ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی یک تخصص دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و اصلاح بی نظمی دندان ها، ناهنجاری فک ها و الگوهای نامناسب بایت می پردازد. همچنین ممکن است به اصلاح رشد صورت، معروف به ارتوپدی دندان و صورت، بپردازد. هم ترازی غیر طبیعی دندان ها و فک ها بسیار شایع است. در ارتودنسی با استفاده از بریس دندان و سایر ابزارهای ارتودنسی، با حرکت آرام دندان ها و فک ها به اطراف، ناهنجاری ها درمان می شوند. ارتودنسی دندان سبب بهبود لبخند و سلامت کلی ناهنجاری های دندانی و فکی می شود. ترازبندی غیر عادی دندان و فک معمول است، و افراد زیادی نیازمند ارتودنسی دندان و بهره مند شدن از درمان ارتودنسی هستند. مدت زمان ارتودنسی دندان، ممکن است چندین ماه تا چند سال طول بکشد.
چرا به ارتودنسی دندان نیاز داریم؟
زیبایی دهان و دندان تاثیر به سزایی بر روی چهره افراد دارد. اما با درمان ارتودنسی، علاوه بر بهبود زیبایی لبخند، مشکلات دیگری نیز حل می شود. در زیر مشکلاتی که قبل از انجام ارتودنسی، افراد با آن درگیر هستند را بررسی می کنیم.
دندان های نامرتب، علاوه بر ظاهر بد، فشار زیادی را به سایر دندان ها، لثه و مفاصل فک وارد می کنند، که می تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- سخت جویدن غذا همراه با درد
- ایجاد مشکل در لثه
- پوسیدگی دندان ها
- سردرد و میگرن شدید
- درد پشت شانه و گردن
- مشکلات گوارشی ناشی از بد جویدن غذا
- مشکلات در مسواک و رعایت بهداشت دهان و دندان
- مشکلات ظاهری و پایین آمدن اعتماد به نفس
- مشکلات TMJ
متخصص ارتودنسی یا ارتودنتیست چه کسی است؟
ارتودنتیست (Orthodontist) یا همان متخصص ارتودنسی، دندانپزشکی است که بعد از گذراندن چند سال تجربه کاری در زمینه دندانپزشکی، با شرکت و قبولی در یک آزمون تخصصی بین هزاران دندانپزشک و گذراندن دوره ۳ الی ۴ ساله تخصص ارتودنسی می تواند به تشخیص و درمان ارتودنسی کودکان و بزرگسالان بپردازد. متخصص ارتودنسی کسی است که بتواند تشخیص به موقع انجام دهد و به صورت اصولی درمان ارتودنسی دندان را در مدت زمان کمتر و تعداد مراجعه کمتر انجام دهد.
ارتودنسی دندان مناسب چه کسانی است؟
تشخیص اینکه فرد به ارتودنسی نیاز دارد یا خیر، فقط توسط متخصص ارتودنسی و با انجام معاینه بالینی توسط ارتودنتیست انجام می شود. تمام افرادی که دارای نامنظمی و عدم هماهنگی دندان ها و فک و یا اصطلاحا مال اکلوژن هستند، به درمان های ارتودنسی دندان نیاز دارند. اگر فک و دندان ها به درستی رشد نکنند و در موقعیت نرمال و طبیعی قرار نگیرند، شرایطی به نام مال اکلوژن را ایجاد می کنند. در مال اکلوژن دندان ها کج می شوند و موقعیت نامناسبی به دست می آورند. مال اکلوژن بیماری نیست و بر سلامت جسمی تأثیری ندارد. این وضعیت یک تغییر در موقعیت طبیعی دندان ها است. با این وجود، و هرچند که این وضعیت بیماری تلقی نمی شود، ممکن است روی ظاهر صورت و دندان ها تأثیر بگذارد و منجر به بروز احساساتی مثل خجالت زدگی، کاهش اعتماد به نفس و حتی افسردگی شود و یا روی توانایی خوردن غذا و گفتار نیز تاثیر بگذارد.
به طور کلی افرادی که دارای مشکلات زیر هستند نیاز به ارتودنسی دندان دارند:
- اورجت یا بیرون زدگی دندان های جلویی (Protruding front teeth)
- نامرتبی و به هم ریختگی دندان ها یا کراودینگ (Crowding)
- دندان های نهفته (Impacted teeth)
- عدم تقارن دندان ها (Asymmetrical teeth)
- دیپ بایت (Deep bite)
- ریورس بایت (Reverse bite)
- اپن بایت (Open bite)
- آندر بایت (Underbite)
- کراس بایت (Crossbite)
- وجود فاصله بین دندان ها (Spacing)
بهترین روش ارتودنسی و بهترین نوع ارتودنسی دندان کدام است؟
متخصص ارتودنسی در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان بی نظمی های دندان، فک و صورت آموزش دیده و تخصص خود را گرفته است. روش های مختلفی برای تنظیم بدخیمی های دندانی، فکی و درمان ارتودنسی وجود دارد، که به کمک متخصص ارتودنسی می توانیم، بهترین روش درمان را انتخاب کنیم. انتخاب بهترین روش ارتودنسی دندان به عوامل زیادی از جمله سن بیمار،شدت مشکل، زمان مراجعه و مشخصات فیزیولوژی بدن بیمار بستگی دارد که با مراجعه به موقع به ارتودنتیست و انجام معاینه های پی در پی در تمام مراحل، می شود بهترین نوع درمان ارتودنسی را انجام داد.
انواع ارتودنسی چیست؟
در حالی که سالانه میلیون ها کودک و بزرگسال شروع به درمان ارتودنسی می کنند، انواع مختلفی از درمان ارتودنسی برای انتخاب وجود دارد. انتخاب شما بستگی به این دارد که کدام روش درمانی برای نیازهای شما مناسب است و هر روش مزایای خاص خود را دارد.
- ارتودنسی نامرئی
- ارتودنسی متحرک
- ارتودنسی ثابت
- ارتودنسی رنگی
- ارتودنسی دیمون
- ارتودنسی لینگوال
ارتودنسی نامرئی، بیشتر مورد توجه افراد بزرگسال است. از مزیت های این نوع ارتودنسی، نمایان نبودن آن بر روی دندان است. اما برای همه افراد قابل اجرا نیست. در صورتی که تمایل به درمان، به روش ارتودنسی نامرئی دارید، ابتدا باید متخصص ارتودنسی، وضعیت دندان و فک شما را بررسی کند.
ارتودنسی متحرک
درمان توسط ارتودنسی متحرک، معمولا برای مشکلات خفیف پیشنهاد می شود. این درمان برای هر دو فک بالا و پایین قابل اجرا است. اما برای دندان های فک پایین، تحمل این روش ارتودنسی سخت و دشوار است. در این شیوه درمانی، از ابزار ارتودنسی استفاده می شود که لزومی ندارد برای یک مدت طولانی و تا پایان درمان آن ها را در دهان قرار داد. این ابزار معمولا در طول شبانه روز نزدیک 22 ساعت باید در دهان قرار بگیرند. در این روش یک قالب از دندان های فک بالا و پایین گرفته و در نهایت یک پلاک برای دندان ها ساخته می شود که شما می توانید آن را هر زمان که احساس ناراحتی کردید از دهان خود خارج کنید.
ارتودنسی ثابت
در این نوع درمان ارتودنسی، برای یک مدت طولانی از تجهیزات خاصی به صورت ثابت، برای تراز کردن دندان ها استفاده می شود. در تمام طول مدت درمان این ابزار ها باید در دهان قرار داشته باشند و به هیچ عنوان خارج نشوند (مگر تحت نظر و توسط متخصص ارتودنسی). این روش معمولا برای افرادی استفاده می شود که وضعیت دندانی پیچیده ای دارند و بیمار باید ماهی یکبار به متخصص مراجعه کند تا بر اساس روند بهبود، پلاک ها تنظیم و فیکس شوند. در ارتودنسی ثابت، براکت ها برروی دندان ها چسبانده و ثابت می شوند. بیشتر مشکلات و ناهنجاری ها، به کمک ارتودنسی ثابت قابل درمان است.
ارتودنسی رنگی
ارتودنسی رنگی، در میان نوجوانان بسیار محبوب است. استفاده از بریس های رنگی با تنوع رنگی زیاد، سبب شده که این نوع ارتودنسی، توجه این گروه سنی را به خود جلب کند.
ارتودنسی دیمون
ارتودنسی دیمون از روش های جدید ارتودنسی است. برخلاف ارتودنسی سنتی که اتصال سیم به براکت های ارتودنسی، با استفاده از کش های بسیار کوچک انجام می شود، در ارتودنسی دیمون از براکت هایی با قابلیت باز و بسته شدن کشویی استفاده می گردد. به دلیل اینکه در این نوع ارتودنسی از کش های کوچک در اطراف هر براکت استفاده نمی شود، بنابراین بیمار می تواند در طول دوره ارتودنسی، به راحتی اطراف سیم و براکت ها را تمیز نماید.
ارتودنسی لینگوال
ارتودنسی لینگوال، یکی دیگر از روش های ارتودنسی است. این نوع ارتودنسی دندان، در دسته ارتودنسی پنهان قرار می گیرد زیرا که در پشت دندان ها اجرا می شود. به همین دلیل محبوب بزرگسالان است.
ارتودنسی کودکان
ارتودنسی کودکان به مجموعه اقداماتی گفته می شود که باعث درمان ناهنجاری ها و نامنظمی موقعیت دندان ها و فک می شود همچنین به کلیه کارهایی که برای پیشگیری از بوجود آمدن این نامنظمی ها و رفع به موقع مشکلات می باشد. شما می توانید ارتودنسی را در کودکی و بزرگسالی انجام دهید، اما انجام و درمان به موقع آن در سنین پایین، طول دوره درمان را به شدت کاهش می دهد، انجام آن را راحت تر می کند و از بدتر شدن شرایط نیزجلوگیری می کند.
علائم نیاز به ارتودنسی در کودکان
انجمن ارتودنتیست ها و انجمن دندانپزشکی آمریکا توصیه می کنند که همه کودکان بهتر است از سن 7 سالگی توسط متخصصان ارتودنسی مورد ارزیابی قرار بگیرند، تا مشکلات احتمالی دندان ها، جهت پیشگیری مشخص و درمان های لازم انجام شود. در صورت بروز موارد زیر، لازم است که برای ارتودنسی دندان کودکان به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.
- جلو بودن یکی از فک ها
- از دست دادن زودهنگام و دیرهنگام دندان های شیری
- زمانی که کودک عادت به مکیدن انگشت دارد.
- کج بودن یا تراز نبودن فک، به خصوص هنگام خوردن غذا.
- زمانی که کودک به جای تنفس از بینی از دهان نفس می کشد.
- اگر دارای فاصله بین دندانی، در همه دندان ها باشد.
- دندان های دائمی دچار نامنظمی و شلوغی باشد.
- هنگامی که موقع بستن دهان، بین دندان های فک بالا و پایین فاصله می افتد.
- مشکل در صحبت کردن و غذا خوردن.
والدین کودکان باید در صورت مشاهده هر یک از این موارد، به متخصص ارتودنسی کودکان مراجعه کنند و اقدامات لازم برای تشخیص علت و درمان ارتودنسی را انجام دهند.
حتما بخوانید: شکاف کام و لب چیست و چگونه درمان می شود؟
مراحل انجام ارتودنسی
برای انتخاب شیوه ارتودنسی لازم است ابتدا مراحل تشخیص مشکلات فک و دندان ها انجام شود. مراحل انجام ارتودنسی با تصویر برداری های مخصوص و معاینه آغاز می شود.
- قالب گیری از فک و دندان ها
- عکس برداری رادیولوژی برای ارتودنسی
- تصویربرداری رنگی برای مراحل ارتودنسی دندان
- معاینه بیمار و بررسی دهان
- بررسی روش‌های متفاوت ارتودنسی
- شروع درمان ارتودنسی با براکت گذاری
- ادامه درمان ارتودنسی در فواصل زمانی مشخص شده
- استفاده از نگهدارنده و خارج کردن براکت ها
هزینه ارتودنسی
برای هزینه ارتودنسی، به دلیل اینکه شرایط بیمارها با یکدیگر متفاوت است و قیمت ارتودنسی کاملا وابسته به میزان و نوع ناهنجاری دارد، به طور دقیق و واضح نمی توان یک قیمت مشخص را اعلام کرد.
عوارض ارتودنسی دندان چیست؟
در کنار مزایا، ارتودنسی دندان معایب و عوارضی هم دارد، مانند:
- احساس دندان درد و ناراحتی خفیف بعد از اتصال ابزارهای ارتودنسی
- برخی خراش ها و زخم های کوچک در داخل دهان
- عفونت لثه
- از بین رفتن مینای دندان
- کوتاه تر شدن طول ریشه دندان ها
- زرد شدن دندان ها
- پوسیدگی دندان ها
مدت زمان ارتودنسی دندان چقدر طول می کشد؟
طول درمان ارتودنسی در افراد مختلف، بسته به شدت مشکل، متفاوت است.
مدت زمان ارتودنسی دندان به عوامل زیر بستگی دارد:
- مقدار فاصله ای که دندان ها باید طی کنند.
- سلامت دندان ها
- سلامت لثه ها
- استخوان های نگهدارنده دندان ها
- میزان پیروی بیمار از دستورالعمل ها
به طور متوسط، تکمیل یک روش درمانی معمول برای قرارگیری درست دندان ها، معمولا حدود ۱ تا ۳ سال طول می کشد. با بریس هایی که هر ۴ تا ۱۰ هفته توسط متخصص ارتودنسی تغییر می کند. در صورتی که فقط مشکل دندانی باشد، مدت زمان ارتودنسی دندان، حدود یک سال و نیم زمان می برد. اما اگر مشکلات فکی هم باشد، یک سال و نیم هم برای درمان آن نیاز است.
اصول بهداشت دهان و دندان در ارتودنسی
اگر از دندان ها و محیط دهان در طول درمان ارتودنسی به خوبی مراقبت نکنیم، ممکن است باعث پوسیدگی دندان در حین ارتودنسی یا زرد شدن دندان ها شود و ممکن است به سیم های ارتودنسی و یا براکت های ارتودنسی آسیب بزنیم، در زیر به نکات مهمی که باید در طول درمان رعایت کنید، اشاره شده است:
- رعایت رژیم غذایی
- نحوه صحیح مسواک زدن در ارتودنسی بسیار مهم است.
- نخ دندان ارتودنسی از مسواک زدن هم مهم تر است.
- دهانشویه حاوی فلوراید را جدی بگیرید.
- شاید نیاز به موم ارتودنسی داشته باشید.
- مراجعه مرتب و سروقت به ارتودنتیست را جدی بگیرید.
حتما بخوانید: آنچه در زمینه رعایت بهداشت دهان و دندان باید بدانید
دردسرهای بعد از ارتودنسی
در طی درمان ارتودنسی، موقعیت دهان، صورت، فک و دندان های شما به طور چشم گیری تغییر می کند و ممکن است که در دهان خود حرکاتی را حس کنید یا اینکه احساس کنید دندان هایتان نسبت به قبل در موقعیت دیگری قرار گرفته اند. تمام این موارد طبیعی هستند و در نهایت موجب زیبایی لبخند شما می شوند. شما نباید نگران ایجاد این تغییرات باشید. در ادامه به برخی از عوارض جانبی درمان ارتودنسی اشاره می کنیم:
دشواری در خوردن غذا
با وجود بریس ها جویدن و غذا خوردن سخت خواهد شد. خوشبختانه رژیم های غذایی مخصوص افرادی که از بریس استفاده می کنند وجود دارد، که غذا خوردن را راحت تر می کند. اگر در جویدن غذا های سفت مشکل دارید، می توانید خوراکی های نرمی مانند ماست یا پوره سیب را به وعده های غذایی خود اضافه کنید. این مواد غذایی علاوه بر اینکه خوشمزه هستند، به سلامت دندان ها نیز کمک می کنند.
احساس ناراحتی
تا زمانی که به استفاده از بریس عادت کنید، داشتن درد و ناراحتی جزئی، طبیعی است. بعضی از افراد هنگامی که برای مدت زیادی از بریس ها استفاده می کنند، دچار دندان درد و سردرد می شوند چون بریس ها موقعیت فک را تغییر داده و باعث جا به جایی یکسری از ماهیچه های صورت می شوند. در این صورت استفاده از مسکن هایی مثل استامینوفن و ایبوپروفن می تواند در کاهش سردرد و تنش مفید باشد. اگر درد ها شدید تر شدند، باید به ارتودنتیست خود مراجعه کنید تا علت درد بررسی شود. ممکن است مدتی طول بکشند تا لب های شما به استفاده از بریس عادت کنند و در این مدت ممکن است لب ها دچار خراشیدگی یا آزردگی شوند. خوشبختانه محصولاتی طراحی شده اند که به کاهش این خراشیدگی ها کمک می کنند. یکی از این محصولات واکس های ارتودنسی است. شما می توانید این واکس را روی کل بریس یا بخشی که باعث ایجاد آزار می شود بمالید. همچنین این واکس ها در صورتی که بخشی از سیم ارتودنسی موجب ایجاد زخم و خونریزی شده باشند، هم قابل استفاده اند. اگر با استفاده از این روش شرایط برایتان بهتر شد و مشکل دیگری نداشتید، می توانید مثل قبل به مراقبت از دندان هایتان بپردازید.
درد فک
درد فک بعد از ارتودنسی یک عارضه متداول است و با مسکن های بدون نسخه قابل کنترل است. درد فک ممکن است بعد از هر بار سفت کردن سیم ها دوباره اتفاق بیوفتد.
عوارض کمتر شناخته شده
در بالا به عوارض جانبی متداول ارتودنسی اشاره شد. اما در ادامه به یکسری از عوارض نادر ارتودنسی می پردازیم.
پوسیدگی دندان
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، موجب پوسیدگی دندان ها می شود. اگر فردی از بریس استفاده کند، احتمال ایجاد پوسیدگی بیشتر می شود. افرادی که از بریس اسفاده می کنند باید حتما دو بار در روز مسواک بزنند و حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنند تا بتوانند از رشد باکتری ها و سوراخ شدن دندان هایشان جلوگیری کنند. شما ممکن است در ابتدا علائم اولیه پوسیدگی دندان را مشاهده کنید، مثل ایجاد لکه هایی روی مینا دندان و حساسیت دندان بعد از خوردن خوراکی های شیرین. این علائم هشدار دهنده هستند و اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید باید حتما به متخصص دندانپزشک مراجعه کنید.
تحلیل رفتن ریشه دندان
در افرادی که مدت طولانی از بریس استفاده می کنند، ممکن است کوتاه شدن ریشه دندان اتفاق بیوفتد. اما این عارضه در طولانی مدت مشکلی برای فرد ایجاد نمی کند. در این عارضه ممکن است فقط نوک ریشه دندان از بین برود یا اینکه بیش از نیمی از آن تحلیل برود، اما در هر صورت این عارضه برای فرد مشکل جدی ایجاد نمی کند. تحلیل رفتن ریشه دندان به دلیل استفاده طولانی مدت از بریس ایجاد می شود. پس از نصب بریس، ارتودنتیست به طور مرتب از دندان ها با استفاده از اشعه ایکس تصویربرداری می کند تا بتواند از ایجاد این عارضه یا بدتر شدن آن جلوگیری کند.
برگشت یا عود کردن دوباره
بعد از اینکه دندان ها با استفاده از بریس صاف شدند، ممکن است مسائلی برای دندان ها به وجود بیاید. یکی از این مسائل، بازگشت دندان ها به موقعیت قبلی است. این اتفاق معمولا زمانی رخ می دهد که بیمار به طور مرتب از قالب های نگهدارنده استفاده نکند و نیز هنگام غذا خوردن مراقب دندان هایش نباشد. اما اگر از دندان های خود مراقبت کنید و به طور منظم از قالب های نگهدارنده استفاده کنید، مطمئن باشید که لبخند زیبایتان را از دست نخواهید داد.
حساسیت
گاهی اوقات افراد به کش های استفاده شده در بریس ها که از جنس لاتکس یا فلز هستند حساسیت نشان می دهند. در این صورت باید در بریس ها از کش هایی استفاده شود که مواد حساسیت زا ندارند.
سوالات متداول
بهترین سن شروع درمان ارتودنسی چه زمانی است؟
بهترین سن از ۸ سالگی تا قبل از بلوغ است.
آیا ارتودنسی در سنین بالا هم انجام می شود؟
درمان ارتودنسی دندان محدودیت سنی ندارد، اما هر چه سن کمتر باشد، گزینه های بیشتری برای درمان ناسازگاری های اسکلتی وجود دارد. ارتودنسی در سنین بالا هم قابل انجام است، اما نسبت به ارتودنسی کودکان، طولانی تر خواهد بود و شاید با جراحی فک قابل جبران باشد. بیشتر درمان های ارتودنسی قبل از اتمام رشد اسکلت، آغاز می شود. اگر رشد اسکلت به پایان رسیده باشد، جراحی فک می تواند یک گزینه باشد.
بهترین تغذیه در دوران ارتودنسی چیست؟
بهتر است در دوران ارتودنسی، مواد غذایی حاوی مواد معدنی، ویتامین ها و کلسیم مصرف نمایید و از مصرف هر گونه خوراکی رنگی، خوراکی های سخت و تنقلات، خودداری فرمایید.
آیا ارتودنسی درد دارد؟
پاسخ صادقانه این است که بریس های ارتودنسی وقتی روی دندان ها زده می شوند، آسیبی نمی رسانند، بنابراین هیچ دلیلی برای نگرانی در مورد محل قرارگیری بریس ها وجود ندارد. بعد از اتصال سیم ها به براکت های جدید، درد ناشی از ارتودنسی به صورت خفیف ایجاد می شود که ممکن است چند روز تا یک هفته طول بکشد و بستگی به میزان تحمل درد فرد دارد و حتی میزان استرس یا تجربه های بد گذشته بیمار هم می توانند تاثیرگذار باشند.
چطور باید براکت ارتودنسی را تمیز کرد؟
برای تمیز کردن براکت های ثابت ارتودنسی، می توانید از مسواک ارتودنسی استفاده نمایید. برای دهانشویه نیز باید از دهانشویه مناسب دوران ارتودنسی استفاده نمایید چرا که دهانشویه‌های کلرهگزیدین در دوران ارتودنسی، سبب زردی دندان ها می شود.
براکت ارتودنسی، مشکلی در صحبت کردن ایجاد نمی کند؟
در روزهای ابتدایی پس از درمان ارتودنسی، امکان دارد بیمار نوک زبانی صحبت کند. اما پس از چند روز به براکت ارتودنسی عادت کرده و مثل قبل به راحتی، می تواند کلمات را تلفظ نماید.
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
