روش هاي مختلف درمان بی دندانی

همه ما احتمالاً زمانی در طول زندگی خود از دست دادن دندان به دلیل پوسیدگی، شکستگی و… را تجربه می کنیم. بنابراین دانستن انواع روش های جایگزینی دندان‌های از دست رفته به ما کمک می کند هنگام از دست دادن دندان، انتخاب بهتری برای پرکردن جای خالی آن داشته باشیم.

بهترین گزینه برای پر کردن جای خالی دندان در هر فردی بسته به شرایط او ممکن است متفاوت باشد. بنابراین باید در مورد هر روش و معایب و مزایای آن و شرایط لازم برای انجام آن درمان اطلاعاتی داشته باشید تا تصمیم درستی بگیرید. در اینجا این اطلاعات در اختیار شما قرار می گیرد.

1- ایمپلنت دندان

ایمپلنت دندانی قطعه‌ای از فلز تیتانیوم است که به شکل پیچ استوانه مخروطی شبیه ریشه دندان فرم داده شده است. استخوان پس از دوره کوتاهی به ایمپلنت متصل می‌شود (اسئواینتگریشن) و قابلیت اتصال دندان را پیدا می‌کند. ایمپلنت‌های دندانی برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته از یک دندان تا کلیه دندان‌ها و بصورت ثابت و متحرک قابل استفاده می‌باشند.

دندانپزشک هنگام ایمپلنت یا کاشت دندان یک پایه تیتانیومی هم اندازه با ریشه دندان بیمار را جایگزین ریشه از دست رفته می‌نماید. این پایه‌های تیتانیومی که با نام فیکسچر نیز شناخته می‌شوند کاملا با سلول‌های بدن سازگار هستند.

هنگام ساخت روکش ایمپلنت‌ها برای طبیعی به نظر رسیدن آنها به دقت و تمرکز بسیار زیادی نیاز است. همانطور که گفته شد ایمپلنت‌ها بهترین جایگزین ثابت و دائمی دندان‌های از دست رفته می‌باشند. ابتدا دندانپزشک ایمپلنت را درون استخوان فک جایگذاری می‌کند. سپس سلول‌های استخوان ساز شروع به استخوان سازی در سطح ایمپلنت می‌نمایند و پس از ۳ تا ۴ ماه ایمپلنت و استخوان فک با یکدیگر جوش می‌خورند. بعد از مدت زمان ذکر شده و جوش خوردن کامل استخوان فک و ایمپلنت، تاج و روکش دندان آماده شده روی پایه گذاشته می‌شود.

داشتن دندان‌هایی سالم و زیبا در زیبایی چهره و اعتماد به نفس تاثیر چشمگیری دارد. با بهره گیری از مزایای ایمپلنت‌های دندانی علاوه بر زیبایی چهره و لبخند دیگر دچار مشکلات گوارشی حاصل از جویدن ناکافی غذا نیز نخواهید شد.

2- ساب ‌پریوستئال ایمپلنت ها

ایمپلنت ‌های ساب‌پریوستئال  SPIنوعی از ایمپلنت‌های دندانی محسوب می‌شوند که بر خلاف ایمپلنت‌های دندانی معمول (اندوستال) بجای قرارگرفتن در داخل استخوان فک به وسیله فریمی بر روی استخوان فک و زیر لثه قرار میگیرند. این پروتز‌ها توسط پیچ‌های کوچکی در نقاط مختلف فک کاشته شده و به مرور زمان و از طریق استخوان سازی در اطراف و روی فریم کاملا مستحکم می‌شوند. با استفاده از تکنولوژی جدیدی که در دست داریم می توانیم به بیمارانی که دچار تحلیل شدید استخوانی شده اند در اثر نواقص فکی، تومور، ضربه و یا تروما و… و نمی توانند از ایمپلنت های معمول استفاده کنند این نوید را بدهیم که آنان هم می توانند از زیبایی دوباره لبخندشان و قدرت جویدن بهره مند شوند.

ایمپلنت های SPI پلیت هایی از جنس تیتانیوم مرغوب هستند که استخوان فک و همینطور ایمپلنت های ما رو باز سازی می کنند، این پلیت ها با توجه به شرایط فک و دهان هر فرد به طور اختصاصی برای اون فرد با استفاده از عکس برداری های مخصوص و پرینت سه بعدی ساخته می شوند.

این تکنولوژی جدید به ما این امکان را میدهد که  بدون روش های روتین قدیمی مثل قالب گیری فقط با اسکن پلیت و روش های کاملا دیجیتال، روکش های موقت و دائم بیمارمون ساخته شود و بعد از قرار گیری پلیت بیمار بدون هیچگونه مشکلی به زندگی روتین خود ادامه دهد.

بیشتر بخوانید: ایمپلنت دندان و انواع درمانهای وابسته به آن

3- بریج دندان

اگر یک یا چند دندان شما کشیده شده و از دست رفته است، یک پل دندان (بریج) می‌تواند شکاف را با یک یا چند دندان مصنوعی پرکند. پل دندان به طور معمول از تاج‌های هر دو طرف دندانِ کشیده شده یا دندان‌های پشتیبان ساخته می‌شود و در جای خود ثابت می‌شود. در صورت کشیدن یا افتادن دندان‌ها می‌توانید از پل‌های دندان استفاده کنید. شایع‌ترین دلایل از دست دادن دندان‌ها پوسیدگی دندان، بیماری لثه و آسیب دیدگی است. برای تهیه‌ی یک پل دندان، به دندان‌های سالم در دو طرف دندان‌های افتاده نیاز دارید.

چرا شما به بریج دندانی نیاز دارید؟

دندان‌های شما با هم کار می‌کنند. اگر یک دندان از بین برود، دندان‌های اطراف می‌توانند به فضای خالی منتقل شوند. دندان‌های فک مقابل شما نیز می‌توانند به سمت بالا یا پایینِ فضای خالی حرکت کنند. این امر مشکلات زیر را به وجود می‌آورد:

• مشکلاتی در گاز گرفتن غذا.
• مشکلات جویدن.
• خودآگاهی در مورد نوع ظاهر یا لبخند خود.

بریج دندانی چه مزایایی دارد؟

یک بریج دندانی می‌تواند:

• به گاز گرفتن کمک کند.
• از جابجایی دندان‌های باقی مانده در جای خود جلوگیری کند.
• توانایی جویدن و صحبت کردن را بازگرداند.
• لبخند شما را بهبود ببخشد.

4- دست دندان کامل یا فول دنچر

دندان مصنوعی معمولی خود به دو صورت ست کامل دندان مصنوعی و دندان مصنوعی پارسیل تقسیم می‌شود. کسانی که همه یا بیشتر دندانهای یک قوس دندانی (فک بالا یا پایین) را از دست داده ‌اند از دندان مصنوعی کامل و کسانی که یک یا چند دندان یک فک را از دست داده ‌اند از دندان مصنوعی پارسیل می توانند استفاده کنند. این روش، پروتزی غیر ثابت است یعنی می توانید هر زمانی که می خواهید آن را در بیاورید و دوباره در دهان بگذارید. قاعده دندان مصنوعی از جنس اکریلیک و معمولاً صورتی رنگ (شبیه رنگ داخل دهان) است.

دندان مصنوعی پارسیل معمولاً قلابها یا گیره های فلزی در اطراف دارد که دور دندان های موجود، قلاب می شوند و به کمک آن پروتز در جای خود ثابت می‌ماند.

دندان مصنوعی کامل نیز قاعده آکریلیک صورتی رنگ دارد و روی لثه قرار می گیرد.

نکاتی در مورد دست دندان کامل یا فول دنچر

تغییرات طبیعی جسم انسان از یک طرف و تغییرات فیزیکی در قطعه آکریلی، باعث می شود که با گذشت زمان، تطابق دست دندان با فک کم شده و موجب لقی و شکستگی شود. در این صورت باید به درمان جدید فکر کرد، نه بقا بر پروتز مستهلک .

پیشرفت فن‌آوری، هر روزه امکانات و روش‌های جدیدی را فراهم می‌کند که ماندن در روش‌های سنتی، گاهی هزینه‌ اش بیشتر می شود. امروزه ایمپلنت به پروتز کمک زیادی می‌کند.

5- مریلند بریج

روش معمول بریج برای جایگزین کردن دندان کشیده شده شامل تراش دندانهای مجاور و قرار دادن روکش روی آنها و سپس اتصال دندان جایگزین شونده به این روکش ها است. در روش بریج های محافظه کارانه مریلند دیگر دندانهای پایه روکش  نمی شوند  و این یکی از محاسن آنهاست. در این روش برای اتصال دندان اضافه شده به پایه های مجاور می توان از بالچه های فلزی، سرامیکی استفاده کرد. نکته دیگر اینکه این بریج ها برای جایگزین کردن یک یا دو دندان مناسب هستند  ولی استحکام لازم برای جایگزین کردن بیش از دو دندان را ندارند و در این موارد باید از بریج های معمولی  ویا ایمپلنت برای جایگزین کردن دندان استفاده کرد. این نوع از بریج های محافظه کارانه برای اولین بار توسط پروفسور تامسون در دانشکده دندانپزشکی مریلند طراحی و ساخته شد، به همین دلیل آن را مریلند بریج نامیدند. مریلند بریج که ادهزیو بریج هم نامیده می‌شود. ( از یک روکش در وسط و دو بالچه در طرفین تشکیل شده است. این بالچه‌ها به دندان‌های دو طرف ناحیه بی دندانی باند شده و باعث ثابت شدن روکش به دندان‌های مجاور می‌شود.)

بیشتر بخوانید: روکش های دندانی

6- اوردنچر

اوردنچر راهکاری است برای درمان بی دندانی کامل. در واقع اوردنچر دست دندانی است که به وسیله دکمه فشاری روی پایه ایمپلنت های کاشته شده در فک قرار می گیرد. اوردنچر دندانی ثابت نیست. میتوان دست دندان کار شده بر روی پایه های ایمپلنت را، شب ها از دهان خارج کرد. از تفاوت های اصلی اوردنچر با دست دندان این است که تکیه اوردنچر بر روی لثه و پایه ایمپلنت است. اما دست دندان تنها بر روی لثه قرار میگیرد. این روش نسبت به پروتز ثابت بر پایه ایمپلنت هزینه کمتری دارد. هم چنین دارای استحکام خوبی است. بسیاری از افراد، اوردنچر را با دندان مصنوعی اشتباه می گیرند. اما در اوردنچر، دست دندان یا همان دندان مصنوعی بر روی پایه های ایمپلنت قرار می گیرد. در واقع دندان های جدید شما به روشی مشابه پروتز ثابت بر پایه ایمپلنت، در استخوان فک سفت می شوند. انگار که پایه های ایمپلنت ریشه های دندان باشد.

در کاشت دندان به روش اوردنچر، به خاطر وجود ریشه های تیتانیومی یا همان پایه های ایمپلنت، لقی  دست دندان بسته به تعداد پایه ها کمتر خواهد بود و یا وجود نخواهد داشت. سازگاری تیتانیوم با بدن بسیار بالاست. در واقع به راحتی این ریشه های مصنوعی به استخوان فک جوش می خورد.

در گذشته زمانی که بیماران دندانهای خود را به طور کامل از دست می دادند، چاره ای جز استفاده از دست دندان (دنچر) نداشتند. لقی دست دندان و عدم کارایی جویدن از مشکلات معمول بود.

بیشترین مشکلی که از طرف بیماران در مورد دنچر، دندان مصنوعی یا دست دندان عنوان می شود، عدم وجود گیر یا به اصطلاح لقی دست دندان است. که بیشتر در فک پایین اتفاق می افتد. این مشکل تا حدود زیادی با پایه های ایمپلنت حل می شود. در واقع علت اصلی و تاریخچه ابداع ایمپلنت به تلاش برای حل مشکلات بیماران بی دندانی بر می گردد.

در این روش پس از معاینه دندانپزشک و و بررسی وضعیت فک، پایه های لازم برای ایمپلنت در فک قرار میگیرد. این پایه ها شبیه به مادینگی هستند. سپس دست دندانی که قابلیت قفل شدن در این مادینگی ها را دارد، روی پایه های ایمپلنت قرار می گیرد. میتوان گفت در واقع اوردنچر، ترکیبی از روش ایمپلنت دندان و دست دندان است.

دکتر مهناز ارشد

متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی

متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب

استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران