مراقبت هاي خاص در درمان درد و صداي مفصل فكي

مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) مفصلی است که فک پایین را به جمجمه متصل میکند. این مفصل در هر دو طرف سر در جلوی گوشها وجود دارد. مفصل گیجگاهی فکی باز و بستن فک، حرف زدن و غذا خوردن را ممکن میکند. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی باعث درد فک، درد صورت و دشواری در حرکت دادن مفصل میشود. خوشبختانه این اختلالها قابل درمانند، اما از آنجایی که علل مختلفی برای بروز آنها وجود دارد، تشخیص آنها دشوار است.

علل درد فک و اختلال مفصل فکی گیجگاهی

علت ابتلا به اختلال TMJ در بسیاری از موارد مشخص نیست. آسیب دیدن فک یا مفصل فکی گیجگاهی نقش مهمی در بروز این اختلال دارد. عارضه‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند بر رشد مفصل فکی ـ گیجگاهی اثر بگذارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آرتریت
• ساییدگی مفصل
• عادت به دندان قروچه کردن یا روی هم فشار دادن دندان‌ها
• مشکلات ساختاری مادرزادی فک
• ضربه در کودکی یا بزرگسالی

علائم اختلال مفصل فکی گیجگاهی

علائم اختلال‌های TMJ به شدت و علت عارضه بستگی دارد. درد فک و عضلات اطراف شایع‌ترین علامت اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی است. این اختلال معمولاً با علائم زیر نیز همراه است:

• درد صورت یا گردن
• خشکی عضلات فک
• محدود شدن حرکت فک
• قفل شدن فک
• صدا دادن مفصل فکی گیجگاهی
• انحراف فک، اختلال بایت (مال اکلوژن یا به خوبی روی هم قرار نگرفتن دندان‌های بالا و پایین)

ممکن است علائم فقط در یک سمت صورت یا هر دو سمت بروز یابد.

تشخیص اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی

چنانچه بیمار دچار علائم اختلال مفصل فکی گیجگاهی باشد، متخصص پروتز و جراح فک و صورت او را معاینه می‌کنند تا تورم ، سفتی عضلات، صدای کلیک و نوع آن و یا حساسیت به لمس را تشخیص دهند. آزمایش‌های تصویربرداری مختلف برای تشخیص این اختلال انجام می‌شود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رادیوگرافی پانورامیک
• سی تی اسکن مفصل برای بررسی استخوان‌ها و بافت‌های مفصل
• ام آر آی مفصل برای بررسی وجود مشکلات ساختاری فک

قفل شدن فک چیست؟

قفل شدن فک عارضه ای است که سبب ناتوانی در باز کردن درست دهان می ‌گردد که این ایراد در ناحیه مفصل فک، بیمار را با مشکلاتی از جمله درد در ناحیه فک پایین، ایجاد مشکل در غذا خوردن، درد در ناحیه گوش و مشکلاتی جهت صحبت کردن و … رو به رو می ‌کند. لازم به ذکر است که مفصل فک نوعی مفصل لولا بوده که سبب ارتباط بین فک بالا و پایین می‌شود.

قفل شدن فک نشانه چیست؟

TMJ یا مفصل گیجگاهی فکی مسئول اتصال فک به جمجمه است که درست در کنار هریک از گوش‌ ها قرار گرفته و به فرد این امکان را می‌ دهد که بتواند دهان خود را برای صحبت کردن، جویدن و خمیازه کشیدن حرکت دهد. تجربه مشکلاتی مانند قفل شدن فک هنگام خمیازه، درد فک بعد از بیدار شدن از خواب، صدا دادن و قفل شدن فک می ‌تواند نشان دهنده اختلال در عملکرد مفصل گیجگاهی فکی که معمولاً با نام TMJ و یا TMD شناخته می ‌شود، باشد. این عارضه اغلب زمانی رخ می‌ دهد که ضربه ‌ای به صورت و یا مفصل وارد شود و مفصل دچار التهابات و یا مسائلی از این قبیل شده باشد.

علل قفل شدن فک

مشکل قفل شدن فک می‌ تواند دلایل متعددی داشته باشد که در ادامه به آن ها اشاره شده است:

• استرس:

استرس اضطراب می ‌تواند سبب فشردن بیش از اندازه دندان ها روی هم شود. این اتفاق حتی ممکن است در هنگام خواب ایجاد گردد و شما متوجه آن نشوید. فشردن دندان ها به مرور زمان برایتان احساس درد در هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن ایجاد می ‌کند. به طور کلی ساییدن دندان ها روی هم ممکن است بر اثر عواملی مانند استرس، ژنتیک و ناهماهنگی دندان ها رخ دهد که به اصطلاح به آن دندان قروچه نیز گفته می‌ شود. در برخی مواقع چه در خواب و یا چه در بیداری ممکن است دندان قروچه را متوجه نشوید و احساس نکنید. با این وجود این اتفاق می ‌تواند سبب درد در ناحیه صورت، گردن و فک گردد. در برخی مواقع نیز سردرد و یا مشکلات شنوایی را سبب می ‌شود.

• اختلال در مفصل گیجگاهی یا TMD :

مشکلاتی که مربوط به استخوان و ماهیچه‌ های صورت می‌ شوند، به نام TMD شناخته شده اند. TMD در مفصل فک و عضلات سبب درد می‌ شود و می ‌تواند در ناحیه صورت و گوش نیز ناراحتی و درد ایجاد کند. در این صورت به هنگام جویدن غذا احساس درد به وجود می‌ آید. دردی را که TMD به وجود می‌ آورد، می‌ توان با مراقبت در منزل درمان کرد، زیرا این درد موقتی است.

• جویدن بیش از اندازه :

اگر آدامس یا هر چیز دیگری را بیش از اندازه بجوید، فشردگی در فک پایین ایجاد می ‌کند.

• روماتیسم مفصلی:

 روماتیسم مفصلی نوعی بیماری خود ایمنی بوده که بر روی عضلات و مفاصل تمام بدن اثر گذار است. بیش از نیمی از افرادی که به روماتیسم مفصلی مبتلا هستند، دچار TMD بوده اند که فک را قفل می ‌کند. روماتیسم مفصلی همچنین می ‌تواند استخوان‌ های فک را از بین ببرد.

• استئوآرتریت:

 استئوآرتریت عملکرد استخوان‌ های فک، غضروف و بافت فک را متوقف کرده و به آن ها آسیب می‌ رساند. در نهایت سبب بروز درد در ناحیه فک و اطراف آن شده که سبب قفل شدن فک می‌ شود. البته باید گفت این مورد بسیار نادر می‌ باشد.

درمان درد فک

برخی از روش های درمانی که به کاهش و درمان درد مفصل فک کمک می کنند عبارتند از:

غذاهای نرم

اگر غذاهای نرم میل کنید که چندان به جویدن نیاز نداشته باشد، فک فرصت پیدا میکند تا استراحت کند و خود را ترمیم کند. بنابراین از خوردن غذاهای زیر اجتناب کنید:

• لقمه‌های حجیم یا بزرگی که نیاز به باز کردن کامل دهان داشته باشد.
• خوراکی‌هایی مانند سیب که به جویدن زیاد نیاز دارد.
• خوراکی‌های سفت یا تردی مانند هویج خام یا بیسکوییت

اگر ممکن است، غذا را به قطعات کوچکتر خرد کنید تا جویدن آن آسانتر شود. در هر حال بهترین غذاها برای بیماران دچار اختلال مفصل فکی گیجگاهی غذاهای نرمی مانند موارد زیر هستند که به حداقل جویدن نیاز دارند یا اصلاً نیازی به جویدن ندارند:

• ماست
• پوره سیب زمینی
• سوپ
• نیمرو
• اسموتی میوه
• میوه یا سبزیجات آبپز
• ماهی
• غلات
• حبوبات

علائم برخی بیماران دو یا سه هفته بعد از رعایت رژیم غذایی نرم برطرف می‌شود. بقیه باید این رژیم را برای مدت طولانی‌تری رعایت کنند.

ورزش و حرارت مرطوب

استفاده مرتب از حرارت مرطوب و ورزش  به رفع علائم اختلال TMD کمک می‌کند. از حرارت مرطوب بر روی سمتی از صورت و گیجگاه استفاده کنید که درد دارد. حرارت مرطوب عضلات گرفته را شل می‌کند تا اسپاسم و گرفتگی عضلات برطرف شود. به مدت 10 دقیقه از حرارت مرطوب استفاده کنید، سپس چند حرکت کششی ساده را، مانند حرکت زیر انجام دهید:

• انگشت شست چپ را زیر دندان‌های قدامی بالا بگذارید.
• انگشت اشاره و وسط دست راست را بالای دندان‌های قدامی پایین بگذارید.
• فک را به آرامی به کمک دو دست و بدون به کارگیری عضلات فک باز کنید.

درمان دارویی

داروهای زیر برای درمان درد فک تجویز می‌شود:

• داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند آسپرین یا ایبوپروفن (ادویل ونووافن) ورم و درد عضلانی را کاهش می‌دهد. اکثر این داروها را می‌توانید بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید.
• شل کننده‌های عضلانی عضلات منقبض فک را شل می‌کند. این داروها برای بیمارانی که دندان قروچه می‌کنند، مفید هستند. این داروها با نسخه پزشک به فروش می‌رسد.
• داروهای ضداضطراب استرسی را که می‌تواند، اختلال مفصل فکی گیجگاهی را تشدید کند، برطرف می‌کند. این داروها غالباً برای مدت کوتاهی تجویز می‌شوند و فقط با نسخه پزشک به فروش می‌رسند.
• داروهای ضدافسردگی در دوز پایین برای تسکین یا کنترل درد مصرف می‌شوند. این داروها در دوز پایین هیچ اثری بر روی افسردگی ندارند.

حتما بخوانید: بیماریهای مفصل فکی و نایت گارد تراپی

نایت گارد ها

نایت گارد شب ها به هنگام خوابیدن، درون دهان و بر روی دندانها قرار میگیرد. البته از نایت گارد فقط برای درمان اختلالات مفصل فکی استفاده نمیشود بلکه مشکلات دیگری مانند دندان قروچه را نیز رفع میکند.

برخی از افراد بر اساس تجویز متخصص پروتز از نایت گارد نه تنها در هنگام خوابیدن بلکه در روز برای محافظت استفاده میکنند.

حتما بخوانید: تفاوت نايت گارد نرم با سخت و موارد تجويز هركدام

فیزیوتراپی

تمام بیماران مبتلا به سندرم مزمن یا عود کننده مفصل فکی گیجگاهی به متخصص فیزیوتراپی ارجاع داده می‌شوند. درمان فیزیوتراپی به بازیابی حرکت مفصل، تقویت عضلات و تسکین درد کمک می‌کند.
متخصص فیزیوتراپی مدالیته‌های زیر را برای درمان درد فک به کار می‌گیرد:

• طب سوزنی: متخصص سوزن‌هایی به باریکی تار مو را در محل‌های خاصی از بدن فرو می‌کند تا درد مزمن تسکین پیدا کند.
• بیوفیدبک: دستگاه‌های الکترونیکی که برای نظارت بر گرفتگی عضلات خاص به کار برده می‌شود، به بیمار کمک می‌کند تا تکنیک‌های تن‌آرامی موثر را تمرین کند.
• تنس: تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) عضلات را با استفاده از پالس الکتریکی، تحریک به انقباض می‌کند تا به این ترتیب عضلات خودشان را ماساژ بدهند. متابولیسم عضلات حرارتی را تولید می‌کند که با بهبود توانایی حرکتی فک، درد و خشکی را کاهش می‌دهد. همچنین دستگاه تنس باعث ترشح اندورفین در مغز می‌شود. اندورفین مسکن طبیعی بدن است که علائم اختلال مفصل فکی گیجگاهی را نیز تسکین می‌دهد.
• اولتراسوند تراپی: اولتراسوند مدالیته‌ای کمکی برای تسکین درد سر و گردن به شمار می‌آید. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بسیار بالا برای تحریک بافت زیر سطح پوست استفاده می‌شود. بافت‌های پیوندی مانند رباط، تاندون و فاسیا بخش عمده این انرژی را جذب می‌کنند. بافت‌های پیوندی فک، گردن و شانه را می‌توان درمان کرد تا درد ناشی از اختلال‌های مفصل فکی ـ گیجگاهی تسکین پیدا کند.
• لیزرتراپی سرد: این روش با هدف رفع التهاب عضلات و مفصل‌ها انجام می‌شود. لیزرتراپی سرد روشی ایده‌آل برای درمان درد فک و بیماری TMJ محسوب می‌شود. در این روش از نوردرمانی برای تحریک فرایند التیام بافت و عضله استفاده می‌شود. زمانی که نور به ناحیه هدف برخورد می‌کند، رشد سلولی را تحریک می‌کند و جریان خون را افزایش می‌دهد. رفع تنش و کشیدگی بافت مفصلی یکی از مزایای شاخص لیزرتراپی سرد است.
• درمان با ریزجریان: در این روش از جریان‌های الکتریکی بسیار پایین برای درمان درد عصبی و عضلانی استفاده می‌شود. ریزجریان فرکانس‌های نرمال داخل سلول‌های عضلات را بازیابی می‌کند و شرایط بهتری را برای ترمیم بافت به وجود می‌آورد. در نتیجه جریان خون بهبود می‌یابد و التهاب کمتر می‌شود. چنانچه این روش بر روی نقاط ماشه‌ای درد انجام شود، فرایند التیام درد فک را کمتر می‌کند و دامنه حرکتی را افزایش می‌دهد.

