در خیلی از مواقع، زمانی که فرد به بیماری‌های لثه دچار می شود، بافت لثه عقب نشینی می کند. در چنین مواقعی، معمولا بافت استخوانی نیز تخریب شده و تحلیل می رود. این به معنی از دست رفتن بافت استخوان فک است. در این زمان بین خط لثه و دندان ها شکافی به وجود می آید که سبب جمع شدن مواد غذایی و باکتری ها می شود.
اگر برای درمان اقدامی صورت نگیرد، با آسیب به بافت و ساختار استخوان فک و همچنین ریشه دندان، ممکن است دندان به طور کامل از دست برود. بیشتر افراد درباره علت آن اطلاعی ندارند، زیرا وقوع این بیماری به مرور زمان رخ می دهد. به همین دلیل هم بهتر است برای معاینه دندان ها و وضعیت دهان خود، به طور منظم به متخصص دندانپزشک مراجعه کنید.
چه افرادی دچار تحلیل استخوان فک می شوند؟
به طور کلی مشکلات و بیماری های دهان و دندان، سبب تحلیل استخوان فک می شوند. افرادی که بیشتر دچار این عارضه می شوند، عبارت اند از:
- افرادی که بهداشت دهان و دندان خود را به درستی رعایت نمی کنند. این عدم رعایت به مرور زمان سبب از بین رفتن مینای دندان شده و می تواند لثه را دچار تحلیل کند. همچنین افرادی که نحوه ی صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را نمی دانند، می توانند در معرض خطر قرار داشته باشند. مسواک زدن تهاجمی نیز می تواند باعث تحلیل رفتن لثه و به دنبال آن تحلیل استخوان فک را ایجاد کند.
- افرادی که با توجه به ژنتیک خود مستعد ابتلا به بیماری های لثه و دندان هستند.
- خانم های باردار و خانم های یائسه دارای لثه حساس تری بوده که لثه و دندان آن ها را آسیب پذیرتر از سایرین می کند.
- افرادی که یک و یا چند دندان خود را از دست داده اند و برای درمان و جایگزینی دندان از دست رفته خود اقدامی نمی کنند.
کلیک کنید: کاشت ایمپلنت دندان و عمل بینی
علل تحلیل استخوان فک
تحلیل رفتن استخوان فک می تواند به دلایل متعددی ایجاد شود. به طور کلی در هر شرایطی که دندان و یا لثه دچار هرگونه آسیبی شوند، می توان گفت که استخوان فک در معرض خطر تحلیل رفتن قرار دارد. دلایلی که سبب بروز تحلیل استخوان فک می شوند، عبارت اند از:
از دست دادن یک و یا چند دندان
یکی از مهم ترین و اصلی ترین دلایلی که سبب تحلیل استخوان فک می شود، از دست دادن یک و یا چند دندان است. دندان هایی که برای درمان آن ها اقدامی صورت نگرفته باشد و جای خالی دندان در دهان باقی بماند. زمانی که در حال جویدن غذا هستید، فشاری از طرف دندان ها و ریشه دندان به استخوان وارد شده و سبب تحریک و رشد آن می شود. جالب است بدانید که استخوان به مرور زمان قابلیت حل شدن و ورود به جریان خون را دارد. به همین دلیل اگر جای خالی دندان در دهان وجود داشته باشد و جایگزین نشود، بدن استخوان را جذب می کند.
می توان گفت اگر جای خالی دندان بعد از یک سال با روش های درمانی مربوطه که بهترین آن ایمپلنت دندان است، درمان نشود، حدود 25 درصد استخوان فک تحلیل خواهد رفت. و اگر همچنان درمانی صورت نگیرد، این تحلیل ادامه خواهد داشت.
تحلیل لثه
در صورت تحلیل رفتن لثه، شکاف و فاصله ای بین دندان ها و خط لثه ایجاد شده که سبب جمع شدن باکتری ها و پلاک های دندانی می شود. در این شرایط خطر عفونت لثه افزایش یافته و دندان با مشکلات جدی رو به رو خواهد شد. در صورت عدم درمان، این عفونت باعث تحلیل استخوان فک و یا به طور کلی از دست رفتن دندان ها می شود.
عفونت دندان
به طور معمول افتادن دندان و بیماری های مزمن دندان و یا لثه سبب رشد باکتری ها در دهان و تشکلیل عفونت می شوند. اگر عفونت دندان درمان نشود، باکتری ها به استخوان نفوذ کرده و باعث تحلیل استخوان فک می شوند.
عفونت لثه
بیماری های لثه بسیار خطرناک و جدی هستند. اگر درمان به موقع صورت نگیرد، می تواند منجر به از دست رفتن دندان ها شود. معمولا بیماری های لثه سبب جمع شدن باکتری ها در اطراف دندان شده و لثه متورم می شود. در صورت عدم درمان این التهاب و با رشد بیشتر باکتری ها به تدریج استخوان فک دچار عفونت شده که با پیشرفت این عفونت، تحلیل لثه و تحلیل استخوان فک صورت می گیرد و یا حتی ممکن است دندان های دیگر از دست بروند.
پوکی استخوان
پوکی استخوان نیز با کاهش تراکم استخوان می تواند تاثیراتی بر استخوان فک داشته باشد و سبب تحلیل رفتن آن شود.
ناهماهنگی و نامرتبی دندان ها
یکی دیگر از مواردی که می تواند منجر به تحلیل رفتن استخوان فک شود، تراز نبودن دندان ها است. زمانی که دندان ها هماهنگی لازم را با یکدیگر نداشته باشند، جویدن غذا به درستی صورت نمی گیرد و با عدم تقویت استخوان زیر دندان ها، رشد آن متوقف می شود.
تومور
تومور های سرطانی نیز می توانند منجر به بروز تحلیل استخوان فک شوند و در موارد شدید تر از دست رفتن قسمتی از فک بیمار شوند که برداشت تومور برای درمان این نوع تحلیل استخوان فک ضروری است.
کلیک کنید: همه چیز در مورد ایمپلنت فرانسوی
عفونت ناشی از ایمپلنت دندان
در موارد بسیار نادری، استخوان فک اطراف ایمپلنت کاشته شده در دهان دچار عفونت شده که این عفونت با التهاب لثه و تحت تاثیر قرار دادن بافت های اطراف آن منجر به تحلیل استخوان فک می شود. این نکته بسیار حائز اهمیت است که اگر کاشت ایمپلنت دندان خود را به دست متخصص دندانپزشک دارای مهارت بالا بسپارید و بهداشت دهان و دندان خود و همچنین توصیه های متخصص دندانپزشک خود را به درستی رعایت نمایید، این اتفاق نخواهد افتاد.
تحلیل استخوان فک چه علائمی دارد؟
تحلیل استخوان فک می تواند دارای علائم متعددی باشد که در زیر به آن ها اشاره شده است:
- لثه دچار تغییر رنگ می شود، یعنی قرمز تیره و یا خیلی روشن و نزدیک به صورتی بسیار روشن شود. البته این علامت بیشتر نشان دهنده بیماری لثه است و در ادامه آن تحلیل استخوان فک نیز صورت می گیرد.
- اگر دندان ها لق شوند و یا دچار حساسیت بیش از اندازه شوند.
- درد فک و صورت و سردرد نیز می توانند از دیگر علائم تحلیل استخوان فک به شمار بیایند.
- تغییر در ویژگی های صورت نیز می تواند نشانه ای از تحلیل استخوان فک باشد. به عنوان مثال، یکسری چین و چروک هایی در اطراف دهان شما ممکن است ایجاد شوند.
- در صورتی که بدون هیچ دلیل خاصی، دندان های شما جا به جا شده باشند، می تواند یکی از علائم تحلیل استخوان باشد.
انواع تحلیل استخوان فک
استخوان فک در حالت های مختلفی دچار تحلیل و کاهش تراکم می شود، تشخیص دقیق متخصص دندانپزشک از نوع تحلیل استخوان فک برای تجویز بهترین روش درمان قطعی فک های صاف و تحلیل رفته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
کلیک کنید: ایمپلنت دندانی و مصرف بیسفسفونات ها
کاهش عمودی استخوان پس از افتادن یا کشیدن دندان
یکی از رایج ترین مدل های تحلیل استخوان فک کاهش ارتفاع عمودی استخوان فک پس از افتادن یا کشیدن دندان است. این نوع از تحلیل استخوان فک به شدت آسیب زا است و در صورت مواجه شدن با آن باید سریعا به فکر درمان آن باشید، اگر بعد از کشیدن و یا افتادن دندان ها از ایمپلنت برای درمان بی دندانی استفاده کنید. عارضه کاهش عمودی استخوان فک پس از افتادن یا کشیدن دندان‌ها برای شما ایجاد نخواهد شد.
کاهش جانبی استخوان پس از کشیدن دندان (کاهش پهنا)
در صورتی که دندان در سر جای خود قرار داشته باشد استخوان پیرامون آن با هر بار گاز گرفتن یا جویدن تحریک و تقویت می شود. کشیدن دندان باعث می شود حفره دندانی خالی بماند بنابراین بلافاصله فرایند تحلیل استخوان آغاز می شود. به مرور زمان فرایند تحلیل استخوان ادامه می یابد و پیش می رود. میزان تحلیل رفتن استخوان بستگی به عوامل متعددی دارد و در همه افراد به یک شکل نیست.
در برخی افراد استخوان سریع تر از دیگران تحلیل می رود. در نهایت استخوان تا حدی تحلیل می رود که جایگزینی دندان از دست رفته با ایمپلنت دندان امکان پذیر نیست و از درمان ایمپلنت های ساب پریوستئال باید استفاده کرد.
تحلیل استخوان فک بالا
ناحیه پشت فک بالایی تقریبا معادل سینوس های ماگزیلاری است، سینوس های ماگزیلاری نواحی استخوانی با حفرات خالی بزرگ هستند که در فک بالا قرار دارند، در این ناحیه استخوان از ستیغ شروع به تحلیل می کند، همچنین تحلیل استخوان با وسیع شدن سینوس اتفاق می افتد. این وضعیت باعث می شود کاشت ایمپلنت دشوارتر شود چرا که استخوان خیلی زود از دست می رود.
تحلیل استخوان فک پایین
کاهش و تحلیل استخوان ناشی از افتادن و یا کشیدن چند دندان منجر به تحلیل استخوان کل این ناحیه می شود.
تحلیل استخوان فک کل قوس دندان
اگر دندان ها از دست بروند، استخوان آن ناحیه به مرور زمان تحلیل می رود. توجه داشته باشید تحلیل استخوان فک پس از مدتی شدید تر می شود تا حدی که حتی عصب هایی که زمانی در عمق استخوان فک قرار داشته اند بیرون میزنند.
تحلیل استخوان فک کل صورت
تحلیل استخوان کل صورت در شرایطی اتفاق می افتد که تحلیل استخوان هم در فک بالا و هم در فک پایین اتفاق بیفتد. تحلیل استخوان پشتیبانی کننده یکی از عوامل اصلی پیری زود رس در چهره است.
کلیک کنید: بازسازی فک های شدیدا تحلیل رفته توسط ساب پریوستئال ایمپلنت ها
تحلیل استخوان فک چه عوارضی دارد؟
تحلیل استخوان فک می تواند یکی از انواع پوکی استخوان محسوب شود. استخوان فک سبب حمایت از رشد لثه و همچنین ثبات دندان ها در فک می گردد. به همین دلیل عارضه تحلیل استخوان فک می تواند عوارض بسیاری را برای شما به دنبال داشته باشد که این عوارض عبارت اند از:
- تحلیل استخوان فک، غذا خوردن و در مواقع شدید تر صحبت کردن را تحت تاثیر قرار داده و مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد می کند.
- تحلیل استخوان فک به مرور زمان می تواند سبب لق شدن دندان ها و از دست دادن دندان ها گردد.
- اگر تحلیل استخوان فک سبب از دست رفتن دندان های جلویی شود، زیبایی چهره را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث چروکیده شدن پوست اطراف دهان می شود.
- بیماری های متعدد دهان و دندان با پیشروی تحلیل استخوان فک ایجاد می شوند.
- اگر فردی دچار تحلیل استخوان فک شده باشد، بدون پیوند استخوان قادر به استفاده از درمان ایمپلنت دندان نخواهد بود. در صورت انجام این درمان، درصد عدم موفقیت کاشت ایمپلنت تحت تاثیر قرار می گیرد.
روش های درمان تحلیل استخوان فک
پیوند استخوان فک
پیوند استخوان فک، برای بازسازی قسمتی از استخوان فک که دچار تحلیل رفتگی شده است، صورت می گیرد. پیوند استخوان، به جهت افزایش تراکم و ارتقا کیفیت استخوان فک مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع نقش اصلی پیوند استخوان برای افزایش طول و عرض استخوان، بهبود رشد آن و همچنین جایگزین شدن با قسمت های از دست رفته است.
کلیک کنید: مزایا و معایب پروتز های ثابت و متحرک
پس از پیوند استخوان، با بهبود روند گردش خون به استخوان، رشد آن تحریک می شود و بعد از پیوند کامل توسط ایمپلنت های دندانی، دندان های بیمار بازسازی می شوند.
ساب پریوستئال ایمپلنت ها
ایمپلنت های ساب پریوستئال نوعی از ایمپلنت های دندانی محسوب می شوند که بر خلاف ایمپلنت های دندانی معمول (اندوستال) به جای قرارگرفتن در داخل استخوان فک به وسیله فریمی بر روی استخوان فک و زیر لثه قرار می گیرند. این پروتز‌ها توسط پیچ های کوچکی در نقاط مختلف فک کاشته شده و به مرور زمان و از طریق استخوان سازی در اطراف و روی فریم کاملا مستحکم می شوند.
کلیک کنید: تفاوت اوردنچر دندان و ایمپلنت
ایمپلنت های ساب پریوستئال پلیت هایی از جنس تیتانیوم مرغوب هستند که استخوان فک و همین طور ایمپلنت های ما رو باز سازی می کنند، این پلیت ها با توجه به شرایط فک و دهان هر فرد به طور اختصاصی برای اون فرد با استفاده از عکس برداری های مخصوص و پرینت سه بعدی ساخته می شوند.
این تکنولوژی جدید به ما این امکان رو می دهد که بدون روش های روتین قدیمی مثل قالب گیری فقط با اسکن پلیت روکش های موقت و دائم بیمارمون ساخته شوند و بعد از قرار گیری پلیت بیمار بدون هیچگونه مشکلی به زندگی روتن خود ادامه دهد.
کلام آخر
این افتخار رو دارم که برای اولین بار در ایران می توانم لبخند دوباره رو به بیمارانی که به علت ضربه، تروما، تومور بدخیم و یا خوش خیم، از دست رفتن استخوان فکی، پوکی استخوان و… امکان جایگزینی دندان توسط ایمپلنت های معمولی و پیوند استخوان فک رو ندارند برگردانم. با پیشرفت علم دندانپزشکی ما می توانیم استخوان فک ناحیه ی از دست رفته و هم زمان دندان های از دست رفته ی فرد رو جایگزین کنیم و لبخند دوباره رو به این عزیزان بازگردانیم.
سوالات متداول
عفونت استخوان فک چیست؟
استئونکروز فک (ONJ) یک بیماری نادر اما جدی است که باعث می شود سلول های استخوانی در استخوان فک از بین بروند. از آن جایی که خون نمی تواند به ناحیه در معرض دید برسد، بیشتر استخوان می میرد.
چه چیزی باعث از بین رفتن استخوان در فک می شود؟
- کشیدن دندان ها
- بیماری پریودنتال
- پروتز غیر علمی و بریج های طویل
- تروما
- ناهماهنگی بایت ها
- تومورها و…
آیا استخوان فک به طور طبیعی بازسازی می شود؟
استخوان فک خراب به خودی خود دوباره رشد نمی کند. در برخی موارد، می توانید تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنید که ممکن است باعث کاهش روند تحلیل استخوان فک شود. این ها ممکن است شامل پایبندی به یک رژیم غذایی سالم و مغذی و پرهیز از الکل و محصولات حاوی تنباکو باشد. اما به طور کلی درمان نمی شوند.
ویژگی ها و قابلیت های ایمپلنت های تیتانیومی ساب پریوستئال چیست؟
ایمپلنت ساب پریوستئال قدیمی که از جنس آلیاژهای کروم – کبالت بودند به دلیل التهاب شدید و تثبیت نا مناسب نتایج مطلوبی را به همراه نداشتند اما ایمپلنت ساب پریوستئال ساخته شده از تیتانیوم به علت خاصیت زیست سازگاری و بافت دوست تر بودن تیتانیوم، نتایج رضایت بخش تر و موفقیت آمیزتری را به همراه دارد. از آن جایی که ایمپلنت های ساب پریوستئال به عنوان راه کاری برای بازیابی دندان ها ارائه می شوند، باید قادر به مقاومت در برابر نیروهای جویدن باشند. پس لازم است که تجزیه و تحلیل های لازم برای ارزیابی استحکام ایمپلنت و مقاومت آن انجام شود. این تجزیه و تحلیل ها نشان داده است که این ایمپلنت ها به راحتی می توانند بار اکلوزال را تحمل کنند. بنابراین ایمپلنت های ساب پریوستئال راه کار درمانی موثری برای انسداد نقایص بزرگ فکی در بیمارانی است که به دلیل تحلیل های شدید استخوانی قادر به استفاده از روش های بازسازی معمول برای بازیابی دندان ها نیستند.
کدام روش درمانی ایمپلنت بهتر است؟
تنها راه تعیین بهترین گزینه ایمپلنت های دندانی مراجعه به متخصص دندانپزشک است. در این جلسه، شرایط خاص و ویژه شما مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا اطمینان حاصل شود شما گزینه مناسبی برای کاشت ایمپلنت های دندانی هستید و یا خیر. برخی بیماران به واسطه برخی مشکلات مانند تحلیل یا پوکی استخوان ممکن است گزینه مناسبی برای ایمپلنت های دندانی نباشند، یا ممکن است از دیگر انواع ایمپلنت مانند ایمپلنت های ساب پریوستئال برای آن ها استفاده شود.
آیا برای ایمپلنت دندان، پیوند استخوان الزام است؟
در صورتی که بیمار تراکم کافی استخوان نداشته باشد، در این صورت اگر پیوند استخوان انجام نشود، احتمال از بین رفتن ایمپلنت دندان وجود دارد.
دکتر مهناز ارشد
متخصص پروتزهای دندانی، ایمپلنت و زیبایی
متخصص درمان مشکلات مفصل فکی و آپنه خواب
استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
