بسیاری از شرایط بالینی از قبیل تغییر رنگ دندان ها، شکستگی های گسترده، دندان های نامرتب یا پوسیدگی دندان ها ممکن است باعث ایجاد اختلال در زیبایی طرح لبخند شوند.
این امر معمولاً سبب ایجاد تصویری ناخوشایند از خود شده و تاثیری منفی بر کیفیت زندگی دارد. در دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی این شرایط بالینی را می توان ترمیم یا درمان کرد و زیبایی را مجددا به لبخند بازگرداند. روش های مختلفی برای این منظور وجود دارد که یکی از آن‌ها کامپوزیت ونیر دندان است. کامپوزیت ونیرها درمانی محافظه کارانه و رایج هستند که به شکلی اصولی و بدون آسیب به دندان ها، طرح لبخند را اصلاح می کنند.
کامپوزیت دندان چیست؟
ونیر کامپوزیت دندان درمانی بسیار محافظه کارانه، بدون تراش دندان و مقرون به صرفه تر از لمینت دندان است. این روش درمانی در واقع درمانی است که در آن ظاهر دندان های قدامی با کمک کامپوزیت، بهبود می یابند. تقریبا تمام مشکلات دندانی که با لمینیت دندان برطرف می شوند، با کامپوزیت ونیر نیز برطرف می شوند.
برخی از مشکلاتی که به خوبی با کامپوزیت دندان برطرف می شوند شامل تغییر رنگ داخلی دندان، فاصله بین دندان ها، تحلیل مینا، کوتاه شدن دندان ها، انواع لکه های دندانی و … می شوند. کامپوزیت ونیر ها به وسیله رزینی که خاصیت باند یا چسبندگی به بافت دندان دارد، به دندان متصل می شوند.
به دلیل این خاصیت باندینگ اصلاح طرح لبخند با کامپوزیت ونیر یا هرگونه ترمیم با کمک کامپوزیت دندان، نیاز به برداشت بافت دندان به منظور ایجاد گیر نمی باشد. کامپوزیت به خاطر طبیعت محافظه کارانه، باند شدن بهتر به بافت دندان و همچنین تامین زیبایی، انقلابی در دندانپزشکی ترمیمی پدید آورده اند.
چه زمانی استفاده از ونیرهای کامپوزیتی بهترین روش درمانی است؟
از آنجا که کامپوزیت دندان باند مناسبی به مینا و عاج دندان دارد، زمانی که دندان ها به دلایل مختلف مینای خوبی ندارند، گزینه مناسبی جهت درمان های زیبایی می باشند. و به طور کلی در شرایط زیر اصلاح طرح لبخند با کامپوزیت کاملاً مناسب ترین درمان است:
- زمانی که سطح خارجی دندان به دلایل مادرزادی، بیماری ها، سایش ها، عادات نا صحیح و ترمیم های قبلی مینای مناسبی برای باند ندارد.
- ترمیم های کامپوزیتی قبلی نامناسب
- تغییر رنگ ترمیم های قبلی
- تغییر رنگ دندانی
- فاصله بین دندانی
اصلاح طرح لبخند با کامپوزیت ونیر چه مزیتی نسبت به لمینت دندان دارد؟
در ادامه به این بحث می پردازیم که اصلاح طرح لبخند با کامپوزیت چه مزایایی دارد:
مزایای کامپوزیت ونیر
کامپوزیت ونیر مزیت هایی نسبت به ونیرهای سرامیکی یا همان لمینت دندان دارد. به عنوان مثال:
- با اصلاح طرح لبخند با کامپوزیت، می توان در یک جلسه ترمیم دندان را کامل کرد (بدون اینکه نیاز به کارهای لابراتواری و هزینه های بیشتر باشد).
- با وجود این که زمان بیشتری برای قرار دادن کامپوزیت دندان نیاز هست، اما هزینه کامپوزیت ونیر به طور کلی کمتر از هزینه لمینت دندان است.
- از مزیت های دیگر کامپوزیت دندان این است که بر خلاف لمینیت های سرامیکی، هم به عاج دندان و هم ترمیم های کامپوزیتی قدیمی باند مناسبی برقرار می کنند.
رنگ کامپوزیت ونیر را چگونه تعیین می کنند؟
انتخاب رنگ و شفافیت کامپوزیت دندان بایستی قبل از شروع درمان انجام شود و در آن نظر و سلیقه بیمار لحاظ گردد. به این منظور، انتخاب، زمانی انجام می گیرد که دندان مرطوب بوده و هنوز مراحل درمان آغاز نگردیده است. زیرا خشک کردن دندان باعث روشن تر شدن رنگ دندان شده و باعث بروز خطا در تعیین رنگ می شود. بروساژ دندان ها می تواند جهت تمیز کردن سطح دندان و از بین بردن لکه های رنگی که موجب مزاحمت در انتخاب رنگ صحیح می گردند، مفید باشد.
چرا اتصال کامپوزیت به دندان ها با کمترین عوارض همراه است؟
حداقل به سه دلیل زیر فرآیند اصلاح طرح لبخند با کامپوزیت، برای دندان ها عوارضی ندارد:
حفظ ساختار دندان به حداکثر میزان
اصلاح طرح لبخند با کامپوزیت یک اقدام دندانپزشکی یا درمان محافظه کارانه است. به جز در موارد محدود، برای نصب آن ها نیازی به تراش دادن دندان ها نیست و تنها در صورت نیاز ممکن است میزان بسیار جزئی و اندکی از ضخامت مینای دندان تراشیده شود. (به عنوان مثال زمانی که یک دندان یا قسمتی از آن در خارج از قوس دندانی باشد مقدار جزئی از دندان تراش می خورد.) بنابراین درمان با ونیرهایی از این دست، می تواند درمانی کاملا محافظه کارانه باشد که به هیچ وجه موجب حساسیت دندان ها نمی گردد.
حفاظت از لثه ها و عدم تداخل با فضای لثه ای
به طور کلی در هر درمانی که بر روی تاج دندان انجام می شود، اعم از ترمیم ها، روکش ها و ونیرهای مختلف، نباید تداخلی با فضای لثه ای داشته باشند. تهاجم به فضایی که مختص لثه هاست، به مرور زمان موجب تورم، التهاب، تغییر رنگ و تحلیل لثه ها شده و در دراز مدت سبب تحلیل استخوان می گردد.
کامپوزیت دندان باید با روش صحیح و با کمک گرفتن از ابزار های خاص، در ناحیه ی تماس با بافت لثه ای قرار بگیرد. این ابزار شامل نخ های زیر لثه ای و ماتریس های (نوار های) مخصوص هستند که کمک می کنند تا کامپوزیت دندان حین قرارگیری بر روی دندان وارد فضای لثه ای نشوند و موجب التهاب نگردند.
انجام پالیش دقیق پس از انجام درمان و انجام پالیش های دوره ای منظم
عامل دیگری که سبب می گردد کامپوزیت دندان بدون عارضه و با طول عمر بیشتر در دهان باقی بمانند، انجام پالیش نهایی و دقیق و همراه با صرف زمان مناسب است. در این حالت سطحی صیقلی در تمام نواحی کامپوزیت ونیر اعم از سطح خارجی، بین دندانی و در تماس با لثه ها ایجاد می شود.
به این ترتیب تجمع پلاک میکروبی بر روی کامپوزیت ونیرها به حداقل رسیده و ونیرهای کامپوزیتی عوارضی مانند التهاب لثه که عامل اصلی آن پلاک میکروبی است را ایجاد نمی کنند. همچنین با انجام پالیش های دوره ای و منظم، ثبات رنگ مناسبی به دست خواهد آمد و عارضه ی تغییر رنگ کامپوزیت دندان به حداقل میزان کاهش پیدا خواهد کرد.
تعداد جلسات مورد نیاز برای کامپوزیت دندان
به طور معمول برای انجام درمان زیبایی کامپوزیت برای هر دو فک به یک جلسه حدود 4 الی 5 ساعته نیاز است. با این وجود این احتمال وجود دارد که بیمار نیاز داشته باشد دفعات بیشتری به مطب دندانپزشک مراجعه کند. معمولا تمام بیماران به یک جلسه مجزا برای ویزیت و مشاوره اولیه احتیاج دارند.
وجود پوسیدگی های دندانی و بیماری های لثه که در این جلسه تشخیص داده می شود، تعیین کننده این است که بیمار برای درمان مشکلات دهان و دندان خود قبل از انجام کامپوزیت ونیر به چه تعداد جلسه درمانی نیاز دارد. همچنین برخی از بیماران تمایل دارند کامپوزیت دندان برای فک بالا و پایین خود را در جلسات مجزایی انجام دهند. بنابراین در صورت وجود تمام شرایط مطلوب کامپوزیت دو فک در یک جلسه ۴ الی 5 ساعته به اتمام می رسد.
مراحل انجام کامپوزیت دندان
بیشتر اوقات، مراحل انجام کامپوزیت ونیر برای بیماران مشابه می باشد، اما در مواقعی ممکن است، تفاوت های جزئی وجود داشته باشند. برای بیمارانی که دچار پوسیدگی های دندانی هستند، قبل از انجام ونیر کامپوزیت، متخصص دندانپزشک باید به ترمیم پوسیدگی دندان ها بپردازد و بدون بر طرف کردن مشکلات دندانی نمی توان کامپوزیت دندان را انجام داد.
مشاوره اولیه برای کامپوزیت دندان
اولین قدم برای انجام این درمان زیبایی مشاوره و معاینه دقیق می باشد. در این مرحله بررسی می شود که آیا این روش برایتان گزینه مناسبی است یا خیر. این کار با کمک معاینه کلینیکی دهان و دندان و عکس های رادیوگرافی انجام می گیرد. در این شرایط اگر بیمار دچار پوسیدگی دندان و یا بیماری های لثه باشد، در ابتدا باید برای درمان این مشکلات اقدام گردد و پس از به دست آوردن سلامت کامل دهان و دندان به نصب کامپوزیت پرداخته می شود.
آماده سازی دندان ها برای کامپوزیت
آماده سازی برای برقراری پیوند محکم بین مینای دندان و کامپوزیت می باشد که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. برای این کار متخصص دندانپزشک، دندان ها را از ذرات غذا، پلاک دندان و جرم پاکسازی می کند. در صورت نیاز باید تراش بسیار جزئی روی مینای دندان داده شود تا مواد کامپوزیت بتوانند روی دندان ها نصب شوند. به عنوان مثال زمانی که یک دندان یا قسمتی از آن در خارج از قوس دندانی باشد مقدار جزئی از دندان تراش می خورد.
انتخاب رنگ کامپوزیت دندان
در این مرحله با کمک شید رنگ موجود از برند های مختلف کامپوزیت دندان به انتخاب رنگ مناسب برای بیمار پرداخته می شود. برای این انتخاب نکات مهمی باید در نظر گرفته شوند که در مقالات قبلی شما را با این نکات آشنا کردیم.
اسید شویی سطح دندان
بعد از تمیز شدن کامل دندان ها، ماده ای به نام اسید اچ اعمال می شود. اسید اچ (Acid etchant) به صوت محلول و ژل اسید فسفریک است و قبل از شروع اصلی ترین مراحل ونیر کامپوزیت دندان روی مینا اعمال می شود. با اعمال این ژل فضا های میکروسکوپی در مینای دندان ایجاد می شود تا باندینگ یا اتصال کامپوزیت به سطح دندان بهتر صورت بگیرد. در واقع اسید اچ کاری می کند تا سطح مینای دندان حالت زبری پیدا کرده و کامپوزیت به واسطه باند های دندانی بتواند به مینا پیوند مستحکمی برقرار کند.
