندان می چسباند. طول درمان ارتودنسی ثابت حدود ۲ سال می باشد که با توجه به شدت ناهنجاری بیمار متغیر است و می تواند بیشتر شود. ارتودنسی ثابت توانایی بالایی در درمان فاصله بین دندان ها و ناهماهنگی شدید دندان ها دارد. ارتودنسی ثابت از جمله روش های درمانی و زیبایی دندان است که تا به امروز تغییرات بسیار خوبی داشته است.
کلیک کنید: بلیچینگ یا جرمگیری؟
ارتودنسی ثابت برای چه افرادی مناسب است؟
تمام افراد در هر سنی قادر به استفاده از ارتودنسی ثابت می باشند، زیرا این روش قادر به رفع ناهنجاری های شدید دندانی بدون محدودیت سنی می باشد. اگر درمان ارتودنسی در سنین پایین تر شروع شود، دوره درمان راحت تر و سریع تر سپری خواهد شد.
طول درمان ارتودنسی ثابت
درمان ارتودنسی ثابت حدود ۲ سال زمان می برد، اما با توجه به شدت ناهنجاری افراد، این زمان ممکن است کمتر و یا بیشتر شود.
مزایای ارتودنسی ثابت
مزایای ارتودنسی ثابت عبارت اند از:
- ارتودنسی ثابت می تواند در مدت زمان مناسب، شدید ترین ناهنجاری دندانی را درمان کند.
- ارتودنسی ثابت از ابتدا تا انتهای درمان در دهان می ماند و نیازی به خارج کردن آن نیست.
- ارتودنسی ثابت با صاف و مرتب کردن دندان ها می تواند طرح لبخند زیبایی را برای بیمار ایجاد نماید.
- ارتودنسی ثابت برای هر سنی مناسب می باشد.
- ارتودنسی ثابت می تواند مشکلاتی که ناهماهنگی دندان ها برای تکلم ایجاد کرده اند را رفع کنند.
- براکت های ارتودنسی ثابت تنوع رنگ بسیاری دارند.
- ارتودنسی ثابت می تواند سبب کاهش خطر ابتلا به بیماری های لثه شود.
- در ارتودنسی ثابت افراد می توانند از نتیجه کار تا درصد بالایی اطمینان خاطر داشته باشند، در مقایسه با ارتودنسی متحرک که با قرار ندادن مرتب پلاک روی دندان می تواند حرکت دندان ها را تحت تاثیر قرار دهد.
- ارتودنسی ثابت دندان ها را در جهت کنترل شده ای هدایت می کند و به همین سبب خطر آسیب به دندان ها را بسیار کاهش می دهد.
هدف ارتودنسی ثابت
هدف از ارتودنسی ثابت دندان، رفع ناهماهنگی دندان ها، حرکت دندان ها در جهت مناسب، اصلاح وضعیت فکین و دست یافتن به بهترین جایگاه دندانی می باشد. در طی درمان ارتودنسی ثابت، متخصص ارتودنسی براکت ها را بر روی دندان می چسباند و یک سیم را به کمک کش های ظریفی از درون آن ها عبور می دهد.
کلیک کنید: روکش دندانم افتاده چه کار کنم؟
کش ها در هر جلسه ویزیت عوض می شوند ولی در رابطه با سیم ها این امکان وجود دارد که نیازی به تعویض آن ها در هر جلسه نباشد. همچنین وجود براکت ها بر روی دندان ها تا انتهای درمان ثابت می باشد.
تفاوت ارتودنسی متحرک با ارتودنسی ثابت
در زیر به بررسی تفاوت ارتودنسی متحرک با ارتودنسی ثابت می پردازیم:
- در ارتودنسی ثابت بیمار نمی تواند دستگاه ارتودنسی را از دهان خود خارج کند، اما در ارتودنسی متحرک بیمار به راحتی می تواند پلاک را از دهان خود خارج کند.
- ارتودنسی متحرک معمولا برای درمان ناهنجاری های جزئی کاربرد بیشتری داشته در حالی که ارتودنسی ثابت برای رفع ناهنجاری های شدید تر دندان ها می باشد.
- پلاک ارتودنسی ثابت از براکت های فلزی به کمک سیم می باشد، در حالی که پلاک متحرک از نوع پلاستیکی همراه با سیم است.
- به دلیل اینکه پلاک متحرک سبب هدایت رشد فک ها در کودکان می شود، به همین جهت استفاده از آن برای کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر است.
ارتودنسی رنگی
ارتودنسی رنگی در بین نوجوانان و کودکان بسیار طرفدار دارد. یکی از بهترین قسمت های درمان ارتودنسی این است که شما می توانید رنگ کش و بریس ارتودنسی را به رنگ مورد علاقه خود تغییر دهید. ارتودنسی رنگی از طریق تغییر رنگ کش ها و براکت ها قابل اجراست. کش ارتودنسی رنگی بسیار متنوع است و در مجموعه ای از رنگ های مختلف و جذاب از شفاف و مرواریدی مانند تا رنگ های پر رنگ مانند قرمز، صورتی، بنفش و… وجود دارد.
کلیک کنید: 20 موردی که باعث خرابی دندان ها می شود
شما حتی می توانید ترکیب دو رنگ مختلف را برای حالت سفارشی و حداکثر دید انتخاب کنید! بریس شما متشکل از براکت های فلزی کوچکی است که برای مدت زمان درمان به دندان هایتان متصل می شوند. این براکت ها با استفاده از یک سیم نازک حرکت داده می شوند که توسط نوارهای کشی کوچک، که به آن ها لیگاتور هم گفته می شود، در جای خود نگه داشته می شوند. ارتودنسی رنگی به شما اجازه می دهد تا در حالی که لبخندتان در حال بهبود یافتن است، وجهه جذاب و با اعتماد به نفسی را به رخ بکشید. اجازه ندهید که بریس هایتان شما را از نشان دادن یک لبخند زیبا باز دارد.
هزینه ارتودنسی
عوامل بسیاری بر هزینه ارتودنسی دندان تاثیر می گذارند، شدت ناهنجاری دندان ها، نوع درمان، سن، مدت زمان درمان، انتظار بیمار و هزینه های جانبی همگی بر هزینه نهایی ارتودنسی تاثیر دارند.
کلیک کنید: شماره گذاری دندان ها : دندان ها را چگونه شماره گذاری می کنند؟
متخصص ارتودنسی در ابتدا با بررسی دهان و دندان بیمار و انتخاب روش مناسب درمان، هزینه ارتودنسی را برای بیمار مشخص می کند.
سوالات متداول
آیا ارتودنسی در سنین بالا هم انجام می شود؟
درمان ارتودنسی دندان محدودیت سنی ندارد، اما هر چه سن کمتر باشد، گزینه های بیشتری برای درمان ناسازگاری های اسکلتی وجود دارد. ارتودنسی در سنین بالا هم قابل انجام است، اما نسبت به ارتودنسی کودکان، طولانی تر خواهد بود و شاید با جراحی فک قابل جبران باشد. بیشتر درمان های ارتودنسی قبل از اتمام رشد اسکلت، آغاز می شوند. اگر رشد اسکلت به پایان رسیده باشد، جراحی فک می تواند یک گزینه باشد.
بهترین تغذیه در دوران ارتودنسی چیست؟
بهتر است در دوران ارتودنسی، مواد غذایی حاوی مواد معدنی، ویتامین ها و کلسیم مصرف نمایید و از مصرف هر گونه خوراکی رنگی، خوراکی های سخت و تنقلات، خودداری فرمایید.
آیا ارتودنسی درد دارد؟
پاسخ صادقانه این است که بریس های ارتودنسی وقتی روی دندان ها زده می شوند، آسیبی نمی رسانند، بنابراین هیچ دلیلی برای نگرانی در مورد محل قرارگیری بریس ها وجود ندارد. بعد از اتصال سیم ها به براکت های جدید، درد ناشی از ارتودنسی به صورت خفیف ایجاد می شود که ممکن است چند روز تا یک هفته طول بکشد و بستگی به میزان تحمل درد بیمار دارد و حتی میزان استرس یا تجربه های بد گذشته بیمار هم می توانند تاثیر گذار باشند.
چطور باید براکت ارتودنسی را تمیز کرد؟
برای تمیز کردن براکت های ثابت ارتودنسی، می توانید از مسواک ارتودنسی استفاده نمایید. برای دهانشویه نیز باید از دهانشویه مناسب دوران ارتودنسی استفاده نمایید چرا که دهانشویه های کلرهگزیدین در دوران ارتودنسی، سبب زردی دندان ها می شود.
براکت ارتودنسی، مشکلی در صحبت کردن ایجاد نمی کند؟
در روزهای ابتدایی پس از درمان ارتودنسی، امکان دارد بیمار نوک زبانی صحبت کند. اما پس از چند روز به براکت ارتودنسی عادت کرده و مثل قبل به راحتی، می تواند کلمات را تلفظ نماید.
آیا استفاده از کش ارتودنسی درد غیر قابل تحملی را به همراه دارد؟
به طور کلی وجود هرگونه شی خارجی در دهان خصوصا در روزهای ابتدایی درد و ناراحتی برای بیمار به همراه خواهد داشت که این موضوع طبیعی است. احتمالا استفاده از کش های ارتودنسی نیز همانند دیگر دستگاه های ارتودنسی در روزهای اول، کمی آزار دهنده خواهد بود. بعد از چند روز استفاده مداوم از کش های ارتودنسی، بیمار به آن عادت کرده و درد آن به هیچ عنوان غیر قابل تحمل نخواهد بود.
آیا سن شروع ارتودنسی اثری بر طول عمر دندان خواهد گذاشت؟
زمانی که درمان ارتودنسی در سن مناسب انجام شود، دندان ها در موقعیت مناسبی درون فک قرار می گیرند. در نتیجه نیروی متوازنی در تمام جهات وارد شده و فشار از روی ریشه دندان کاهش می یابد. همچنین صاف و مرتب شدن دندان ها سبب سهولت در بهداشت دهان و دندان شده و طول عمر دندان ها را بیشتر می کند.
آیا ارتودنسی ثابت سبب آسیب رسیدن به دندان های طبیعی خواهد شد؟
درمان ارتودنسی ثابت برای درمان بسیاری از ناهنجاری های دهان و دندان مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع ارتودنسی باعث آسیب رسیدن به دندان ها نمی شود، اما در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان توسط خود بیمار، احتمال ابتلا به پوسیدگی دندان و بیماری های لثه بسیار افزایش می یابد.
استفاده از الاینر های شفاف چند ساعت در روز توصیه می شود؟
توصیه متخصصان ارتودنسی این است که در تمام روز باید از آن ها استفاده کنید، یعنی فقط در زمان غذا خوردن و مسواک زدن می توانید الاینر ارتودنسی را از دهان خود خارج کنید. با اینکه امکان خارج کردن الاینرها از دهان در شرایط خاص وجود دارد، اما با این حال نتیجه مطلوب بستگی به همکاری بیمار با متخصص ارتودنسی را دارد.
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران
