آفت دهان و درمان آن

آفت دهانی از جمله زخم‌ های دردناک دهانی است که ممکن است در نواحی مختلف دهان و زبان پدیدار شود. اغلب افراد با بروز این زخم، به دنبال راه حلی برای درمان آفت دهانی می‌ گردند و یا صرفا چند روزی مواظب هستند که هنگام غذا خوردن (مخصوصا غذا های داغ، تند و اسیدی) چیزی به سطح آن نخورد تا به تدریج خوب شود.

اما بروز چندین و چند باره آفت دهانی، پرسش ‌هایی را برای فرد ایجاد می‌ کند، از جمله اینکه علت آفت دهانی یا زبان دقیقا چیست و برای درمان آن چه باید کرد. در این مقاله قصد داریم ضمن بررسی دلایل بروز این بافت دردناک، درباره درمان آفت زبان و دهان و روش‌ های جلوگیری از آن در آینده هم صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

آفت دهان یا زخم کانکر چیست؟

آفت دهان یا زخم کانکر، که با نام تخصصی (Aphthous stomatitis) هم شناخته می ‌شود، ضایعه کوچک و کم‌ عمقی است که روی بافت‌ های نرم دهان، زبان یا پایه لثه ایجاد می‌ شود. آفت دهان خود را به شکل زخمی سفید یا زرد با یک مرز سرخ پر رنگ و ملتهب نشان می ‌دهد. برخلاف تبخال، آفت روی لب ایجاد نمی‌ شود و مسری هم نیست.

کلیک کنید: بیماری پریودنتال لثه چیست؟ آیا قابل درمان است؟

با این حال، آفت دهانی یا زبان ممکن است دردناک باشد و خوردن و صحبت کردن را برای فرد دشوار کند. همانطور که گفته شد، آن ها معمولا بسیار کوچک و در حد چند میلی ‎متر هستند؛ اما گاهی اندازه آن ها به 1 سانتی‌ متر یا بیشتر هم می‌ رسد. این زخم‌ های دایره ‌ای یا بیضی ‌شکل یکی ‌دو روز پیش از اینکه ایجاد شوند، احساس سوزن‎ سوزن شدن یا سوزش ریزی را در محل ایجاد می‌ کنند.

در موارد وخیم، تب، بی‌ حالی و تورم غدد لنفاوی هم از نشانه ‌های بروز آفت در دهان است. بعضی تصور می‌ کنند که آفت دهان واگیر دارد، درصورتی‌ که آن‌ ها خوش ‌خیم و غیرمُسری هستند و به‌ صورت زخم‌ های منفرد یا خوشه ‌ای ایجاد می‌ شوند. در بیشتر موارد، زخم ‌های آفتی، عود می ‌کنند، این وضعیت به ‌عنوان استوماتیت آفتی (RAS) شناخته می ‌شود. این بیماری در هر دوره بین ۷ تا ۱۰ روز طول می‌ کشد.

علائم آفت دهانی

انواع علائم آفت دهانی

• زخم های آفتی، به شکل زخم های گرد، متقارن و کم عمق می باشند. معمولاً 2 تا 48 ساعت قبل از بروز آفت احساس سوزش و یا سوزن سوزن شدن در محل زخم وجود دارد.
• زخم های آفتی معمولاً زخم های سفید یا سفید مایل به زرد هستند و هاله قرمز در اطراف آن ها دیده می شود.
• لب و گونه شایع ترین ناحیه درگیر هستند البته در زیر زبان، کف دهان، حلق و … هم آفت دیده می شود.
• معمولاً بیشتر افراد تنها یک یا چند زخم آفتی کوچک دارند که علائم خفیف یا متوسط دارد. در صورتی که زخم آفتی بسیار بزرگ می باشد و یا اینکه تعداد آن ها خیلی زیاد باشد ممکن است بیمار علائمی مثل تب، تورم غدد لنفاوی هم داشته باشد.
• توجه داشته باشید که آفت دهان اصلاً واگیردار نیست و به هیچ وجه مشکلی برای سایر افراد خانواده ایجاد نمی کند.

انواع آفت دهانی

انواع آفت دهانی می تواند به سه دسته تقسیم شوند: مینور (کوچک)، ماژور (بزرگ) و هرپتی فرم

آفت دهان نوع مینور

این نوع شایع ترین فرم آفت دهانی است به صورت زخم هایی به اندازه حدود 3/0 تا 1 سانتی متر می باشد معمولاً آفت دهان طی یک هفته شروع به خوب شدن می کند و ترمیم آفت طی 4 الی 10 روز بدون به جا گذاشتن اسکار ترمیم می شود.

کلیک کنید: همه چیز درباره هیلینگ ایمپلنت

آفت دهان نوع ماژور

این نوع به صورت زخم های عمیقی در دهان ایجاد می شود که بزرگ تر از 1 سانتی متر بوده و هفته ها تا ماه ها باقی می ماند. این آفت ها بزرگ هستند و درد و سوزش بیشتری دارند و بهبودی آن ها ممکن است تا 4 هفته طول بکشد. در موارد شدید، آفت ها عمیق، بزرگ و بسیار دردناک هستند و با تکلم و غذا خوردن بیمار تداخل می کنند.

آفت دهان هرپتی فرم

این فرم از آفت بسیار نادر است. در این بیماران، آفت دهان به صورت زخم های کوچک و خوشه ای در دهان ایجاد می شود که در قسمت های وسیعی از دهان پراکنده شده اند و معمولاً بیمار درد و سوزش زیادی دارد و درمان این زخم ها نیز ممکن است چند هفته طول بکشد. زخم های آنتی حالت عود کننده دارند یعنی اینکه بیمار در یکسال ممکن است چندین بار دچار زخم های آفتی دهان شود.

به طوری که زخم ها جذب می شوند و دوباره در عرض چند هفته یا چند ماه عود می کنند. خوب است بدانید که در موارد شدید، آفت دهان می ‌تواند منجر به تورم غدد لنفاوی، تب و خستگی فیزیکی یا بی‌ حالی شود. با این‌ حال، تمامی موارد گفته شده بسیار نادر هستند؛ بنابراین بعید است که اولین علامت آفت، تورم غدد لنفاوی باشد.

علت آفت دهانی چیست؟

علت آفت دهانی، نا شناخته است، با این حال تصور می‌ شود که آفت، توسط یک یا ترکیبی از محرک ‌های خارجی به وجود می ‌آید. همچنین امکان دارد تا حدی ژنتیکی باشد. تقریباً ۴۰ درصد از افرادی که آفت دهان را تجربه می‌ کنند، سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.

کلیک کنید: بهترین روش های ترمیم دندان پوسیده جلو

حدوداً از هر ۵ نفر، یک نفر با این مشکل مواجه است و معمولاً بین سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی ظاهر می ‌شود.

محرک ‌های احتمالی آفت های دهانی عبارت ‌اند از:

• استرس
• آسیب جزئی به داخل دهان، به‌ عنوان‌ مثال بر اثر بریدگی، سوختگی، گاز گرفتن هنگام غذا خوردن، تروما ناشی از تزریق دندانپزشکی، استفاده از مسواک سخت یا دندان مصنوعی نا مناسب
• گرایش خانوادگی
• سدیم لوریل سولفات (یک ماده فعال در برخی از خمیر دندان‌ ها و دهان‌ شویه ‌ها)، این ماده به‌ عنوان یک ترکیب محرک شناخته نشده است، امّا زمان لازم برای بهبود آفت دهان را طولانی می ‌کند.
• برخی غذاها و نوشیدنی ‌ها مانند قهوه، شکلات، تخم‌ مرغ، پنیر و همچنین خوراکی‌ های اسیدی یا تند
• کمبود برخی ویتامین ‌ها و یا مواد معدنی از جمله، روی، B12، فولاد ( b9 )و آهن
• واکنش آلرژیک به باکتری ‌های دهان
• استفاده از محصولات تنباکو
• تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری
• داشتن سیستم ایمنی ضعیف به دلیل داشتن شرایط مزمن خاص (نقص ایمنی)

در این قسمت، موارد مهم علت آفت دهانی را برای شما توضیح می‌ دهیم.

استرس و آفت دهان

استرس یکی از دلایل شایع آفت ‌های دهانی است. اگرچه استرس به ‌صورت مستقیم باعث ایجاد آفت نمی ‌شود، اما شانس ابتلا به آن را افزایش می‌ دهد و می‌ تواند بر روند بهبودی آن‌ ها تأثیر بگذارد. همچنین زخم ‌های دهان می‌ توانند با تأثیر بر نحوه خوردن و نوشیدن، باعث ایجاد استرس شوند.

برخی دارو ها

برخی دارو ها نیز با ایجاد آفت دهان مرتبط هستند، با این‌ حال ممکن است همیشه باعث ایجاد انواع آفت نشوند.

کلیک کنید: آیا موکوسل دهان خطرناک است؟

این دارو ها شامل موارد زیر است:

• نیکوراندیل (Nicorandil)، دارویی که برای درمان آنژین صدری که یک بیماری قلبی است استفاده می‌ شود.
• ایبوپروفن و سایر دارو های ضد التهابی، برای درمان جایگزین نیکوتین خوراکی
• دارو هایی مانند آسپرین (اگر به‌ جای بلعیدن در دهان حل شود.)
• مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین

بعضی بیماری ‌ها

آفت دهان به ندرت، نشانه احتمالی چندین بیماری جدی است، بیماری ‌هایی مانند:

• بیماری کرون
• سلیاک
• بیماری اچ‌ آی ‌وی (HIV/AIDS)

افرادی که به ‌صورت مکرر آفت دهانی را تجربه می ‌کنند، باید دراسرع‌ وقت به متخصص  مراجعه کنند.

پیشگیری از آفت دهانی

برای پیشگیری از آفت دهانی، به ‌ویژه برای کسانی که سابقه آفت دهانی مکرر دارند، اقدامات زیر توصیه می ‌شود:

• اجتناب از خوراکی ‌هایی که باعث ایجاد آفت در دهان فرد می ‌شود.
• تمرکز بر یک رژیم غذایی سالم و متعادل با مقادیر کافی از مواد مغذی و ویتامین ‌ها
• رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از تحریک
• کاهش استرس و داشتن خواب کافی

آفت دهان و ایدز

زخم ‌های آفتیِ بزرگ، باعث درد قابل ‌توجهی می ‌شوند. این زخم ‌ها در افراد آلوده به اچ‌ آی ‌وی، بیشتر از افراد دارای ایمنی مناسب، بروز می ‌کنند. برای زخم‌ های طولانی‌ و دردناک ‌تر، باید به دکتر بیولوژی دهان مراجعه کنید.

آفت دهان و کبد

محققان دریافته ‌اند که ضایعات مخاطی دهان در بیماران کبدی بسیار شایع ‌تر است. میزان بزاق تولید شده توسط این بیماران، از حد متوسط کمتر است. به گفته محققان، هرچه بیماری کبدی شدید تر باشد، احتمال پوسیدگی و ازدست ‌دادن دندان‌ های فرد نیز بیشتر می ‌شود.

آفت دهان و گوش درد

آفت دهان احتمال ایجاد درد شدید گلو در یک طرف را دارد که اغلب با گوش درد نیز همراه است. البته آبسه لوزه هم دارای این علامت است. تمام این موارد را می ‌توان با یک معاینه پزشکی تشخیص داد.

آفت دهان و سیگارکشیدن

سیگار کشیدن باعث بدتر شدن آفت ‌ها می ‌شود. نیکوتین موجود در دود سیگار، ممکن است میزان خونی را که به سمت دهان و لثه می‌ آید را به‌ شدت کاهش دهد. این مسئله روند بهبود آفت ‌ها، بریدگی یا خراش‌ ها را طولانی ‌تر می‌ کند. درضمن سیگارکشیدن، احتمال عفونی شدن زخم را نیز بالا می ‌برد.

کلیک کنید: آیا امکان بازسازی دندان پوسیده یا شکسته وجود دارد؟

آفت دهانی و سندرم بهجت (Behçet’s disease)

سندرم بهجت با التهاب در نواحی مختلف بدن مشخص می ‌شود. سندرم بهجت توسط برخی از متخصصان، یک التهاب خود ایمنی و برخی دیگر، یک اختلال التهابی در نظر گرفته می ‌شود. اختلالات خود التهابی مانند اختلالات خود ایمنی، در اثر حمله بیش از حد سیستم ایمنی به بافت ‌های بدن ایجاد می‌ شوند.

یکی از علائم متمایز سندرم بهجت، وجود زخم‌ های آفتی در حفره دهان و همچنین زخم در سایر قسمت ‌های بدن، از جمله اندام تناسلی و التهاب بخشی از چشم است. باید دقت داشته باشید که آفت دهان بسیار شایع است، امّا سندرم بهجت بسیار نادر. تنها تعداد بسیار کمی از افرادی که آفت های دهان را تجربه می ‌کنند به سندرم بهجت مبتلا می ‌شوند.

آفت مداوم یا آفتوز پیچیده

آفتوز پیچیده به شرایطی گفته می‌ شود که آفت ‌های ثابت دهان یا زخم‌ های مکرر دهان و ناحیه تناسلی، بدون داشتن سندرم بهجت به وجود می‌ آید. حتماً زمانی که به آفتوز پیچیده مشکوک شدید، تحت ‌نظر پزشک قرار بگیرید.