اعمال عامل پیوند دهنده کامپوزیت (باند)
در این مرحله متخصص دندانپزشک به کمک اپلیکاتور یا یک برس کوچک، مایع مورد نظر (باند) را به صورت یک لایه نازک بر روی دندان ها قرار می دهد. در ادامه برای فعال کردن کاتالیست های موجود در باند، از نور لیزر استفاده می کند. پس از آن، متخصص دندانپزشک به ادامه مراحل انجام کامپوزیت دندان می پردازد.
فرم دهی رزین کامپوزیت
مهم ترین مرحله درمان زیبایی کامپوزیت دندان، فرم دهی کامپوزیت می باشد که به مهارت و تجربه متخصص دندانپزشک بستگی دارد. در این مرحله، متخصص دندانپزشک به لایه گذاری رزین کامپوزیت، فرم دهی آن ها و ایجاد یک پیوند شیمیایی بین لایه کامپوزیت و مایع مرحله قبل (باند) می پردازد. متخصص دندانپزشک باید با مهارت کافی، عیوب ظاهری دندان را به کمک ونیر کامپوزیت پوشش دهد تا پس از اتمام کار، ظاهری زیبا و بی نظیر برای دندان های بیمار ایجاد گردد.
شاید فرم یا شکل دهی کامپویت به دندان از مهم ترین مراحل ونیر کامپوزیت باشد. این مرحله نیاز به تمرکز قابل توجهی دارد و نیازمند مهارت و تجربه کافی متخصص دندانپزشک است. طی این مرحله متخصص دندانپزشک با مهارت و تجربه ای که دارد باید کامپوزیت را به شکلی هنرمندانه بر روی نقاط هدف در سطح دندان قرار دهد و آماده سخت شدن کند.
استفاده از نور لیزر مخصوص برای فعال کردن مواد کامپوزیت
در ادامه مرحله قبل، بعد از رضایت متخصص دندانپزشک از فرم دهی و نحوه قرار گیری کامپوزیت، با لیزر آن ها را روی دندان سفت می کند. در صورتی که متخصص دندانپزشک رضایت کافی نداشته باشد، می تواند با قرار دادن لایه دیگری روی رزین کامپوزیت، شکل مطلوب را به دست آورد. قرار گرفتن هر دندان زیر نور لیزر حدود ۱۰ تا ۴۰ ثانیه می باشد. در انتهای این مرحله حدود ۲ میلی متر ضخامت هر دندان افزایش می یابد.
پالیش کامپوزیت ونیر
پس از لایه گذاری کامپوزیت و سفت شدن آن ها روی دندان، متخصص دندانپزشک به پالیش کامپوزیت ونیر می پردازد. این مرحله برای زیبا ساختن کامپوزیت و شفافیت آن هاست.
در واقع در مرحله پالیش کامپوزیت، متخصص دندانپزشک سعی می کند ظاهر کامپوزیت را همانند دندان های طبیعی کند که این کار به کمک نوارهای سمباده و دیسک های مخصوص انجام می گیرد. در این قسمت، بیمار وضعیت دندان های خود را در آینه می بیند و اگر نیاز به اصلاح قسمت های جزئی وجود داشت، از متخصص دندانپزشک خود می خواهد که موارد مورد نظر را اصلاح نماید.
ارزیابی بایت (نحوه قرارگیری دندان های دو فک بر یکدیگر)
بعد از پالیش نهایی کامپوزیت، تنها مرحله ای که باقی می ماند ارزیابی بایت یا نحوه قرارگیری دندان ها بر هم است. هدف از ارزیابی این است که بیمار بایت بدون مشکلی داشته باشد و ونیرهای کامپوزیتی در نحوه جویدن بیمار تداخلی ایجاد نکنند. ارزیابی بایت تقریباً از مهم ترین مراحل ونیر کامپوزیت دندان است و حتماً باید انجام داده شود.
زیرا اتصال و شکل نهایی کامپوزیت دندان باید به نحوی باشد که در جویدن و گاز گرفتن و یا حتی صحبت کردن بیمار مشکلی پیش نیاید. برای این ارزیابی از یک کاغذ کاربنی استفاده می شود. این کاغذ بین دندان های دو فک قرار می گیرد و شخص به آرامی دندان های خود را روی کاغذ فشار می دهد تا نحوه قرار گیری سطح جونده دندان ها ارزیابی شود.
نحوه مراقبت و نگهداری از کامپوزیت ونیر
- کامپوزیت دندان همانند دندان طبیعی خاصیت رنگ پذیری دارد بنابراین باید مانند دندان های طبیعی تمیز شوند و از مصرف خوراکی های رنگدانه دار با آن ها خودداری شود یا مصرفشان کاهش یابد.
- به دلیل ادامه یافتن فرآیند پلیمریزاسیون کامپوزیت، تا دست کم 1 روز پس از ترک مطب (به ویژه در 48 ساعت اول) باید از مصرف خوراکی ها به خصوص مایعات رنگدانه دار مانند نوشابه ها، چای و قهوه و…. اجتناب کرد.
- قطع یا کاهش مصرف دخانیات توصیه می شود.
- خوردن و جویدن معمولی پس از کامپوزیت دندان مشکلی ندارد. اما باید از گاز زدن و جویدن مواد بسیار سفت مانند یخ ، آجیل و دانه های بسیار سفت خودداری شود. زیرا ممکن است باعث ساییدگی و حتی شکستگی لبه کامپوزیت شود.
- در افراد با دندان قروچه، استفاده از نایت گارد هنگام خواب توصیه می شود.
- رعایت بهداشت دهان ودندان با مسواک و نخ دندان، همچنین معاینات منظم دندانپزشکی (حداقل یک بار در سال) برای حفظ سلامت کامپوزیت دندان و دندان های طبیعی ضروری می باشد.
هزینه ونیر کامپوزیت
موارد بسیاری می تواند بر قیمت کامپوزیت دندان تاثیر گذارد باشد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برند و کشور سازنده مواد کامپوزیت دندان
- تعداد واحد های کامپوزیت دندان، قیمت ونیر کامپوزیت به واحد های کامپوزیت هر دندان بستگی دارد.
- دستمزد متخصص دندانپزشک، بنا به مهارت و دانش متخصص دندانپزشک انتخابی شما
سوالات متداول
آیا انتخاب رنگ ونیر کامپوزیت به عهده بیمار است؟
بله، برای انتخاب رنگ حتما نظر بیمار پرسیده می شود، چرا که در نهایت بیمار باید از نتیجه کار راضی باشد. از این رو متخصص دندانپزشک حتما با بیمار مشورت می کند. اما با توجه به تجربه ای که متخصص دندانپزشک دارد، راهنمایی های خود را به بیمار ارائه می کند تا بهترین رنگ را انتخاب کند.
تفاوت کامپوزیت درمانی با کامپوزیت زیبایی، ترمیمی چیست؟
زمانی که از کامپوزیت برای پر کردن حفره پوسیدگی دندان استفاده می شود، به آن کامپوزیت درمانی می گویند. اما زمانی که از این ماده برای زیبایی دندان استفاده می شود، کامپوزیت زیبایی، ترمیمی نامیده می شود.
چه زمانی ونیر کامپوزیت بهتر از لمینیت سرامیکی است؟
اگر میزان تغییراتی که باید روی دندان ها انجام گیرد، کم باشد و عملکرد مناسب دندان ها مد نظر باشد، ونیر کامپوزیت گزینه بهتری است. یکی از مهم ترین مزایای کامپوزیت ونیر این است که مانند لمینیت سرامیکی نیازی نیست که در لابراتوار توسط تکنسین ساخته شود به همین علت نصب کامپوزیت ونیر یک فرآیند فوری است. یکی دیگر از مزایای کامپوزیت ونیر این است که نیازی به تراشیدن سطح دندان برای نصب آن نیست به همین علت آسیب کمتری به دندان ها می رسد.
لمینت بیشتر طول می کشد یا درمان کامپوزیت ونیر؟
قطعا لمینیت دندان درمانی طولانی تر است که نیازمند تعداد جلسات بیشتر بوده و بین آماده سازی دندان ها تا رسیدن لمینیت ها از لابراتوار فاصله خواهد افتاد.
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران
