اگر دچار بیماری لثه شده باشید، متخصص دندانپزشک ممکن است یکی از انواع مختلف درمان بیماری های لثه را به شما پیشنهاد دهد. رایج ترین علت ابتلا به بیماری لثه، تجمع بیش از حد باکتری در دهان و در نتیجه ایجاد جرم روی دندان هاست. وقتی میزان این باکتری ها خیلی زیاد باشد بدن قادر به مقابله به آن ها نخواهد بود و دچار بیماری می شوید.
البته به غیر از باکتری، عوامل دیگری هم هستند که باعث می شوند فرد بیشتر در معرض بیماری های لثه قرار بگیرد، اگر کسی مبتلا به بعضی بیماری های مزمن و مشکلات سلامتی باشد، حتی درصورتی که به بهداشت دهان و دندان خود به خوب رسیدگی کند، باز هم ممکن است به بیماری های لثه ای مبتلا شود.
جراحی پریودنتال چیست؟
گاهی برای درمان بعضی بیماری های لثه و شرایط خاص مانند ژنژیویت یا التهاب لثه، از جراحی پریودنتال استفاده می شود. به این نوع جراحی معمولا جراحی لثه گفته می شود. هدف از این جراحی، این است که با انجام فرآیند های زیر، بیماری های لثه و صدمات ناشی از آن درمان شوند:
- ترمیم استخوان فک و بافت های آسیب دیده مرتبط با لثه
- جلوگیری از لقی دندان ها
- کاهش شکاف لثه بین دندان ها
- تغییر شکل استخوان فک برای کاهش خطر رشد باکتری ها در شکاف استخوان
- از بین بردن باکتری ها و عفونت
- درمان بیماری هایی مثل، ژینژیوایتیس و پریودنتیت که نیازمند عمل جراحی لثه هستند.
دلایل ابتلا به بیماری های لثه کدامند؟
دلایل ابتلا به بیماری های لثه را می توان به دو بخش وراثت و عوامل طبیعی یا عوامل بیماری زا دسته بندی کرد که به شرح هر کدام می پردازیم.
عامل وراثت
عامل وراثت می تواند یکی از دلایل وجود بیماری در هر فردی باشد این عامل اجتناب ناپذیر است و می تواند برای هر شخصی که والدین او مبتلا بوده و به صورت ژنتیک ناقل این بیماری بوده است، به فرزندان خود نیز انتقال دهد و فرزندان آن شخص ممکن است آن بیماری را بروز دهند و یا این که به صورت نهفته باقی بماند ولی کسی که به صورت نهفته دارای بیماری لثه می باشد. زمان جراحی لثه در این افراد بستگی به بروز آن دارد. هر زمان و هر وقت امکان مبتلا شدن و بروز این بیماری در افراد دارای بیماری لثه نهفته زیاد است و این امکان هم هست که هیچ وقت آن بیماری ظاهر نشود و این دلیل مطلق نیست که حتماً این بیماری را از خود نشان دهد. چه بسا شاید از یک خانواده یکی مبتلا و دیگری علایمی نداشته باشد که دلایل متعددی از جمله ایمنی بدن هر فرد در این قضیه دخیل می باشد. افرادی که از طریق وراثت مبتلا به بیماری لثه هستند، معمولاً از بدو تولد و زمانی که دندان در می آورند لثه هایی نرم و قرمز که همیشه ترشح خون دارد و از لثه ای بسیار ضعیف و دردناک برخوردارند. اگر بیماری لثه در این افراد ظهور پیدا کند زمان جراحی لثه را متخصص دندانپزشک مشخص می کند.
عوامل بیماری زا و یا طبیعی
از عوامل دیگر که در بیماری لثه می تواند تاثیر گذار باشد می توان به استفاده از دخانیات و سیگار که تاثیر زیان آوری بر روی لثه ها می گذارند می توان اشاره کرد. دود سیگار را می بایست دشمن لثه ها دانست و با مواد سمی که دارد باعث تخریب جداره لثه می شوند. در این افراد نیز زمان جراحی لثه با بررسی های کلینیکی و عکس های دیجیتال مشخص می شود. از دیگر موارد به خشک بودن دهان می توان اشاره کرد که در عفونت و خرابی لثه ها دخیل است مصرف بعضی از داروها که برای درمان بیماران تجویز می شود دلیل دیگری است که باعث خشک شدن دهان افراد گردیده و می تواند در تخریب لثه ها موثر باشند.
انواع بیماری های لثه
ژینژیوایتیس
ژینژیوایتیس نوعی بیماری لثه است که باعث التهاب لثه، بوی بد دهان و عقب نشینی لثه می شود. این بیماری هنگامی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود می تواند برگشت پذیر باشد، اما اگر درمان نشود می تواند منجر به مشکلات دیگری مانند نوع شدید تر بیماری لثه به نام پریودنتیت و حتی از دست دادن دندان شود. ژینژیوایتیس به دلیل تجمع پلاک روی دندان ها و اطراف خط لثه ایجاد می شود. غذا ها و نوشیدنی هایی که در طول روز مصرف می کنید به تشکیل پلاک روی دندان ها کمک می کند، اگر پلاک دندان برداشته نشود سفت می شود و به جرم دندان تبدیل می شود. که در این صورت می تواند باعث آسیب به لثه ها شود و اگر باز بی توجهی شود می تواند باعث تشکیل تارتار در ناحیه دندان و لثه شود. زمان جراحی لثه در این بیماری با توجه به پیشرفت بیماری توسط متخصص دندانپزشک مشخص خواهد شد. برای جلوگیری از این بیماری رعایت کامل بهداشت دهان و دندان استفاده از مسواک به صورت دو بار در روز و نخ دندان و دهان شویه، توصیه می شود.
پرپودنتیت
این بیماری که منشاء اصلی آن وراثت و ژنتیک می باشد و شروع آن از این طریق است رفته رفته و با عدم رعایت و کنترل و پیگیری منجر به پیشرفت و تخریب لثه ها می گردد و درد شدیدی ایجاد می کند. با تحلیل لثه ها دندان ها نیز یکی یکی لق شده و از دست می روند. کسانی که به این بیماری مبتلا هستند در اسرع وقت و در ابتدای بیماری که هنوز آسیب جدی به لثه ها و داندان ها وارد نشده است باید درمان را شروع کنند تا از پیشرفت بیماری و مراحل غیر قابل درمان جلوگیری شود.
انواع جراحی لثه
انواع جراحی و درمان بیماری های لثه عبارتند از:
- جراحی افزایش طول تاج
- جراحی پریودنتال
- جراحی اپیکو (خارج کردن عفونت از انتهای ریشه)
- وستیبولوپلاستی (جراحی اصلاحی لثه قبل از ساخت دندان مصنوعی)
- جراحی لیفت لثه
- فرنکتومی
جراحی افزایش طول تاج
جراحی افزایش طول تاج اولین مرحله ی درمان برای نگهداری دندان هایی است که دچار پوسیدگی و یا شکستگی عمیق و زیر لثه ای شده اند. با کمک این جراحی می توان چنین دندان هایی را در مقابل خطر کشیده شدن حفظ نمود. این عمل به وسیله ی برداشتن لثه و استخوان دندان که زیر لثه قرار گرفته، انجام می شود تا قسمت سالم دندان کاملا خارج از لثه و استخوان قرار گیرد. به این ترتیب گیر و دید و دسترسی کافی برای انجام درمان های بعدی فراهم خواهد شد. پس از این مرحله است که می توان درمان لازم برای بازسازی دندانی با پوسیدگی یا شکستگی عمیق را به طور صحیح و با کیفیت لازم انجام داد. جراحی افزایش طول تاج همچنین روشی است برای بلند کردن تاج دندان هایی که به طور مادرزادی کوتاه هستند و میزان زیادی از بافت لثه ای روی آن ها را پوشانده است. با انجام جراحی افزایش طول تاج، لثه اضافه برداشته شده و طول تاج دندان ها افزایش می یابد. این مسئله باعث می گردد به هنگام لبخند دندان ها تناسب زیباتری داشته باشند.
جراحی پریودنتال
این جراحی شبیه به موارد گفته شده می باشد ولی محدوده عمل کمی وسیع تر می باشد و در مواردی که بیماری لثه شدید تر از موارد بالا و علاوه بر آسیب به لثه اطراف دندان ها، استخوان فک و ریشه دندان هم دچار آسیب شده باشند انجام می شود. در اینجا متخصص دندانپزشک علاوه بر اصلاح مشکلات لثه باید آسیب های وارد شده به استخوان و ریشه دندان را هم درمان کند. علائم بیماری وسیع پریودنتال شامل بوی بد دهان، التهاب و خونریزی لثه، درد گنگ و مبهم و لقی دندان ها می باشد.
جراحی اپیکو
جراحی اپیکو در مواردی انجام می شود که عفونت در انتهای ریشه دندان وجود دارد. این عفونت ها معمولا پس از انجام درمان ریشه (عصب کشی) برطرف می شوند ولی موارد نادری وجود دارد که عفونت پس از عصب کشی باقی می ماند یا موقتا خوب می شود و پس از چند سال مجددا عود می کند در این موارد به کمک جراحی اپیکو متخصص دندانپزشک عفونت انتهای ریشه را حذف می کند. علامت عفونت انتهای ریشه حساسیت دندان به ضربه و یا وجود آبسه و چرک در ناحیه انتهای لثه دندان می باشد.
وستیبولوپلاستی
وستیبولوپلاستی یک روش جراحی است که برای افزایش عمق وستیبول یا فضای بین لب، گونه و لثه، انجام می شود. این روش معمولاً برای بیمارانی انجام می شود که در اثر بیماری های پریودنتال، بی دندانی و یا آسیب های تروماتیک، بخشی از بافت لثه خود را از دست داده اند. به کمک وستیبولوپلاستی بافت های نامناسب حذف می شوند و فرم مناسب برای نگهداری دندان مصنوعی و یا اوردنچر ایجاد می شود.
جراحی لیفت لثه
خط لثه محل تلاقی لثه با دندان ها است. محل قرار گیری خط لثه در افراد مختلف، متفاوت است اما به طور کلی یک خط صاف بوده که در وضعیت متعادلی قرار دارد. با این حال، گاهی ممکن است خط لثه در افراد مختلف، پایین تر یا بالا تر از حد نرمال و معمول آن باشد، یا دارای ناهمواری هایی باشد که باعث نارضایتی و کاهش اعتماد به نفس در فرد بشود. لیفت لثه به جراحی گفته می شود که افرادی که به دلایل پزشکی یا زیبایی قصد دارند لثه خود اصلاح کنند تا به یک لثه صاف، هموار و متناسب دست پیدا کنند. یکی دیگر از نام های این عمل جراحی، کانتورینگ لثه است که توسط پریودنتیست ها به عنوان عمل زیبایی لثه انجام می گردد.
مراحل انجام جراحی لثه
جلسه اول: در یک جلسه معاینه کلینیکی توسط متخصص دندانپزشک، و رادیوگرافی از دهان و دندان ها انجام می شود و طرح درمان مورد نیاز بیمار مشخص می شود، سپس وقت برای جراحی مشخص می شود، در صورت وجود شرایط خاص پزشکی مانند دیابت، بیماری های قلبی و عروقی، استفاده طولانی مدت از کورتون و … ممکن است نیاز به انجام مشاوره با پزشک درمانگر وجود داشته باشد که درخواست خواهد شد.
جلسه دوم: روز جراحی، روز جراحی باید وعده غذایی قبلی کامل میل شود، در بعضی از موارد لازم است قبل از انجام جراحی داروهای انتی بیوتیک یا مسکن برای بیمار تجویز شود که از قبل انجام خواهد شد.
مراقبت های بعد از جراحی لثه
گاهی بعد از پایان جراحی برای توقف خونریزی از پانسمان مخصوص جراحی، و گاهی از گاز استریل استفاده می شود، اگر برای شما گاز استریل در موضع جراحی قرار داده شده آن را حداقل یک ساعت در موضع با فشار ملایم نگه دارید تا خونریزی متوقف شود، توجه کنید که بعد از یک ساعت اگر همچنان خونریزی شدید وجود دارد باید از گاز دیگری در موضع استفاده کنیم و این گاز جدید هم باید به مدت یک ساعت در محل باقی بماند، از تعویض پی در پی گاز استریل جدا خودداری کنید، چون خطر افزایش خونریزی را به همراه دارد. معمولا پس از جراحی لثه خونریزی بسیار محدود و کم می باشد.
مراقبت تا ۲۴ پس از جراحی لثه
بعد از جراحی لثه از موارد زیر برای حداقل ٢۴ ساعت پرهیز کنید:
- استعمال دخانیات
- استفاده از نی برای نوشیدن
- نوشیدن الکل
- خوردن غذا ها نوشیدنی های داغ
- تخلیه شدید محتویات دهان یا بینی (تف کردن شدید و …)
در روز جراحی سوپ ولرم، نوشیدنی های سرد و بستنی میل کنید.
مراقبت های ادامه دار تا یک هفته بعد
- از یک ساعت بعد از جراحی شستشوی ملایم با محلول دهانشویه کلرهگزیدین در محل جراحی باید انجام شود، شستشو روزی 3 الی 4 مرتبه و به مدت یک هفته باید انجام شود، توجه کنید خصوصا در ۴٨ ساعت اول شستشو بسیار ملایم باید انجام شود.
- در صورتی که برای شما دارو تجویز شده لطفا دقیق و طبق دستور متخصص دندانپزشک استفاده نمایید.
- یک هفته بعد از انجام جراحی برای چکاپ و برداشتن بخیه به مطب مراجعه کنید.
سوالات متداول
آیا جراحی لثه درد دارد؟
بعد از جراحی لثه بیشتر افراد درد کمی را احساس می کنند که این درد با مسکن های معمولی آرام می شود. در صورتی که لثه شما تورم پیدا کرده است، از کمپرس یخ برای کاهش درد آن استفاده کنید. هم چنین مصرف آنتی بیوتیک هایی که متخصص دندانپزشک برایتان تجویز کرده سبب کاهش درد می شوند. اگر درد بسیار ادامه پیدا کرد و لثه دچار خونریزی شد، حتما به مطب متخصص دندانپزشک خود مراجعه کنید.
چه مدت بعد از جراحی لثه بیمار باید به متخصص دندانپزشک مراجعه کند؟
بسته به میزان شدت جراحی، متخصص دندانپزشک پیشنهاد می کند 1 الی 2 هفته پس از جراحی لثه، مجدادا ویزیت شوید تا روند بهبودی بررسی شود در این جلسه اگر همه چیز قابل قبول باشد، در صورت وجود بخیه آن ها کشیده می شود. پس از آن لثه ها به سوی بهبودی رفته و کاملا ترمیم می شوند.
در چه مواردی جراحی افزایش طول تاج تجویز می گردد؟
در مواردی که هدف، حفظ دندان و درمان آن است:
در دندان هایی شکسته و یا دندان های با پوسیدگی های شدید و زیر لثه، امکان انجام این جراحی منجر به حفظ دندان می شود. به این ترتیب که با جراحی افزایش طول تاج می توان دندان را از خطر کشیده شدن نجات داد. باید بدانیم که امروزه در دندانپزشکی محافظه کارانه و یا دندانپزشکی کم آسیب هدف نگهداری خود دندان و ساختار آن تا حد ممکن است. یکی از راه هایی که می توان دندان هایی را که دچار آسیب شدید شده اند حفظ نمود، انجام جراحی افزایش طول تاج است. بعد از انجام این جراحی است که می توان درمان های ترمیمی و یا درمان های پروتزی را بر روی دندان انجام داد و عملکرد دندان را به آن بازگرداند. علاوه بر پوسیدگی و شکستگی، دندان ها ممکن است به خاطر عواملی چون سایش، ناهنجاری در فرم دندان ها، عدم تناسب دندان ها و مشکلات ژنتیکی به این جراحی نیاز پیدا کنند.
در مواردی که هدف، زیبایی لبخند است:
فرم و طول دندان ها یکی از عوامل زیبایی لبخند است. به طور ایده ال به هنگام لبخند باید میزان بسیار کمی و حداکثر تا 2 میلی متر از لثه دیده شود. در بعضی از افراد طول دندان ها کوتاه بوده و به هنگام لبخند میزان زیادی از لثه ها دیده می شود. به این نوع لبخند اصطلاحا لبخند لثه ای گفته می شود که از نظر اصول طراحی لبخند، لبخندی غیر جذاب را باعث می شود. تصحیح لبخند لثه ای با جراحی افزایش طول تاج انجام می شود که یکی از انواع جراحی های زیبایی لثه را شامل می شود. جراحی افزایش طول تاج ممکن است بر روی چند دندان انجام شود که به طول لبخند فرد بستگی دارد. معمولا پس از انجام این جراحی، برای رسیدن به لبخندی ایده ال، درمان های زیبایی مانند لمینیت های سرامیکی و یا کامپوزیت ونیر بر روی دندان ها انجام می شود.
چه زمانی به پیوند بافت نرم در لثه نیاز است ؟
این نوع از جراحی لثه زمانی توصیه می گردد که ریشه های دندان در معرض دید قرار گیرند. قرار گرفتن ریشه دندان در معرض دید، موجب می شود که دندان ها مستعد انواع آلودگی و عفونت ها و همچنین ساییدگی و حساسیت گردند. علاوه بر نکات بهداشتی و درمانی، لبخند و زیبایی فرد نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. بنابراین در زمانی که تحلیل لثه ها شدت نیافته است بهترین زمان برای انجام پیوند بافت نرم است.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
