فضا یا فاصله موجود در بین دو دندان، دیاستم (Diastema) نامیده می‌شود، این فاصله اغلب در بین دو دندان جلو و بالا مشاهده می‌شود، اما به طور کلی ممکن است در بین هر کدام از دندانهای مجاور هم، فاصله زیاد و غیرطبیعی وجود داشته باشد. از بین بردن فاصله بین دندان ها (به ویژه دندانهای جلویی) که فاصله بین آنها از نظر زیبایی میتواند ناخوشایند باشد، تأثیر زیادی در بهبود وضعیت ظاهری و چهره شما خواهد داشت. بستن فاصله بین دندانها نه تنها باعث بهبود عملکرد دهان و دندانها می‌شود، بلکه امکان مسواک زدن و کشیدن نخ دندان با راحتی و سهولت بیشتر را فراهم می‌کند و به این ترتیب شما میتوانید دندانهای خود را سالم‌تر نگه دارید.
علت به وجود آمدن فاصله بین دندانها چیست؟
علاوه بر ناهنجاری‌هایی که در رشد طبیعی دندانها به وجود می‌آید، چندین عامل دیگر هم می‌توانند باعث بروز دیاستما یا همان فاصله بین دندان ها شوند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
ناهماهنگی در اندازه دندانها و فک
کوچک بودن اندازه دندانها یا بزرگ بودن استخوان فک باعث ایجاد فضای بیشتر از حد معمول برای رشد دندانها می‌شود که میتواند دندانها را از هم دور کرده و بین آنها فاصله بی اندازد.
افتادن دندانها یا کشیدن دندان
از دست رفتن دندان به هر دلیلی که باشد، میتواند باعث ایجاد فاصله بین دندان های مجاور شود. اگر جای خالی دندان کشیده شده یا افتاده را با یک روش جایگزین مانند ایمپلنت دندان پر نکنیم دندان های دیگر نیز کج شده و ظاهر لبخند ناخوشایند می شود.
ساختار غیر طبیعی استخوان فک
ناهنجاری ساختاری در شکل یا زاویه نسبی استخوان فک در سمت چپ یا راست میتواند باعث ممانعت از رشد طبیعی دندانهای پیش و عدم مطابقت آنها شود.
گاز گرفتن لب‌ها
عادت به گاز گرفتن لب پایینی میتواند باعث فاصله افتادن بین دندانهای جلویی شود.
زبان زدن به دندانها
عادت به فشار دادن زبان به پشت دندانهای بالایی میتواند موجب دور شدن دندانهای جلو از هم و ایجاد فاصله در بین آنها شود. ریفلاکس بلع اشتباه در کودکان و در بزرگسالان میتواند چنین حالتی ایجاد کند و کم کم باعث ایجاد فاصله بین دندان ها شود.
بزرگ بودن محل اتصال لب به فک یا زائده فرنوم
فرنوم، یک قطعه بافت باریک و صفحه‌ای شکل است که از زیر قسمت میانی لب بالا تا لثه امتداد پیدا می‌کند و درست به بالای دو دندان جلو متصل می‌شود. با بالا زدن لب فوقانی خودتان میتوانید این زائده را مشاهده کنید. وجود این زائده میتواند فاصله زیادی بین دو دندان جلویی در فک بالا ایجاد کند.
وجود مشکلات در خط میانی دندان ها
علت فاصله بین دندان های جلو مشکلاتی مانند کیست ها، تومورها و یا دندان نهفته که بین دو دندان تحت فشار قرار می‌گیرد نیز میتواند باشد. هر کدام از این موارد از نزدیک شدن دندان های پیشین در دو طرف خط میانی جلوگیری می‌کنند و موجب فاصله افتادن بین دندان ها می‌شوند.
چرا باید فاصله بین دندانها بسته شود؟
درمان فواصل بین دندانی فقط برای زیبایی دندانها نیست بلکه برای حفظ سلامت دهان نیز اهمیت دارد؛ فاصله بین دندانها مشکلات زیر را میتواند به دنبال داشته باشد:
- افزایش احتمال صدمه دیدن دندان – فاصله بین دندانها باعث می‌شود هنگام جویدن قطعات بزرگ غذاهای سخت بین آنها گیر کند.
- افزایش احتمال ساییدگی دندانها به علت ناهمراستایی دندانهای بالایی و پایینی
- افزایش احتمال عفونت لثه به علت تجمع ذرات غذا و پلاک و باکتری‌ها در فضای خالی بین دندانها
- سخت‌تر بودن تمیز کردن لابه‌لای دندانها به خصوص در مورد دندانهای عقبی
- ایجاد بوی بد دهان
- اختلال در عملکرد جویدن
روش‌های موجود برای رفع فاصله بین دندانها
روش‌های اصلی که برای بستن فاصله بین دندان ها وجود دارد، عبارتند از:
ارتودنسی
بهترین راه برای از بین بردن فاصله بین دندانها در اغلب موارد، استفاده از ارتودنسی است؛
نحوه عملکرد ارتودنسی از طریق وارد کردن یک فشار مداوم در طول یک دوره زمانی نسبتاً طولانی بر روی دندانها و جابه‌جا کردن آرام و تدریجی آنها در یک جهت خاص می‌باشد. همزمان با جابه‌جا شدن دندانها، شکل استخوان هم در اثر وارد آمدن فشار، تغییر می‌کند.
استفاده از ارتودنسی اغلب در هنگامی لازم می‌شود که استخوان‌های فک و دهان دچار ناهنجاری‌های شدید بوده و نیاز به ردیف کردن داشته باشند.