حتما بخوانید: درمان كليك فكي با دستگاه های داخل دهاني

تزریق استروئیددر صورتی که سندروم مفصل گیجگاهی فکی ناشی از بیماری ای مثل آرتروز باشد تزریق استروئید به مفصل فک باعث کمک به کاهش درد فک و ورم در یک مفصل یا بافت نرم مجاور می شود. بسیاری از افراد در عرض 24 سال اول تا یک هفته درد کمتر را گزارش می کنند. با تزریق استروئید درد به مدت چند هفته تا چند ماه بهبود پیدا می کند و در بعضی از موارد، تزریق درد فک را به طور کامل برطرف می کند.جراحیدر صورتی که روش های درمانی فوق جواب ندهند، متخصص یک روش جراحی مثل آرتروسنتز را توصیه می کند. جراحی باز مفصل در موارد نادری که در مفصل ناهنجاری وجود دارد، در نظر گرفته می شود.علت درد فک پایین و صورت معمولا سندرم مفصل گیجگاهی فکی می باشد، که گاهی با علائم دیگری مانند صدا داد فک، گوش درد، قفل شدن فک پایین، درد هنگام جویدن غذا، دندان درد، درد لثه، درد عضله فک و… همراه می باشد. با مراجعه به متخصص پروتز می توان نسبت به درمان دندان و فک درد و رفع مشکل اقدام کرد. در اکثر موارد ابتلا به این بیماری با روش های درمان بدون جراحی بهبود می یابند و فقط تعداد کمی از بیماران نیاز به عمل جراحی دارند.

درمان درد مفاصل با بوتاکس

بوتاکس ماده ای است که معمولا برای رفع چین و چروک صورت از آن استفاده می شود. با تزریق این محصول، سم بوتولینوم موجود در آن عملکرد عضلانی ماهیچه را مختل می کند. این ویژگی بوتاکس و تاثیر گذاری آن بر روی ماهیچه های صورت می تواند تاثیری مثبت برای درمان برخی از نشانه های TMJ مانند سردرد، کم کردن تحرک دهان و همچنین درد فک، موثر باشد.

نحوه ی تاثیر گذاری بوتاکس بر سردرد ناشی از TMJ

از جمله اصلی ترین نشانه های این بیماری، سردرد می باشد. به گونه ای که حدود نصف افراد مبتلا به TMJ سردرد دارند. این سردرد به دلیل تنش موجود در فک و ملتهب شدن عضله ی تمپورال است که از جمله عضلات لازم برای جویدن است، ایجاد می شود. بوتاکس فعالیت این عضله را محدود کرده و در نتیجه سبب کاهش سردرد می شود.

نحوه ی تاثیر گذاری بوتاکس بر درد فک ناشی از TMJ

وجود درد در فک نیز رابطه ی مستقیمی با TMJ دارد. در صورتی که بی نظمی در ساختار مفاصل زیرواره ای به وجود بیاید و یا به دلیل کارکرد بیش از حد، دچار فرسایش و پارگی شوند، امکان ایجاد درد در قسمت عضلات فک وجود دارد. افراد مبتلا به TMJ همچنین ممکن است مواردی مانند آسیب های دندانی و منقبض شدن فک را هم تجربه کنند. برای درمان این مشکل، تزریق بوتاکس به عضله هایی که در جویدن غذا درگیر هستند، صورت می گیرد. در نتیجه کم شدن فعالیت آن ها موجب از بین رفتن و یا کم شدن درد می شود.

سوالات متداول