رفلاکس معده و آفت دهان

بیماری ریفلاکس معده که معمولاً به ‌عنوان ریفلاکس اسید شناخته می ‌شود، وضعیتی است که در آن، اسید معده به مری یا به ‌احتمال کمتر، به داخل حفره‌ ی دهان نیز نشت می‌ کند. اگر اسید وارد دهان شود، ممکن است به پوسیدگی مینای دندان بیانجامد. از طرف دیگر، آفت دهانی نیز ایجاد می ‌کند. همچنین ممکن است باعث احساس گلودرد و در برخی موارد، التهاب و زخم‌ های گلو و مری شود.

درمان آفت دهانی

آفت دهان از طرق مختلف قابل درمان می باشد:

کلیک کنید: روکش دندانم افتاده چه کار کنم؟

دارو

روش‌های مختلفی برای درمان آفت دهانی وجود دارد که از بین آن‌ ها، می ‌توان به دارو یا قرص آفت دهان اشاره کرد. گزینه‌ های درمانی برای زخم‌ های شدید دهانی شامل کورتیکواستروئید های موضعی (Corticosteroids)، آزاتیوپرین (Azathioprine)، داپسون (Dapsone)، کلشیسین (Colchicine)، پنتوکسی ‌فیلین (Pentoxifylline)، تتراسایکلین خوراکی (Tetracycline) و تالیدومید (Thalidomide) است.

بعضی از پزشکان از آنتی ‌بیوتیک برای درمان آفت دهانی استفاده می ‌کنند. البته تمام دارو های ذکر شده باید توسط دکتر متخصص تجویز شود.

ژل آفت دهان

مطالعات نشان می ‌دهد که ژل کورکومین (جزء فعال ریشه گیاه زردچوبه)، یک روش درمانی مؤثر برای آفت های دهانی خفیف است. این ژل در دسته‌ ی دارو های ضد التهاب قرار می ‌گیرد.

قطره آفت دهان

قطره ‌های مختلفی برای درمان آفت‌ های دهانی وجود دارد که یکی از این قطره ‌ها، میرتکس نام دارد. شما می ‌توانید این دارو را با تجویز پزشک، در تمام داروخانه ‌های ایران تهیه کنید. میرتکس را با پنبه به مدت نیم ساعت روی آفت دهانی قرار می‌ دهید. و باید ۵ تا ۶ بار این کار را انجام دهید.

درمان خانگی آفت دهانی

• آفت دهانی درمان خانگی و سنتی نیز دارد. برای کمک به تسکین درد و تسریع بهبودی در منزل، این نکات را در نظر بگیرید: دهان خود را بشویید. از آب‌ نمک یا جوش شیرین برای شستشو استفاده کنید. (یک قاشق چای‌ خوری جوش شیرین را در ۲/۱ فنجان آب گرم حل کنید.)
• از غذا های ساینده، اسیدی یا تند که می‌ توانند باعث تحریک یا درد بیشتر شوند، خود داری کنید.
• یخ را روی زخم‌ های دهانی خود قرار دهید تا به‌ آرامی ذوب شود.
• دندان‌ های خود را به ‌آرامی با استفاده از برس نرم و خمیردندانِ بدون کف، مسواک بزنید.
• درمان آفت دهان با عسل

عسل خام برای درمان آفت های دهانی، بهترین عملکرد را دارد. عسل به دلیل خواص ضد باکتریایی خود، به ناحیه آسیب ‌دیده رطوبت می ‌دهد و باعث جلوگیری از خشک ‌شدن آن می ‌شود. افزودن مقداری زردچوبه به عسلِ خام نیز برای درمان بسیار مناسب است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیشتر مواقع، آفت دهان بعد از یک هفته بهبود می ‌یابد. امّا اگر زخم‌ های قدیمی یا جدیدی را تجربه می‌ کنید که به صورت مکرر و مداوم ایجاد می ‌شوند و بیش از دو هفته طول می‌ کشند، حتماً برای جلوگیری از شدت بیماری، از یک متخصص مشورت بگیرید. پزشک به‌ صورت دقیق به شما توضیح می ‌دهد که آفت دهان چیست و چگونه درمان می ‌شود.

زمان بهبودی آفت دهانی

زمان بهبودی آفت دهانی کوچک حدود 10 روز و زمان بهبودی آفت دهانی بزرگ حدود ۴ هفته طول می ‌باشد.

سوالات متداول