کامپوزیت ونیر
برای فاصله‌هایی که کمی بزرگ تر باشند و یا هنگامی که یک شخص بخواهد مشکل فاصله دندانهای خود را سریع‌تر برطرف کند، بهتر است از روش کامپوزیت ونیراستفاده شود. کامپوزیت یک نوع رزین مخصوص و همرنگ دندان است که بر روی دندان گذاشته می‌شود و سپس با استفاده از نور مخصوص، محکم و سخت می‌شود، به این ترتیب رزین محکم به دندان می‌چسبد. از کامپوزیت ونیر میتوان برای بازسازی قسمت‌های شکسته و از دست رفته دندانها و یا اصلاح دندان ها از نظر زیبایی ظاهری استفاده کرد. به فاصله تنها چند ساعت بعد از انجام کامپوزیت ونیر، دندانها شکل عادی و طبیعی پیدا می‌کنند.
در سال‌هاي اخير، روش کامپوزیت ونیر به عنوان يک روش بسيار کارآمد جهت از بين بردن فاصله بين دندان ها شناخته شده است. کامپوزیت ونیر در صورتي مي‌تواند بهترين گزينه درماني براي شما باشد که:
- بخواهيد هر چه سريع‌تر به نتيجه برسيد.
- به دنبال روشي کم تهاجمی باشيد.
- مشکلات ديگري از نظر زيبايي دندانها هم داشته باشيد که بتوان آن را با استفاده از کامپوزیت ونیر برطرف کرد.
- ترجيح مي‌دهيد از روشي استفاده کنيد که نتايج آن برگشت‌پذير و قابل اصلاح باشد.
معایب کامپوزیت ونیر
يکي از معايب کامپوزیت ونیر آن است که احتمال ترک خوردن، شکستن و جرم گرفتن دندان‌هايي که کامپوزیت شده‌اند، بيشتر از دندان‌هاي معمولي و سالم است. اين مطلب، به طور خاص در مورد دندان‌هاي جلوي پايين که حساسيت بيشتري در برابر فشار ناشي از جويدن و گاز زدن به غذا دارند، صدق مي‌کند.
بنابراين کاملاً طبيعي است که در طول مدتي که کامپوزیت بر روي دندان شما عمر مي‌کند، مجبور باشيد که عمل‌هاي ترميمي کوچکي هم در جهت مراقبت و نگهداري از آن انجام بدهيد. در واقع اگر شما از کامپوزیت ونیر براي درمان استفاده کرده‌ايد، لازم است که حتماً سه تا چهار بار در سال دندان‌هاي خود را به صورت حرفه‌اي جرم‌گيري و تميز کنيد. البته حتي در صورت رعايت اين موارد هم، ممکن است کامپوزیت دندان بعد از 5 تا 8 سال مجدداً نياز به ترميم يا تعويض داشته باشد.
لمینیت های سرامیکی
لمینیت های سرامیکی یک لایه نازک از جنس سرامیک هستند که به سطح جلوی دندان یا دندان‌هایی که قصد از بین بردن فاصله بین آنها را دارید، چسبانده می‌شوند.
با استفاده از لمینیت های سرامیکی برای پرکردن فاصله بین دندانها میتوانید احتمال پوسیدگی دندانها را کاهش دهید. ماندگاری لمینیت بیشتر از ۱۵ سال است که میتوان گفت نسبت به سایر روش‌های دندانپزشکی زیبایی روش بسیار خوبی است. این درمان هیچ گونه دردی ندارد. و پس از قالبگیری و ساخت در لابراتور، دندانپزشک به راحتی آن را در محل مناسب نصب می‌کند. روند درمان لمینیت کوتاه است و برای انجام آن تنها دو جلسه کافی است.
لمینیت های سرامیکی از نظر زيبايي و شکل ظاهري، خيلي بهتر از کامپوزیت ونیر هستند. لمینیت های سرامیکی در صورتي مي‌تواند بهترين گزينه براي شما باشد که:
- زيبايي ظاهري در مقايسه با هزينه درمان، اولويت بيشتري براي شما داشته باشد.
- با تراشیدن یا برداشتن قسمتی از مینای دندان خود در صورت لزوم، مشکلی نداشته باشید.البته معمولا در افرادی که دیاستم و فاصله بین دندانها با لمینیت بسته می شود نیازی به تراش دندانها نیست.
- نخواهید که از کامپوزیت ونیر به خاطر حساسیت در برابر ترک خوردن و شکستن و رنگ پذیر بودن آن استفاده کنید.
مزیت لمینیت های سرامیکی در برابر کامپوزیت ونیر
اگرچه کامپوزیت ونیر به عنوان سریع‌ترین راه برای از بین بردن فاصله بین دندانها شناخته می‌شود، اما لمینیت های سرامیکی گزینه دیگری است که با آن میتوانید سریع به نتیجه برسید. البته برای استفاده از لمینیت های سرامیکی لازم است که حداقل دو جلسه به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید و هزینه آن هم معمولاً خیلی بیشتر از کامپوزیت ونیراست.
اما مزیت اصلی لمینیت های سرامیکی، دقت خیلی بالایی است که از نظر متناسب بودن با وضعیت سایر دندانها و زیبایی و ماندگاری خواهد داشت. این روش در مواردی که فاصله‌های بین دندانها به حالت یکنواخت نباشد، کارآیی بسیار خوبی دارد. یک دلیل دیگر برای استفاده از لمینیت های سرامیکی آن است که بر روی آنها جرم و لکه‌های زرد تشکیل نمی‌شود و دچار شکستگی نیز نمی شود. ظاهر لمینیت ها بسیار طبیعی هستند و زیبایی وصف نشدنی دارند که میتوان گفت مهم ترین مزیت لمینیت های سرامیکی همین است.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
